Wprowadzenie
W ciągu ostatnich kilku dni widzieliśmy powszechne protesty na Zachodnim Brzegu wywołane kryzysem ekonomicznym i wzrostem cen w Autonomii Palestyńskiej, Izraelu i na całym świecie. Protesty wybuchły po tym jak młody Palestyńczyk z Gazy, Ihab Abu Nada (określany jako „palestyński Bouazizi”), podpalił się w proteście przeciwko swojej i rodziny tragicznej sytuacji ekonomicznej [1] . Inny mieszkaniec Gazy, Hassan Kahwaji, próbował podpalić siebie i swoją małą córkę w proteście przeciwko biedzie i niemożności płacenia za opiekę medyczną nad córką, ale powstrzymali go przechodnie [2] . Warto wspomnieć, że chociaż obaj ci samospaleńcy byli z Gazy, protesty przeciwko kryzysowi ekonomicznemu na Zachodnim Brzegu i w Gazie jak dotąd są ograniczone tylko do Zachodniego Brzegu – choć słyszy się także wezwania do protestu w Gazie i można założyć, że tam także istnieje chęć protestu.
Najwyraźniej społeczność w Gazie wie, że władze Hamasu nie będą tolerować demonstracji, podczas gdy kierownictwo AP jak dotąd pozwala na protesty i nawet wyraziło solidarność z protestującymi. Jego tolerancję widać po tym, że oficjalna gazeta AP „Al-Hayat Al-Jadida” opublikowała anons wzywający ludzi do uczestnictwa w demonstracji.
Hamas ze swej strony obwinia AP za kryzys ekonomiczny, podejmując równocześnie kroki, by zapobiec rozprzestrzenieniu się protestów do Gazy. Prezydent AP Mahmoud Abbas z kolei obwinia Izrael za kryzys, a członkowie Fatahu wykorzystali falę protestów, by wezwać do usunięcia premiera AP Salama Fayyada. Siły lewego skrzydła, takie jak Inicjatywa Narodowa pod przewodnictwem Mustafy Al-Barghoutiego, oraz Front Wyzwolenie także obwiniają Izrael za kryzys i wezwały do nasilenia powszechnego oporu przeciwko niemu [3] . Społeczny gniew z powodu wysokich kosztów utrzymania widać także na rozmaitych stronach Facebooka poświęconych tej kwestii, takich jak „Młodzi mężczyźni i kobiety Palestyny przeciwko podwyżkom cen”, która ma około 15 tysięcy „like” [4] i „Wszyscy jesteśmy Ihabem Abu Nadą – rewolucja oburzenia w Gazie”, która ma ponad 4 tysiące „like” [5] .
Strona internetowa „Wszyscy jesteśmy Ihabem Abu Nadą” [6]
Liczne protesty na Zachodnim Brzegu
Protesty odbyły się w dużej części Zachodniego Brzegu, a niektóre także były pełne przemocy. W Hebronie protestujący rzucali kamieniami w personel bezpieczeństwa i włamali się do kwatery głównej policji oraz budynku władz miejskich, co doprowadziło do dziesiątków rannych po obu stronach [7] . Demonstranci w tym mieście i okolicznych wsiach palili opony, blokowali główne skrzyżowania i wznieśli namiot protestacyjny [8] ; wznosili także hasła nawołujące do rezygnacji Abbasa, spalili kukłę przedstawiającą premiera Salama Fayyada i wzywali do anulowania Porozumienia Paryskiego [9] . Taksówkarz z Hebronu próbował podpalić swoją taksówkę w proteście przeciwko rosnącym cenom [10] . Odpowiadając na wezwania organizacji obywatelskich z Hebronu, dziesiątki kierowców taksówek i ciężarówek zorganizowało zmotoryzowaną procesję przez miasto w proteście przeciwko biedzie i bezrobociu [11] .
Demonstracja na Zachodnim Brzegu [12]
Demonstranci w Ramallah palą opony i blokują ruch [13]
W Nablusie demonstranci rzucali kamieniami w policję [14] i ogłosili, że będą kontynuować demonstracje aż do rezygnacji Fayyada [15] , 10 września 2012 komunikacja publiczna została zamknięta we wszystkich miastach Zachodniego Brzegu jako akt protestu [16] . Podczas marszu w obozie uchodźców Dheisheh koło Betlejem młodzi ludzie, głównie członkowie Fatahu i Frontu Popularnego, walili w garnki i patelnie, żeby symbolizować głód, i krzyczeli hasła przeciwko rządowi Salama Fayyada, wzywając go do rezygnacji [17] . Mieszkańcy Al-Khader w pobliżu Betlejem zablokowali ruch na drodze między Jerozolimą a Hebronem [18] . Związek Generalny Robotników Palestyńskich wezwał do założenia komisji do zbadania wzrostu cen i rozpoczęcia demokratycznego i konstruktywnego dialogu [19] . W marszu związkowym w Jenin sekretarz generalny związku Shaher Saad wezwał do cofnięcia wszystkich podwyżek cen zaanonsowanych niedawno przez AP [20] . Po wezwaniu sekretariatu generalnego Związku Nauczycieli 5 września szkoły zostały zamknięte po czterech tylko godzinach [21] .
Wśród haseł słyszanych na demonstracjach były: “Fayyad, nie jesteśmy niosącymi się kurami”; “Nie, dla rządu biedy i głodu”; “Jak długo będziemy płacić wasze rachunki?”; “Nie spalimy się dla Fayyada”; “Kiedyś prosiliśmy o Palestynę, teraz prosimy o worek mąki”; “O rządzie, pozwól nam żyć w godności” i “Fayyad, to jest Palestyna, nie Paryż” [22] .
Demonstracja w sprawie kosztów utrzymania w Hebronie [23]
Obywatele atakują policjantów w Nablusie [24]
Generalny Związek Robotników Palestyńskich ogłasza protest, żądając płacy minimalnej i zasiłków społecznych [25]
Abbas: Rozpoczęła się wiosna palestyńska; tylko zakończenie okupacji poprawi sytuację
Inaczej niż podczas poprzedniej fali protestów na Zachodnim Brzegu, które wywołała planowana wizyta izraelskiego polityka Shaula Mofaza w Ramallah [26] , tym razem władze AP wykazały tolerancję wobec demonstrantów i nie próbowały zdławić protestów siłą – przynajmniej jak dotąd. W próbie przesunięcia winy przedstawili Izrael jako odpowiedzialnego za kryzys, jak również niektóre państwa arabskie, które nie przekazały AP obiecanych funduszy. Kierownictwo palestyńskie podjęło kroki powstrzymania kryzysu, obiecując złagodzić trudności ekonomiczne mieszkańców i wyrażając solidarność z nimi, Abbas zaś wysłał wręcz do Izraela prośbę o poprawki do Porozumienia Paryskiego [27] .
Na szczycie ministrów spraw zagranicznych Ligi Arabskiej Mahmoud Abbas powiedział, że AP pracuje nad obniżką podatków, ale że może to wpłynąć na jej zdolność wypłacania pensji. Na konferencji prasowej po spotkaniu 6 września z prezydentem egipskim Muhammadem Mursim Abbas powiedział, że AP pracuje nad regulacją cen, ale ta kwestia nie jest w jej rękach, podobnie jak kwestia wypłacania pensji [28] . Abbas dodał: „Rozpoczęła się Wiosna Palestyńska i my popieramy oświadczenia i wolę ludu” [29] .
Na konferencji prasowej 8 września w swoim biurze w Ramallah Abbas powiedział, że protesty są “uzasadnione”, ponieważ “istnieje bieda, głód, potrzeba i nacisk w wyniku oblężenia [izraelskiego]”. Kontynuował: „Ludzie mają prawo wyjść na ulice i wyrazić swoją opinię i potrzebę, by ich głos usłyszał cały świat. Zgodziliśmy się z Hamasem [na przeprowadzenie] powszechnych protestów bez przemocy [przeciwko Izraelowi]. Przesłanie demonstracji bez przemocy dociera, inaczej niż rozbijanie własności publicznej i palenie opon, co jest aktami przemocy…
Kiedy zmuszacie właścicieli biznesów do zamykania lub otwierania ich sklepów, albo blokujecie drogi, szkodzi to interesowi publicznemu. Stójcie na chodniku i powiedzcie, czego chcecie, a będziemy skłonni wysłuchać was i rozważyć [wasze prośby] na ile to możliwe, ale ta działalność musi być [prowadzona w sposób] cywilizowany i powszechny…
Przeprowadzone w ten sposób działania zostaną zaakceptowane i chronione. Policja w ogóle nie zbliży się do uczestników, ani też aparaty bezpieczeństwa lub jakiekolwiek inne władze – będą tylko stały i monitorowały wydarzenia.
Możecie powiedzieć, co chcecie i wyklinać kogo chcecie, ale nie możecie zrobić wszystkiego, co chcecie, ponieważ to mogłoby spowodować szkody. Nie chcemy niszczenia własności publicznej. Tym, którzy chcieli zniszczyć [biura władz] miejskich, mówię, jak [władze miejskie] są związane z waszymi żądaniami? Po co rozbijać latarnie, która oświetla ludziom drogę? To jest całkowicie nie do przyjęcia…
Pewni [ludzie] mówili mi: ‘Posunąłeś się zbyt daleko w zachęcaniu [ludzi] do wyjścia [na ulice]’. Odpowiedziałem na to: ‘To prawda, zachęcałem ich i nie jestem przeciwko nim’. Nie jestem przeciwko żadnemu obywatelowi, który wraża swoją opinię na jakąkolwiek sprawę tutaj, w Muqataa, ponieważ ostatecznie ludzie chcą się wypowiedzieć, a my jesteśmy po ich stronie. Jesteśmy tutaj dla ludzi. Wybrali nas i jeśli dzisiaj nas już nie chcą, nie ma w tym niczego złego. Rozpatrzymy wszystkie żądania i dokonamy wszystkiego, co możemy, ale my także stoimy przed trudnościami”.
Przedstawiając Izrael jako winnego kryzysu Abbas dodał: “Nie będzie dalekosiężnych rozwiązań ekonomicznych bez wycofania okupacji. Po jej wycofaniu będziemy mieli swobodę działania w ramach prawa międzynarodowego, ale [obecnie] pęta mnie” [30] .
Abbas napisał w podobnym duchu na swojej stronie Facebookowej: „Rozpoczęła się Wiosna Palestyńska i podtrzymujemy wolę ludu. Żądania ludu palestyńskiego niższych cen i otrzymywania pełnej płacy są uzasadnione. Nie skapitulujemy wobec [prób] okupanta szantażowania nas, czasami groźbami, a czasami głodzeniem nas, żebyśmy wpadli w rozpacz” [31] .
Salam Fayyad powiedział, że okupacja i rozłam między Fatahem a Hamasem wraz z globalnym wzrostem cen są odpowiedzialne za kryzys ekonomiczny, ale że AP czyni niemniej wysiłki, by poprawić standard życia [32] . Ogłosił, że AP czeka na transfer pieniędzy z zagranicy, żeby zapłacić sierpniowe pensje [33] .
Minister gospodarki Jawwad Naji za trudności obwiniał globalny kryzys i obiecał kontynuować zwalczanie podwyżek cen. Rząd AP autoryzował ministerialną komisję gospodarczą do przeglądu opcji i zaproponowania rozwiązań kryzysu [34] .
Gdy protesty nasilały się, Fayyad oznajmił, że nie unika odpowiedzialności za kryzys ekonomiczny, i wyraził gotowość rezygnacji, jeśli ludzie tego zażądają i jeśli zapewni to zakończenie kryzysu. Dodał, że rozwiązanie byłoby raczej kwestią polityki niż przetasowania personalnego [35] . Abbas powiedział, że ponosi odpowiedzialność za zarządzanie AP i że Fayyad działa zgodnie z jego poleceniami [36] .
Ostrzeżenie przed bliskim wybuchem
W świetle protestów na Zachodnim Brzegu niektórzy ostrzegali przed bliskim wybuchem w społeczeństwie palestyńskim, podczas gdy inni mówili, że warunki nie są jeszcze dojrzałe. Wśród tych pierwszych był członek komitetu centralnego Frontu Popularnego Jamil Mazhar, który wezwał władze AP i Gazy do zapobieżenia wybuchowi przez dostarczenie zatrudnienia młodym ludziom, mówiąc, że w innym wypadku protesty wybuchną naturalnie [37] .
Hazem Salama, publicysta na związanej z AP witrynie internetowej, pisał: “Ludzie nadal zachowują milczenie, obserwują i czekają. Ilu trzeba będzie Bouazizich, byśmy przerwali milczenie?… Czy nie pora obudzić się i przywrócić ludziom ich prawa, które były im odmawiane, i ich życie, które zostało skradzione?” [38]
Były minister AP do spraw więźniów Ashraf Al-Ajrami powiedział, że demonstracje palestyńskie nie osiągnęły jeszcze poziomu protestów Wiosny Arabskiej i wyjaśnił, że nie jest tak dlatego, iż sytuacja w Palestynie jest lepsza, ale tylko dlatego, że ludzie nie wierzą w możliwość zmiany. Ostrzegł jednak, że protestów nie należy niedoceniać. Jeśli warunki pogorszą się bardziej, powiedział, sytuacja może się zmienić i dlatego AP musi pracować nad polepszeniem życia ludzi, szczególnie przez obniżenie podatków [39] .
Hamas podejmuje kroki, by zapobiec rozszerzeniu się protestów do Gazy
Choć samospaleńcy, którzy wywołali protesty, byli mieszkańcami Gazy, w samej Gazie nie było jak dotąd protestów, przypuszczalnie dlatego, że ludzie spodziewają się, iż Hamas je zdławi. Jednak z inicjatywy Frontu Popularnego, Frontu Demokratycznego i Partii Ludu Palestyńskiego związki zawodowe w Gazie uzgodniły stworzenie komitetu do naszkicowania planów protestów przeciwko wysokim kosztom utrzymania.
Hamas podjął pewne kroki, by zapobiec rozszerzeniu się protestów na Gazę. Szef sądownictwa religijnego w Gazie, dr Hassan Al-Jojo, orzekł, że samospalenie jest grzechem i że samobójcy skazani są na piekło [40] . Po tym, jak Moussa Abu Marzouq, zastępca przewodniczącego biura politycznego Hamasu, zasugerował w wywiadzie, że protesty mogą rozszerzyć się na Gazę, ruch pospieszył z wyjaśnieniem, że ta wypowiedź została wypaczona [41] . Jeśli chodzi o posunięcia praktyczne, szef związku firm naftowych i gazowych w Gazie powiedział, że zostało podpisane porozumienie z Hamasem o obniżce ceny gazu importowanego z Egiptu do Gazy [42] . Dodatkowo premier Hamasu Ismail Haniya przyznał rodzinie Ihaba Abu Nada 2 tysiące dolarów odszkodowania za jego śmierć [43] . Krok ten wywołał wiele sarkastycznej krytyki w Gazie, na przykład na stronie Facebuuka „Wszyscy jesteśmy Ihabem Abu Nadą” (patrz zdjęcie poniżej). Nagłówek mówi: “Najpierw kradną twoje środki do życia, a potem dają ci kromkę chleba [jako odszkodowanie] i oczekują, że podziękujesz im za szczodrość” [44] .
* C. Jacob pracownikiem badawczym w MEMRI.
Przypisy (nie spolszczone):
[1] Alaahd.ps, September 3, 2012.
[2] Maannews.net, September 5, 2012.
[3] WAFA (PA), September 9, 2012.
[4] http://www.facebook.com/free.to.palestine2 .
[5] http://www.facebook.com/KlnaAyhabAbwNdyThwrtGhdbAhlGhzt .
[6] http://www.facebook.com/KlnaAyhabAbwNdyThwrtGhdbAhlGhzt .
[7] Alarabiya.net, September 10, 2012.
[8] WAFA (PA), September 6, 2012.
[9] Alarabiya.net, September 10, 2012; maannews.net, September 5, 2012. „Paris Agreement” in question is the Protocol on Economic Relations between Israel and the PA signed in Paris on 4 May 1994, which governs economic relations between the two parties.
[10] Safa.ps, September 6, 2012.
[11] Al-Ayyam (PA), September 4, 2012.
[12] Alarabiya.net, September 10, 2012.
[13] WAFA (PA), September 10, 2012.
[14] Al-Hayat Al-Jadida (PA), September 11, 2012.
[15] Amad.ps, September 5, 2012.
[16] Al-Ayyam (PA), September 11, 2012.
[17] Al-Quds (Jerusalem), September 4, 2012.
[18] WAFA (PA), September 6, 2012.
[19] Al-Quds (Jerusalem), September 4, 2012.
[20] Al-Ayyam (PA), September 7, 2012.
[21] WAFA (PA), September 6, 2012.
[22] Maannews.net, September 5, 2012.
[23] WAFA (PA), September 10, 2012.
[24] Alquds.com, September 10, 2012.
[25] Al-Hayat Al-Jadida (PA), September 6, 2012.
[26] On the previous wave of demonstrations, see MEMRI Inquiry and Analysis No. 862, Public Protest In Ramallah And Fears Of 'Palestinian Spring’, July 26, 2012.
[27] Maannews.net, September 9, 2012.
[28] WAFA (PA), September 7, 2012.
[29] WAFA (PA), September 6, 2012.
[30] WAFA (PA), September 8, 2012.
[31] http://www.facebook.com/President.Mahmoud.Abbas .
[32] Maannews.net, September 5, 2012.
[33] WAFA (PA), September 7, 2012.
[34] Maannews.net, September 5, 2012.
[35] Al-Ayyam (PA), September 7, 2012.
[36] WAFA (PA), September 8, 2012.
[37] Amad.ps, September 6, 2012.
[38] Amad.ps, September 5, 2012.
[39] Al-Ayyam (PA), September 5, 2012.
[40] Maannews.net, September 6, 2012. PA Mufti Muhammad Hussein issued a similar ruling. Paltoday.ps, September 6, 2012.
[41] Maannews.net, Alaahd.ps, September 8, 2012. It should be noted that the Maan news agency, which conducted the interview, insisted that it was authentic in all its details.
[42] Alaahd.ps, September 9, 2012.
[43] Alaahd.ps, September 5, 2012. [44] http://www.facebook.com/KlnaAyhabAbwNdyThwrtGhdbAhlGhzt, September 9, 2012.
