W różnych okolicznościach historycznych w ciągu ostatnich 30 lat przywódcy irańskiego islamskiego reżimu rewolucyjnego poczynili taktyczne ustępstwa w obliczu prawdziwego zagrożenia militarnego. Reżim przyznaje tym ustępstwom legitymację religijną opartą na szyickiej historii islamskiej. Należy wyjaśnić, że irański reżim jest reżimem religijno-mesjańskim, który opiera swoją działalność na systemowej ideologii i zasadach religijnych, z których czerpie w razie potrzeby, aby uzasadnić swoje działania.
Według reżimu takie ustępstwa są taktycznym sposobem na obejście poważnych przeszkód, aby osiągnąć cele strategiczne. Taktyczne ustępstwa są niezbędne, gdy jest się pod presją Zachodu, aby kontynuować realizację celów rewolucji islamskiej. Irański program nuklearny, którego celem jest zdobycie broni jądrowej, jest celem strategicznym. Jest to sposób zapewnienia reżimowi przetrwania i bezpieczeństwa na drodze do urzeczywistnienia najwyższego celu rewolucji islamskiej: globalnej cywilizacji islamskiej/islamskiego porządku świata kierowanego przez Iran.
Należy zauważyć, że irański najwyższy przywódca Ali Chamenei uważa postać Hassana ibn Alego (625-670 n.e.), Drugiego Imama, za wzór do naśladowania. Chamenei czerpie inspirację z działań Hassana przeciwko znacznie potężniejszym rywalom politycznym i wojskowym i podąża jego śladem w podobnych okolicznościach, powstrzymując się od bezpośredniej konfrontacji militarnej z nimi.
Chamenei przetłumaczył na język perski książkę Traktat pokojowy Hassana [1], która analizuje okoliczności zgody Hassana na ustąpienie z kalifatu w 661 r. n.e. na żądanie jego rywala, kalifa umajjadzkiego, Mu’awija ibn Abu Sufjana. Książka uzasadnia decyzję Hassana o podpisaniu traktatu pokojowego, oddającego kalifat, ponieważ był w znacznie słabszej pozycji niż sunnicki Mu’awija i jego siły i obawiał się, że wojna z nimi zagrozi jego szyickiej społeczności i religii. Warunki, jakie Hassan postawił w zamian za ustępstwo na rzecz Mu’awija, miały na celu zapewnienie, że pokój będzie tymczasowy. W tłumaczeniu książki Chamenei dodał do tytułu „Traktat pokojowy Hassana” podtytuł „Najbardziej bohaterska i chwalebna elastyczność [narmasz-e kaharmananeh] w historii”, podkreślając taktyczną decyzję Hassana w negocjacjach z siłami znacznie potężniejszymi od niego.
Poniżej znajduje się kilka przykładów sytuacji, w których islamski reżim rewolucyjny w Iranie poszedł na taktyczne ustępstwa w celu wzmocnienia swojej pozycji w obliczu silniejszego przeciwnika.
- Podczas rządów Mohammada Rezy Szacha Pahlawiego, Chamenei, będąc w więzieniu, zaczął współpracować z siłami bezpieczeństwa szacha. On i jego zwolennicy nazywali to „bohaterską elastycznością”, narmasz-e kaharmananeh(patrz Opis nazwy (Szarh-e Esm) – Biografia ajatollaha Sejjeda Aliego Hosseiniego Chameneiego).
- W lipcu 1988 roku założyciel rewolucji islamskiej, ajatollah Ruhollah Chomeini, zgodził się na zawieszenie broni z Irakiem (rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 598) po ośmiu latach wojny i dewastacji gospodarczej Iranu. [2]W październiku 2012 roku na stronie internetowej Chameneiego opublikowano artykuł autorstwa członka Zgromadzenia Ekspertów Iranu, ajatollaha Mohi Al-Din Haeri Sziraziego, w którym porównano decyzję Chomeiniego o zakończeniu wojny do decyzji szyickiego imama Hassana o przekazaniu kalifatu sunnicie Mu’awiji.
W wywiadzie udzielonym w lipcu 2013 r. z okazji rocznicy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 598, przewodniczący Rady Celowości Haszemi Rafsandżani, który był również prawą ręką Chomeiniego i prezydentem Iranu, porównał decyzję Chomeiniego do decyzji imama Hassana o podpisaniu traktatu pokojowego z sunnitą Mu’awija.
Również w 2012 roku sam Chamenei opublikował kilka pozytywnych oświadczeń na temat decyzji Chomeiniego o zakończeniu wojny w 1988 roku ze względu na ciężką sytuację gospodarczą Iranu i podkreślił osiągnięcia, jakie nastąpiły po tej decyzji.
- W 2003 r., gdy wojska amerykańskie zostały rozmieszczone w Iraku i Afganistanie, a przywódcy reżimu irańskiego zaczęli odczuwać, że są oblężeni i stoją w obliczu zagrożenia egzystencjalnego, reżim ogłosił tymczasowe zawieszenie swojego programu nuklearnego i przyjęcie konwencji bezpieczeństwa, które do tej pory odrzucał.
- We wrześniu 2013 r. Chamenei użył terminu „bohaterska elastyczność” – narmasz-e kaharmananeh –aby umożliwić rozmowy z administracją Obamy pomimo nieuznawania przez Iran Stanów Zjednoczonych, „Wielkiego Szatana”. Miało to na celu uzyskanie międzynarodowego uznania i ulepszenia irańskiego programu nuklearnego oraz zniesienie sankcji nuklearnych na Iran. Na stronie internetowej Chameneiego termin „bohaterska elastyczność” został wyjaśniony w następujący sposób:
„Nie sprzeciwiamy się słusznym i logicznym posunięciom dyplomatycznym… Od lat wierzę w to, co nazywa się ‘bohaterską elastycznością’. Elastyczność jest bardzo istotna w niektórych miejscach; jest bardzo dobra. Nie ma w tym nic złego, ale ten zapaśnik, który walczy ze swoim rywalem i w niektórych miejscach wykazuje elastyczność ze względów technicznych, nie może zapomnieć, kim jest jego wróg i co robi. To jest główny warunek [ustępstw]”. Chamenei złożył te oświadczenia dowódcom IRGC 17 września 2019 r.
„Heroiczna elastyczność oznacza artystyczną nawigację w celu osiągnięcia celu. Oznacza to, że jeśli podążasz ścieżką Boga, musisz… używać różnych metod we wszystkich formach i na wszystkie możliwe sposoby, aby osiągnąć cel i ideały islamskie… Niektórzy interpretują ten [termin] jako kompromis w kwestii ideałów i celów reżimu islamskiego… To błąd… Są cele. Reżim islamski pracuje nad osiągnięciem tych celów na każdym etapie, aby się rozwijać, aby osiągnąć doskonałe punkty i szczyt, aby stworzyć wielką cywilizację islamską… Oczywiście, jest to stopniowe podejście, etap po etapie”. Chamenei złożył te oświadczenia 50 000 działaczom Basidż 20 listopada 2013 r. [3]
- W 2023 r. Chamenei ponownie użył terminu „bohaterska elastyczność”, aby umożliwić rozmowy z administracją Bidena w celu zniesienia wszystkich amerykańskich sankcji i uznania Iranu przez USA za państwo na progu nuklearnym. Na swojej stronie internetowej wyjaśnił ten termin jako „znalezienie sposobu na pokonanie wszystkich trudnych przeszkód i kontynuowanie drogi do osiągnięcia celu”. Chamenei powiedział to 20 maja 2023 r. [4]
- W lutym 2017 r. Iran wycofał rakietę balistyczną dalekiego zasięgu, którą właśnie miał wystrzelić, po wydaniu oficjalnego ostrzeżenia przez administrację Trumpa. Zobacz MEMRI Inquiry and Analysis No. 1305, Facing Trump Administration, Iran Shows Fear And Military Self-Restraint, Halts Provocations, Threats, And Incitement – While Boosting Morale At Home And Delegating The Bulk Of Conflict To Its Proxies, 20 marca 2017 r.
Należy zauważyć, że również teraz, w rozmowach nuklearnych, przy amerykańskiej i europejskiej presji oraz gróźb prezydenta Trumpa, irańscy negocjatorzy używają dwuznacznych oświadczeń pojednawczych, na przykład, że Iran „nie zaakceptuje żądań bez czegoś konkretnego w zamian” i że „Ameryka nie ma innego wyboru, jak uznać prawo Iranu do wzbogacania [uranu] do uzgodnionego procentu”. Jednocześnie irańscy rzecznicy kilkakrotnie ogłosili, że „nie mamy zamiaru opuszczać stołu negocjacyjnego”.
* Yigal Carmon jest założycielem i prezesem MEMRI; Ayelet Savyon jest dyrektorką projektu MEMRI Iran Media Studies.
[1] The book was by Islamic scholar Sheikh Radi Al-Yasin (d. 1951).
[2] Khomeini compared his consent to the ceasefire to „drinking from the poisoned chalice.”
[3] See Farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=4952#44058.
[4] See Farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=4952#44058.
