Wprowadzenie: Esej Prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego z 2013 r
W 43-stronicowym eseju akademickim zatytułowanym „Praktyki obronne: reprezentowanie klientów przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym” opublikowanym w 2013 r. [1] prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego Karim A. Khan szczegółowo wyjaśnił, w jaki sposób procedury MTK utrudniają możliwość przyznania oskarżonym ich praw do należytego procesu. W tym czasie był brytyjskim prawnikiem, który służył zarówno w obronie, jak i oskarżeniu w kilku sądach międzynarodowych. [2]
Według Khana w sprawach MTK podejrzani i oskarżeni są czasami pozbawiani podstawowych praw oskarżonego z powodu procedur sądowych. Napisał, że w sprawach, które sam reprezentował, oskarżonym nie ujawniono zarzutów w rozsądnym terminie, co pozbawiło ich możliwości prawidłowego prowadzenia obrony. W innych przypadkach kluczowe dowody, które mogły pomóc w obronie, zostały w znacznym stopniu utajnione, przez co nie nadawały się do wykorzystania przez oskarżonego.
Khan wyjaśnił również w eseju, że MTK jest podatny na stronniczość ze względu na zewnętrzne naciski ze strony organizacji pozarządowych i społeczeństw obywatelskich, które dyktują narracje, które później są akceptowane w sądzie jako „prawda”, nawet zanim oskarżony ma jakąkolwiek szansę przedstawić swoją sprawę. Te bezprawne praktyki przynajmniej w jednym przypadku doprowadziły do zaszargania reputacji uczciwych ludzi.
Esej Khana z 2013 r. podważa legitymację MTK
Esej Khana z 2013 roku znacząco podważa legitymację MTK. Khan pełni obecnie funkcję prokuratora w imieniu tego samego systemu, który tak ostro krytykował.
Poniżej znajdują się fragmenty eseju, którego współautorem jest Khan wraz z Anandem A. Shahem. [3]
O wpływie relacji w mediach i nastrojach społecznych:
„W przypadku klienta podejrzanego lub oskarżonego o popełnienie zbrodni międzynarodowych społeczne postrzeganie winy klienta jest często dodatkowo wzmacniane przez pomoc dobrze finansowanych grup społeczeństwa obywatelskiego, organizacji pozarządowych i międzynarodowych mediów propagujących narrację, która zostaje zaakceptowana jako ‘prawda’ jeszcze zanim klient pojawi się w sądzie.”
O poziomie profesjonalizmu MTK w sporach sądowych i dochodzeniach karnych:
„Na wczesnym etapie, scharakteryzowanie MTK jako sądu złożonego z zespołu doradców oderwanych lub niezaznajomionych z realiami dochodzeń karnych i postępowań sądowych, nie będzie zbyt brutalne – przynajmniej z punktu widzenia obrony”.
O zeznaniach i wiarygodności świadków:
„[Procedury MTK] pozwalają prokuratorowi na przedkładanie i opieranie się na anonimowych streszczeniach zeznań świadków, którym może w istotny sposób brakować treści, spójności lub obu tych elementów…”
O standardzie dowodu:
„Mający zastosowanie standard dowodu na etapie potwierdzenia – ‘dowód wystarczający do ustalenia istotnych podstaw do wiary’ – jest oczywiście niższy niż standard ‘ponad wszelką wątpliwość’ wymagany do uzyskania wyroku skazującego na etapie procesu”.
O fałszywych oskarżeniach prowadzących do niesprawiedliwości:
„W związku z tym zarzuty przeciwko co najmniej jednej osobie [postaswionej] przed MTK, która wydawała się podejrzana, zostały najprawdopodobniej błędnie potwierdzone na rozprawie, co skutkowało towarzyszącym stresem i udręką psychiczną tej osoby i jej rodziny, szkodą dla reputacji jednostki oraz niepotrzebną stratą czasu i zasobów przez sąd, prokuraturę i obronę przez pomoc prawną. Ta niesprawiedliwość została naprawiona dopiero 11 marca 2013 r., ponad rok po wydaniu decyzji potwierdzającej w tej sprawie…”.
W sprawie późnego ujawnienia informacji i praw pozwanego:
„Artykuł 67 ust. 1 lit. b) Statutu Rzymskiego gwarantuje podejrzanemu lub oskarżonemu odpowiedni czas i udogodnienia w celu przygotowania swojej obrony. Artykuł 67 ust. 1 lit. a) wymaga, aby podejrzany lub oskarżony ‘był informowany niezwłocznie i szczegółowo o charakterze, przyczynie i treści postawionych mu zarzutów’. Niestety, praktyka, która rozwinęła się w MTK w odniesieniu do sposobu i terminu ujawnienia prokuratorskiego oskarżenia obronie na etapie potwierdzenia i procesu podważyły te podstawowe prawa.”
„Opóźnione ujawnienie informacji przez prokuraturę to tylko jeden z aspektów kłopotliwego systemu ujawniania informacji przez MTK…”
O utajnieniach powodujących pomyłkę sądową:
„Istnieje również bardziej fundamentalne niebezpieczeństwo związane z reżimem niemal odruchowego narzucania utajnień w MTK – a mianowicie, że proces składania wniosków o utajnianie, ich kontrola sądowa i ich narzucanie stał się tak nieporęczny i niemożliwy do zarządzania, że wręcz dochodzi do poważnych błędów sądowych.”
„Wspomniana powyżej refleksyjna, jeśli nie nonszalancka postawa wobec utajnień ze strony prokuratury MTK oraz szeroki zakres i narzucanie utajnień w MTK – wykraczających poza samych świadków i ich rodziny – doprowadziło do biurokratycznego, nadmiernego i wyczerpującego zasoby systemu. W najgorszym przypadku taki system grozi fundamentalną pomyłką sądową, a w każdym razie znacznie utrudnia pracę obrony”.
„Opóźnione ujawnienie ogranicza czas dostępny obronie na zapoznanie się z otrzymanym materiałem i podjęcie działań w związku z nim. Jeżeli zataja się przed obroną istotne informacje – takie jak tożsamość świadka czy czas i miejsce rzekomego spotkania – nie można oczekiwać od obrony przeprowadzenia na tej podstawie pełnego i skutecznego dochodzenia…”
W 2007 r. Khan reprezentował prezydenta Liberii Charlesa Taylora przed Specjalnym Trybunałem dla Sierra Leone w sprawie zarzutów popełnienia zbrodni wojennych; Podczas procesu Taylor zaprzeczył twierdzeniom, że nakazał swoim ludziom jeść ludzkie mięso
W czerwcu 2003 r. prokurator Specjalnego Trybunału dla Sierra Leone (STSL), organu sądowego utworzonego wspólnie przez rząd Sierra Leone i Organizację Narodów Zjednoczonych w celu osądzenia osób ponoszących „największą odpowiedzialność za poważne naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego i prawa Sierra Leone popełniane na terytorium Sierra Leone od 30 listopada 1996 r.” [4] oskarżył ówczesnego prezydenta Liberii Charlesa McArthura Ghankay’a Taylora o zbrodnie wojenne. W kwietniu 2012 roku Taylor został uznany winnym zbrodni przeciw ludzkości i zbrodni wojennych, w tym morderstw, gwałtu, niewolnictwa i wykorzystywania dzieci-żołnierzy. [5] Tym samym stał się pierwszą byłą głową państwa skazaną za zbrodnie przeciwko ludzkości przez trybunał międzynarodowy lub hybrydowy od czasu procesów norymberskich przeciwko przywódcom nazistowskim po II wojnie światowej.
Podczas procesu, który rozpoczął się w 2007 r., Taylor zaprzeczył twierdzeniom byłego funkcjonariusza swojej milicji, jakoby rozkazywał swoim żołnierzom jeść ciała swoich wrogów, w tym afrykańskich żołnierzy sił pokojowych i żołnierzy ONZ, aby wzbudzić strach. [6]
Obrońcą przydzielonym Taylorowi był Karim A. Khan, który jest obecnie prokuratorem Międzynarodowego Trybunału Karnego. Według czasopisma „The Cambridge Companion to International Criminal Law” (Cambridge University Press, 2015) Taylor wraz z Khanem „obmyślił” „strategię” z „dramatycznym zwrotem akcji” na wstępną fazę procesu. [7]
Taylor nie stawił się na otwarciu procesu w poniedziałek 4 czerwca 2007 r., oświadczając za pośrednictwem Khana, że nie będzie brał udziału w „pokazowym” procesie. Sąd nakazał Khanowi reprezentowanie oskarżonego pod groźbą obrazy sądu, ale Khan upierał się, że byłoby to z jego strony nieetyczne. Po tym, jak sędzia przewodniczący powiedział Khanowi, że „twój kodeks postępowania nie może uchylić nakazu sądu wydanego kilka minut temu”, a sąd „nakazał Khanowi usiąść” i „zaprosił prokuraturę do kontynuowania swojego oświadczenia wstępnego”, Khan „dramatycznie zebrał swoje materiały i wyszedł z sali sądowej”. W rezultacie etap oświadczeń wstępnych został opóźniony do czasu przydzielenia Taylorowi nowego obrońcy.
* Yigal Carmon jest prezesem i założycielem MEMRI.
[1] Vol. 76, No. 3/4, 2013, The Practices of the International Criminal Court, Jstor.org/stable/i24240420. Also available here: Scholarship.law.duke.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=4375&context=lcp.
[2] Nytimes.com/2024/05/21/world/middleeast/karim-khan-icc-prosecutor.html, May 21, 2024.
[3] Vol. 76, No. 3/4, 2013, The Practices of the International Criminal Court, Jstor.org/stable/i24240420. Also available here: Scholarship.law.duke.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=4375&context=lcp.
[4]Ihl-databases.icrc.org/assets/treaties/605-IHL-98-EN.pdf.
[5]Nytimes.com/2012/04/27/world/africa/charles-taylor-liberia-sierra-leone-war-crimes-court-verdict.html?mtrref=undefined&gwh=584FEF729828493ADEFE7E17CAA669C7&gwt=pay, April 26, 2012.
[6] Nbcnews.com/id/wbna32178439, July 27, 2009.
[7] Ecollections.law.fiu.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=&httpsredir=1&article=1247&context=faculty_publications, 2015.
