Poniższy raport jest darmową próbką MEMRI Jihad and Terrorism Threat Monitor (JTTM). Informacje o prenumeracie JTTM znajdują się tutaj .
Wprowadzenie
Ruch globalnego dżihadu doświadcza bezprecedensowego rozłamu w świetle wydarzeń w Syrii. Narastające napięcie między Islamskim Państwem Iraku i Syrii (ISIS) a wieloma innymi grupami rebelianckimi, które nasiliło się do punktu zaciętych walk, zmusił kierownictwo Al-Kaidy w Afganistanie-Pakistanie do publicznego zdystansowania się od ISIS. Poniżej podajemy przegląd wydarzeń, który doprowadził do tej schizmy oraz wnioski, jakie można z tego wyciągnąć.
Tło
Globalny dżihad był od samego początku zaangażowany w wojnę w Syrii. Początkowo elementy z nim związane zaczęły działać w Syrii jako część nowej organizacji o nazwie Dżabhat Al-Nusra (JN). Organizacja ta, która oficjalnie ogłosiła swoje istnienie na początku 2012 r., przedstawiała się jako grupa syryjskich wojowników dżihadu i unikała ujawnienia, że została założona przez Islamskie Państwo Iraku (ISI) [1] . W kwietniu 2013 r. przywódca ISI Abu Bakr Al-Baghdadi ogłosił, że likwiduje JN jako niezależną organizację i łączy ją z ISI, oraz że ta wspólna organizacja będzie odtąd znana jako Islamskie Państwo Iraku i Syrii.
Dowódca JN Abu Muhammad Al-Dżoulani odrzucił to oświadczenie i ogłosił, że on i jego ludzie będą nadal działać niezależnie, jako część JN. Publicznie zadeklarował swój związek z Al-Kaidą i ponowił przysięgę wierności jej przywódcy Ajmanowi Al-Zawahiriemu [2] . Od tego momentu rozpoczęła się walka między tymi dwiema organizacjami o przywództwo dżihadu w Syrii, z każdą stroną próbującą zwerbować tak wielu wojowników, jak to możliwe, i tak wiele poparcia, jak to możliwe, od wiodących duchownych salaficko-dżihadystycznych. Sam Al-Zawahiri próbował prowadzić mediacje w tej sprawie, decydując, że przywódca ISIS Abu Bakr Al-Baghdadi powinien pozostać w Iraku i zostawić front syryjski Al-Dżoulaniemu i JN. Mianował nawet swojego powiernika, Abu Chalida Al-Suriego na swojego osobistego przedstawiciela w Syrii. Niespodziewanie Al-Baghdadi odrzucił tę decyzję i oznajmił, że “Państwo Islamskie pozostaje w Syrii” [3] .
Przez całe lato i jesień 2013 r. ISIS nabierało sił w terenie i stało się wpływowym elementem na obszarach kontrolowanych przez rebeliantów. Jego sukces miał kilka podstaw:
1. Jakość działań militarnych dzięki skutecznej organizacji i hierarchii.
2. Skuteczne funkcjonowanie na polu bitwy poprzez bezwzględną taktykę [4]
3. Agresywny i wyrafinowany system informacji.
4. Olbrzymie rekrutowanie zagranicznych wojowników, którzy na ogół dołączają do ISIS, niezależnie od tego, czy przybywają z krajów arabskich, Azji, czy z Zachodu.
5. Znaczne zasoby finansowe [5] .
6. Przypływ ludzi z Iraku dzięki udanym akcjom rozbijania więzień, podczas których uwolniono wielu członków organizacji.
7. Poparcie wiodących duchownych i postaci globalnego ruchu salaficko-dżihadystycznego.
Przywództwo Al-Kaidy w Afganistanie-Pakistanie, które przypisuje najwyższe znaczenie arenie syryjskiej, zostało zmuszone do związania się z JN. Wysłało delegację doradców i instruktorów, którzy byli weteranami walk w Afganistanie-Pakistanie, by pomogli Al-Dżoulaniemu i awansowali JN do pozycji grupy oficjalnie stowarzyszonej z Al-Kaidą. Od wielu miesięcy tytuł „Al-Kaida w Syrii” pojawia się tylko przy nazwie JN [6] .
Centrum ISIS w Al-Dana w pobliżu Idlib, zbombardowane przez rywalizujące siły rebelianckie
Napięcia między grupami rebelianckimi a ISIS
ISIS był w rzeczywistości w konflikcie z pozostałymi grupami rebeliantów od momentu swojego powstania w kwietniu 2013 r. – zarówno z grupami związanymi z Wolną Armią Syryjską (FSA), jak z organizacjami islamistycznymi, które dążą do ustanowienia państwa islamskiego. Walka toczy się o kontrolę nad terytorium, miastami i zasobami, a często rozgrywa się na poziomie lokalnym między ISIS a miejscową milicją i organami. W dodatku istnieje sprzeciw wobec samego istnienia ISIS w Syrii, ponieważ uważa się go za organ z zewnątrz, polegający na cudzoziemskich wojownikach oraz organizację ekstremistyczną, której ideologia i taktyka szkodzą wizerunkowi wszystkich rebeliantów. Wszystko to w dodatku do szerzenia przez tę organizację przekonań ekstremistycznych i ostrego narzucania prawa szariatu [7] .
W listopadzie 2013 r. sześć organizacji salafickich i grup związanych z Bractwem Muzułmańskim ogłosiło założenie Frontu Islamskiego – koalicji, która według szacunków liczy około 100 tysięcy wojowników. Jednym z celów założenia tej koalicji, co było oczywiste dla wszystkich, choć nie wypowiedziane otwarcie, było zmniejszenie siły ISIS i przedstawienie pozornie umiarkowanej alternatywy islamskiej wobec organizacji globalnego dżihadu. W ostatnich miesiącach ISIS i Front Islamski wymieniały się oskarżeniami i napięcia w wielu miejscach narastały aż do starć zbrojnych. Uważa się, że Front Islamski jest bliski państwom Zatoki, które uważają go za głównego gracza w wojnie przeciwko reżimowi Assada, jak również jako środek zredukowania niebezpieczeństwa ze strony ekstremistycznych planów ISIS. Należy wspomnieć, że JN i jego funkcjonariusze utrzymują ścisłe związki z Frontem Islamskim [8] .
Po zjednoczeniu frakcji islamistów założono dodatkowe koalicje, takie jak Dżajsh Al-Mudżahedin w okręgu Aleppo, której otwartym celem jest walka z ISIS i usuniecie go z Syrii [9] .
Brama wjazdowa do Al-Szadadi, w północnowschodniej Syrii: Transparent JN (po prawej) zamalowany i zastąpiony transparentem ISIS
Wybuch napięć
Na początku stycznia, po miesiącach narastających tarć, napięcia między ISIS a innymi grupami rebeliantów przelały się. Wyrazem tego były ataki grup rebeliantów na umocnienia i bazy ISIS oraz próby wyparcia ich z miast i punktów strategicznych, które opanowali, głównie w okolicy Aleppo i na północy Syrii. Doniesienia z terenu wskazują, że zginęły dziesiątki członków ISIS. ISIS odpowiedziało w podobny sposób i nie wahało się przed użyciem swojej najbardziej skutecznej broni – samochodów-pułapek bombowych i zamachów samobójczych – przeciwko bazom i kwaterom głównym grup rywali, włącznie z organizacjami salafickimi.
Kilku duchownych, włącznie z kaznodzieją saudyjskim Abdallahem Al-Muhaisnim, który jest w Syrii i jest bliski wszystkim organizacjom salafickim, podejmowało próby mediacji między ISIS a innymi organizacjami islamistycznymi, proponując, by przedstawili sprawę przed uzgodnionym sądem szariatu. Ajman Al-Zawahiri także próbował uspokoić nastroje przez wezwanie obu stron do przedstawienia swojego sporu obiektywnemu sądowi szariatu [10] .
JN początkowo zachowywał neutralność i próbował działać jako mediator [11] . Podobnie jak inne grupy salafickie zaakceptował „inicjatywę ummah” Al-Muhaisni’ego w celu pojednania, a nawet przełknął zabicie przez ISIS dowódcy JN w Al-Rakka. ISIS, ze swej strony, zwlekało z odpowiedzią na inicjatywę pojednania i w ostatnim momencie przed upływem terminu ostatecznego, wyznaczonego przez Al-Muhaisniego, oznajmiło, że akceptuje ją, ale postawiło warunki, które czyniło jego zgodę bezsensowną [12] . W odpowiedzi Al-Muhaisni wydał szczegółowe i ostre oświadczenie, atakujące ISIS za to, co nazwał trwającą odmową pojednania [13] .
Al-Kaida dystansuje się od ISIS
Masowe zabijania i otwarta wojna między ISIS a innymi grupami rebelianckimi, jak również niepowodzenie prób pojednania, nie zostawiły Al-Kaidzie żadnego wyboru poza otwartym potępieniem ISIS, po miesiącach prób zachowania dyplomatycznego tonu, przynajmniej w publikacjach oficjalnych. Komunikat wydany przez dowództwo centralne Al-Kaidy w Afganistanie-Pakistanie stwierdza: „[Al-Kaida] oznajmia niniejszym, że nie ma żadnych związków z Islamskim Państwem Iraku i Syrii. Nie założyła [tej organizacji], nie konsultowano jej [w sprawie jej założenia] i nie podoba jej się [ta organizacja]. Wręcz przeciwnie, [Al-Kaida] rozkazała zaprzestanie jej działalności [14] . Tak więc [ISIS] nie jest odgałęzieniem [Al-Kaidy] i nie ma z nią żadnych więzi organizacyjnych i [Al-Kaida] nie jest odpowiedzialna za jej działania…” [15]
Oświadczenie dowództwa centralnego Al-Kaidy potępiające ISIS
Schizma globalnego dżihadu powoduje zamieszanie w Syrii i poza Syrią
Konflikt ISIS-JN rozgrywa się od kwietnia 2013 r. w trwającej walce o bazy, zasoby, instalacje, rekrutację wojowników, przysięgi na wierność itd., jak również jako oskarżycielska i szkalująca wojna werbalna na Twitterze. Nasilenie walki między ISIS a organizacjami Frontu Islamskiego oraz publiczne zdystansowanie się Al-Kaidy od ISIS spowodowały wybuch zbrojnych bitew między ISIS a JN mimo ich wspólnej drogi globalnego dżihadu. Na początku lutego 2014 r. JN zadeklarował otwartą wojnę, kiedy członkowie ISIS zdobyli pole naftowe Conoco w Deir Al-Zor, które było pod kontrolą JN. Wojownicy JN wraz z partnerami z innych grup salafickich wyparli ISIS z wielu trzymanych przez nich pozycji i zabili wielu jego członków włącznie z ludźmi wysokimi rangą [16] .
Wpływ konfliktu na ruchy dżihadystyczne na całym świecie
Rozłam między ISIS a Al-Kaidą/JN ogarnia wszystkie kręgi globalnego dżihadu. Mimo wielu wezwań do wzniesienia się ponad przynależność i sympatie organizacyjne dla jednej lub drugiej strony, dżihadyści na całym świecie wybierają jedną lub drugą stronę. Spierają się na sieciach społecznościowych, rozpowszechniają wideo i broszury, piszą pieśni pochwalne dla Abu Bakr Al-Baghdadiego lub dla Abu Muhammada Al-Dżoulaniego i tak dalej.
Duchowni salaficko-dżihadystyczni także włączyli się do boju, wydając ulotki i fatwy w poparciu jednej lub drugiej strony. Ogólnie mówiąc duchowni z pokolenia weteranów oraz o wysokiej randze, włącznie z Abu Qatadą Al-Falastinim i Abu Muhammadem Al-Maqdisim, którzy obaj znajdują się w jordańskim więzieniu, popierają Al-Kaidę i jej strategiczny pogląd na wojnę w Syrii i sprzeciwiają się ISIS [17] . Duchowni saudyjscy związani z nurtem ekstremistycznym także zdystansowali się od ISIS i wezwali jego członków do dezercji [18] . Młodsi duchowni salaficko-dżihadystyczni, włącznie z Bahrainim Turkim Al-Binalim, Abu Humamem Al-Atharim, Abu Mundhirem Al-Shinqitim, Abu Saadem Al-Amilim i innymi, stają po stronie ISIS, widzą w nim potężny i autorytatywny ruch i wzywają muzułmanów do przysięgania na wierność Abu Bakrowi Al-Baghdadiemu, w którym widzą prawomocnego przywódcę [19] .
Ulotka JN rozdawana w Deir Al-Zour wydaje ultimatum członkom ISIS, by się poddali
Debata wstrząsnęła także organizacjami dżihadystycznymi na całym świecie. Abu Ijadh Al-Tunisi, przewodniczący Ansar Al-Szaria w Tunezji, odpowiedział na starcia zbrojne w Syrii wezwaniem do jedności, ale unikał popierania jednej ze stron [20] . Wielu jego uczniów poszło na wojnę w Syrii i jest w szeregach obu organizacji, szczególnie ISIS. Z drugiej strony, Madżlis Szura Al-Mudżahedin, która działa w Strefie Gazy, wydała komunikat wzywający do jedności szeregów, ale także wyrażający otwarte poparcie dla Abu Bakra Al-Baghdadiego, nazywając go Emirem Wiernych. Komunikat oznajmia, że “podstawową przyczyną walk [między organizacjami dżihadystycznymi] w Syrii jest niesprawiedliwość wobec ISIS i jego dowódcy, Emira Wiernych, Abu Bakra Al-Baghdadiego” [21] . Należy wspomnieć, że dziesiątki salafitów-dżihadystów z Gazy dołączyło do szeregów ISIS. Przedstawiciel działającej na Synaju organizacji dżihadystycznej Ansar Beit Al-Maqdis także wyraził poparcie dla ISIS w niedawno nagranych wystąpieniach [22] .
Salafici-dżihadyści z Gazy w nagranym na wideo wyrazie poparcia dla ISIS
Wnioski
Walka między ISIS a JN o przywództwo na arenie dżihadu w Syrii, dwiema organizacjami, które mają ten sam światopogląd, obejmuje obecnie wszystkie kręgi dżihadystyczne na świecie. Duchowni, kaznodzieje, aktywiści, darczyńcy – wszyscy muszą zająć stanowisko. Centrala Al-Kaidy w Afganistanie-Pakistanie zawsze widziała siebie jako awangardę wojowników dżihadu – rodzaj kierującego organu, który zdalnie kontroluje organizacje dżihadystyczne na całym globie. Również Zachód widzi Al-Kaidę jako ośmiornicę, która kieruje działaniami terrorystycznymi w różnych miejscach na całym świecie. Obecnie Al-Zawahiri i kilku innych członków wąskiej grupy przywódców, którzy nadal pozostają przy życiu, muszą radzić sobie z niespodziewanym zagrożeniem – wyzwaniem postawionym przez Abu Bakra Al-Baghdadiego, które w zasadzie usuwa grunt spod nóg tych weteranów. Al-Baghdadi i ISIS nadal składają gołosłowne deklaracje poparcia dla Al-Zawahiriego i Al-Kaidy. W praktyce jednak Al-Baghdadi mianował siebie globalnym przywódcą wojowników dżihadu, a ogólnie muzułmanów i zwiastunem kalifatu. Oczekuje się, że ten kryzys będzie trwał i wstrząśnie ruchem globalnego dżihady na dłuższy czas.
*R. Green jest pracownikiem badawczym w MEMRI.
Przypisy (nie spolszczone):
[1] When it designated JN a terrorist organization in December 2012, the U.S. government determined it an extension of ISIS whose establishment was initiated by Abu Bakr Al-Baghdadi.
[2] See MEMRI JTTM report, Jabhat Al-Nusra Leader Abu Muhammad Al-Joulani Pledges Allegiance To Al-Zawahiri, April 10, 2013.
[3] See MEMRI JTTM report, Jabhat Al-Nusra And The Islamic State In Iraq And Syria Squabble Over Leadership Of Jihad In Syria, June 18, 2013.
[4] This is largely due to the fact that many of the organization’s military commanders are former officers in the Ba’ath-era Iraqi army. Haji Bakr, the organization’s second-in-command, who was killed recently in clashes with rival rebel groups, was a Colonel in Saddam Hussein’s army. Another key figure in ISIS’s military array in the Aleppo area, the Chechen Omar Al-Shishani, is a former officer in the Georgian army.
[5] ISIS relies, inter alia, on financial donations from rich supporters in the Gulf, and extortion and protection money it charges from people and businesses in Iraq and Syria.
[6] See MEMRI JTTM, Al-Qaeda Upgrades Its Presence In Syria, November 18, 2013.
[7] See Series of MEMRI JTTM reports – Life Under The Shadow Of The Islamists In Syria:
Part I: Imposing Authority On The Residents, January 14, 2014.
Part II: Enacting The Shari’a, January 15, 2014.
Part III: Economic And Social Activity, January 16, 2014.
[8] See MEMRI JTTM, The Islamic Front – A Rising Force In Syria, January 27, 2014.
[9] Al-Quds Al-Arabi(London), January 3, 2014.
[10] See MEMRI JTTM, Al-Qaeda Leader Al-Zawahiri Calls Upon Syrian Mujahideen To Stop Internal Fighting, January 23, 2014.
[11] See MEMRI JTTM, Audio Message By Jabhat Al-Nusra Commander Al-Joulani On The Internal Fighting Among Jihad Groups In Syria, January 7, 2014.
[12] In its response, ISIS said it would agree to Al-Muhaisni’s „ummah initiative” on the condition that all organizations clarify their position regarding the umbrella organizations of Assad’s opponents – The Syrian National Council and the Opposition Coalition. These organizations’ ties to the West makes them invalid in the eyes of ISIS, but some rival groups are willing to cooperate with them. ISIS also demanded that the various groups clarify their position regarding cooperation with regional countries including the Gulf states, Jordan, and Turkey, as well as their intelligence bodies. This point was also meant to embarrass the other groups.
[13] Mhesne.com, February 3, 2014.
[14] Probably referring to Al-Zawahiri’s determination that ISIS should only focus on fighting in Iraq.
[15] See MEMRI JTTM, Al-Qaeda Command Bluntly Declares: ISIS Is Not Part Of Al-Qaeda, Al-Qaeda Is Not Responsible For ISIS’s Actions, February 2, 2014.
[16] For JN’s warning to ISIS, see Twitter.com/JabhtAnNusrah, February 7, 2014. The announcement was published on the jihadi message board Al-Fida’ but was deleted shortly after. For ISIS’s condemnation of JN’s actions in Deir Al-Zor, see MEMRI JTTM, In The Backdrop Of Islamist Rebel Groups’ Infighting In Syria, ISIS Issues Harsh Warning To JN, Accuses It And Other Groups Of Treason And Disloyalty, February 10, 2014.
[17] See MEMRI JTTM, Unprecedented Criticism Of ISIS By Abu Muhammad Al-Maqdisi, January 14, 2014.
[18] Saaid.net, February 3, 2014.
[19] See MEMRI JTTM, Flouting Al-Zawahiri, Prominent Jihadi Cleric Backs Al-Baghdadi, August 15, 2013. For more on the schism between Salafi-Jihadi clerics, see MEMRI JTTM, Controversy In Religious Leadership Of Salafi-Jihadi Movement Over ISIS-JN Schism, January 7, 2014.
[20] See MEMRI JTTM, In Response To Jihadi Groups’ Infighting In Syria, Leader Of AST Abu 'Iyadh Calls Upon Islamist Figures To Intervene; Criticizes Biased Intervention Of Scholars; Urges A Forceful Response Against Sahawat Movement, January 15, 2014.
[21] Al-Fida’, February 2, 2014. [22] Al-Fida’, January 24, 2014.
