Okładka podręcznika języka urdu dla klasy 2 w prowincji Pendżabu
Wprowadzenie
Niniejszy artykuł bada rolę podręczników szkolnych w propagowaniu nienawiści wobec mniejszości religijnych w Pakistanie. 22 września 2013 r. zginęło ponad 80 chrześcijan, a setki zostały ranne, kiedy dwóch talibskich zamachowców-samobójców wysadziło się w powietrze wśród wiernych wychodzących z mszy niedzielnej w liczącym 130 lat kościele Wszystkich Świętych w Peszawarze, stolicy prowincji Pakistanu Chyber Pachtunchwa[1] . Imran Khan, przywódca partii Pakistan Tehreek-e-Insaf (PTI), która rządzi w tej prowincji, ostro potępił zamachowców, ale natychmiast zadał pytanie: “dlaczego ataki terrorystyczne zdarzają się, kiedy toczy się dialog?” – co sugerowało, że zamach zaplanowały obce siły, żeby sabotować pokojowe negocjacje Pakistanu z Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP)[2] .
Dżundul Hafsa, grupa bojówkarska, która funkcjonuje jako część dowodzonej przez Hakimullaha Mehsuda TTP, przyjęła odpowiedzialność za ten zamach. Ahmad Marwat, rzecznik tej grupy, powiedział o chrześcijanach: „Są oni wrogami islamu; dlatego obieramy ich za cel… Będziemy kontynuować ataki na nie-muzułmanów na ziemi pakistańskiej”[3] . W prowincji żyje 200 tysięcy chrześcijan, z czego 70 tysięcy w Peszawarze [4] . Taka nienawiść przeciwko chrześcijanom jest wynikiem dziesięcioleci nauczania w szkołach rządowych w całym Pakistanie.
W Pakistanie, gdzie grupy islamistyczne regularnie przypuszczają ataki na nie-muzułmańskich Pakistańczyków, takich jak chrześcijanie i hindusi, jak również pewne odłamy muzułmańskie, takie jak szyici i muzułmanie ahmadi, których nie uważają za prawdziwych muzułmanów, media państwowe i prywatne, przywódcy rządowi i uczeni religijni legitymizowali nienawiść przeciwko mniejszościom religijnym, przy czym sam termin „mniejszość” nabrał pejoratywnego znaczenia. W wyniku takiej legitymizacji nienawiści poprzez podręczniki szkolne, politykę rządową, kazania w meczetach i na zgromadzeniach religijnych narastają prześladowania pakistańskich chrześcijan, hindusów, szyitów i muzułmanów Ahmadi. We wrześniu 2012 r. Middle East Media Research Institute (MEMRI) opublikował artykuł wyliczający zamachy islamistyczne i dżihadystyczne przeciwko tym grupom mniejszościowym i podkreślający potrzebę poddania Pakistanu międzynarodowej obserwacji przeciwko ludobójstwu[5] .
Po zamachu na kościół 22 września znany dziennikarz pakistański Aamer Ahmed Khan w jednoznacznych słowach komentował milczenie elity pakistańskiej i brak potępienia takich zamachów na mniejszości: “To milczenie naszej elity rządzącej samo jest prawdziwym talibanizmem”[6] . W Pakistanie rząd federalny i rząd prowincjonalny pod przewodnictwem partii Imrana Khana w Chyber Pachtunchwa prowadzą rozmowy z talibami. Ich ministrowie milczą publicznie i nie krytykują grup dżihadystycznych oraz TTP. To z kolei ośmiela talibów. W Chyber Pachtunchwa, rząd kierowany przez PTI dostał się niedawno na czołówki gazet z powodu podjęcia polityki przywrócenia do podręczników szkolnych lekcji dżihadu, które zostały usunięte jako część reform poprzedniego, świeckiego rządu Partii Narodowej Awami (ANP). „Co to za suwerenność, wolność i wartości islamskie, skoro nauczanie islamskie, dżihad i bohaterzy narodowi zostają usunięcie podręczników szkolnych? Dżihad jest częścią naszej wiary. Nie wycofamy się (z tej decyzji)” – powiedział dziennikarzom Szah Farman, minister informacji Chyber Pachtunchwa, 21 sierpnia 2013 r.[7]
Pakistańska dziennikarka Maheen Usmani: „14-letni uczniowie na lekcjach o Pakistanie są uczeni: ‘Jedną z przyczyn upadku muzułmanów… był brak ducha dżihadu’”; “13-latki dowiadują się: ‘W islamie dżihad jest bardzo ważny’”
Od powstania Pakistanu w 1947 r. mowa nienawiści wobec nie-muzułmanów była normalnym zjawiskiem w społeczeństwie pakistańskim. W sierpniu/wrześniu 2013 r. szkoła średnia w Lahore spotkała się z ostrym sprzeciwem za wprowadzenie dodatkowego kursu pod tytułem „religia porównawcza”, którego celem było „edukowanie o islamie, chrześcijaństwie, buddyzmie, zoroastryzmie i hinduizmie”[8] . Kanał telewizyjny odegrał swoją rolę w podżeganiu opinii publicznej przeciwko szkole. Według informacji: „Kurs spotkał się ze znacznym sprzeciwem po […] nadaniu programu na ARY News, Khara Sach, 16 września 2013 r. W tym odcinku program prezentowanego przez Mubaszera Luqmana, szkoła została fałszywie oskarżona o próby nawracania uczniów na inne religie…”[9]
W artykule opublikowanym w gazecie “Dawn” dziennikarka Maheen Usmani opisała, jak fundamentalizm religijny i sponsorowane przez państwo obskuranckie podręczniki szkolne tworzą pokolenie młodzieży pakistańskiej, która bardziej identyfikuje się z islamem niż z Pakistanem. W artykule zatytułowanym “Ideologia kontroli myśli w Pakistanie” pisze ona[10] :
„Rozważmy wszechobecny slogan o ‘ideologii’ Pakistanu. Podstawa naszych podręczników szkolnych, odbijająca się echem na wiecach publicznych, jak również w dyskusjach o świeckości. ’Pakistan ka matlab kiya? La illaha il lallah’ (Jaki jest sens Pakistanu? Nie ma Boga nad Allaha) stał się on wezwaniem kampanii islamizacji społeczeństwa pakistańskiego. Jak na ironię jest to slogan ukuty na długo po powstaniu Pakistanu, ale obecnie jest fałszywie przypisywany przywódcom ruchu pakistańskiego… Podręczniki historii pisane wkrótce po podziale – w czasie, kiedy rozpacz rozbitych rodzin, które doświadczyły powszechnego zabijania, była największa – pokazują bardziej liberalną mentalność. Historia subkontynentu rozpoczynała się od pradawnych cywilizacji doliny Indus, nie zaś od podboju Indii przez pierwszego muzułmańskiego najeźdźcę, Mohammada bin Kasima w 712 r….
Nasiona wypaczenia historii i panowania dogmatu religijnego, posiane dziesięciolecia temu, wydają dzisiaj owoce. Pełno jest przykładów z programów szkolnych przygotowanych przez federalne ministerstwo edukacji. Podręcznik do nauki o społeczeństwie dla klasy 7 mówi: ‘Narody europejskie pracowały przez ostatnie trzy stulecia przy pomocy spisków nad nagą agresją, by ujarzmić kraje świata muzułmańskiego’. 14-letni uczniowie na lekcjach o Pakistanie są uczeni: ‘jedną z przyczyn upadku muzułmanów na subkontynencie był brak ducha dżihadu’. 13-latki dowiadują się: ‘W islamie dżihad jest bardzo ważny… Osoba, która oferuje swoje życie, nigdy nie umiera… Wszystkie modlitwy podtrzymują pasję dla dżihadu’.
Przyczyna nietolerancji doświadczanej przez ahmadich [tj. muzułmanów Ahmadi, ogłoszonych przez prawo pakistańskie nie-muzułmanami], hindusów i chrześcijan znajduje się w edukacji publicznej, skonstruowanej do obrony Pakistanu przeciwko jakiemuś urojonemu wrogowi. Nie-muzułmanie są zmuszeni do czytania tych samych podręczników, które zawierają uwłaczające uwagi wobec hindusów, takie jak to, że są odwiecznymi wrogami muzułmanów. Nasz krótkowzroczny system edukacyjny zniechęca do pytań i powoduje, że mniejszości etniczne i religijne traktuje się z podejrzliwością…”
W dodatku do oficjalnych podręczników szkolnych istnieją tysiące niepodlegających nadzorowi madras (seminariów islamskich), których programów nie omawiamy tutaj, a które uczą własnego islamizmu i dżihadyzmu, prowadzących do kampanii nienawiści wobec mniejszości religijnych w Pakistanie. Wiele z tych madras nie tylko tworzą ekstremizm wśród młodzieży pakistańskiej, ale stały się także terenem szkoleniowym dla terrorystów. W sierpniu 2013 r. Stany Zjednoczone narzuciły sankcje na madrasę Gandż w Peszawarze za szkolenie i rekrutowanie bojówkarzy należących do Laszkar-e-Taiba (LeT), grupy obwinianej za zamach terrorystyczny w Mumbaju w 2008 r.[11] . Kierownik tej madrasy, Fazeelat-ul-Szajkh Abu Mohammed Ameen Al-Peszawari alias Szajkh Aminullah, jest uznany przez ONZ za terrorystę od 2009 r. za jego poparcie dla Al-Kaidy i talibów.
Badanie pakistańskiej NGO: Podręczniki uczące dżihadu i męczeństwa dzieci ze szkół podstawowych zawierają pożądane cele nauczania, takie jak: “Musi być świadomy błogosławieństwa dżihadu i musi stworzyć w swoim sercu tęsknotę do dżihadu”; “uznawać znaczenie dżihadu w każdej sferze życia”
Przełomowe badanie pakistańskich podręczników szkolnych „Subtelna działalność wywrotowa – stan programów i podręczników szkolnych w Pakistanie” pod redakcją A. H. Najjara i Ahmada Salima, opublikowane przez mieszczący się w Islamabadzie Instytut Polityki Zrównoważonego Rozwoju, ujawnia niepokojący obraz. Ich badanie analizuje szczegółowo, jak podręczniki pielęgnują islamizm i propagują nienawiść i dżihad wśród uczniów szkół podstawowych także nie-muzułmańscy Pakistańczycy muszą przechodzić przez tę codzienna szkolną mękę od wczesnego dzieciństwa. Zestaw najważniejszy punktów z tego badania podany jest poniżej[12] :
i) Narodowy Program Edukacyjny Wczesnego Dzieciństwa na 2002 r. wymaga jako cel: “Pielęgnowanie w dzieciach poczucia tożsamości islamskiej i dumy z bycia Pakistańczykiem. Nie ma słowa o tym, że ma to być robione tylko wśród uczniów muzułmańskich”.
ii) Dla uczniów klas IV i V program języka urdu wymaga: “Wśród uczniów ma zostać stworzone uczucie, że są członkami narodu muzułmańskiego. Dlatego, zgodnie z tradycją islamską, muszą być prawdomównymi, uczciwymi, patriotycznymi i poświęcającymi swoje życie mudżahedinami (dżanbaz mudżahid)”; „Kształcić i szkolić przyszłe pokolenia Pakistanu na prawdziwych, praktykujących muzułmanów”; „Rozwijać poczucie dumy z bycia muzułmaninem i Pakistańczykiem”; „[Wpoić] wiedzę, że kultura narodowa nie jest kulturą lokalną i zwyczajami lokalnymi, ale że oznacza kulturę zasad, które są wyłożone przez islam”.
iii) Lekcja „Nasz kraj” dla klasy II stwierdza: “Naszym krajem jest Pakistan. Żyjemy w naszym kraju. Pakistan jest krajem islamskim. Tutaj żyją muzułmanie. Muzułmanie wierzą w jedność Allaha. Dokonują dobrych uczynków…” Książka dla klasy 6 uczy: “Kim jestem? Jestem muzułmaninem. Jestem Pakistańczykiem. Kocham mój kraj i kocham mój naród”; “Wiesz, że jesteś muzułmaninem i twoją religią jest islam”.
iv) Narodowy Program Edukacyjny Wczesnego Dzieciństwa wymaga uczenia następujących „umiejętności życiowych” dzieci muzułmańskich i nie-muzułmańskich: „Używanie pozdrowienia Assalam-o-Alaikum [pozdrowienie islamskie]”; „Wiedza, kiedy powiedzieć Bismillah [rozpoczynam w imię Allaha]”; „Recytowanie pierwszego Kalimah [słowa deklarujące wiarę w islam] i rozumienie jego znaczenia”; „Nazwy pięciu modlitw codziennych”; „Wiedza o ramadanie i Eidain [Eid-ul-Fitr i Eid-ul-Adha]”.
v) Program edukacji podstawowej z 1995 r. wymaga, by zarówno dzieci muzułmańskie, jak nie-muzułmańskie “były dumne z islamskiego sposobu życia i starały się nabyć i przyjąć nauczanie islamskie”; “starały się przyjąć zasady islamskiego sposobu życia”; “uczestniczyły w Salat ba Dżamat [wspólne modlitwy] w meczetach; rozwinęły poczucie szacunku dla muezina i imama”; “czytały Koran i respektowały go”; „szanowały islamską wiarę i praktyki”; „studiowały książki religijne w celu zrozumienia nauczania koranicznego”; „szanowały islamskie lub narodowe obyczaje i zachęcały innych do tego samego”; „kochały tradycję islamską” itd.
vi) Podręcznik dla klasy 5 uczy następującego: “Wydarzenia z życia Świętego Proroka, Jego rodziny i przywódców islamskich”; “Opowieści o Imamach i towarzyszach Proroka (poświęcenie: z życia Hazrata Usmana [trzeciego kalifa islamu])”; “Opowieści o ruchu pakistańskim, wybitnych osobistościach Pakistanu i męczennikach Pakistanu”; “Proste opowieści zachęcające do dżihadu”; “Jedność świata islamskiego” itp.
vii) Następujące cele nauczania urdu są wyłożone zarówno dla dzieci muzułmańskich, jak nie-muzułmańskich: „Stworzenie miłości dla religii i szacunku dla osobistości [islamu i Pakistanu]”; „muszą mieć wiarę w jedność Boga i wiedzieć, że Allah jest stwórcą wszechświata”; “Muszą uważać zachowania islamskie za najlepsze ze wszystkich”; „Muszą odczuwać cześć dla posłańca Boga, Proroka Mahometa…, członków jego rodziny, jego towarzyszy, imamów i przywódców i muszą próbować poznać ich nauczanie i przyjąć ich zachowania”; „Muszą zachować związek (miłość) ze światem islamskim”; „Muszą szanować przywódców, książki, miejsca oddawania czci innych religii”; „Muszą być świadomi błogosławieństw Dżihadu i muszą stworzyć w swoich sercach tęsknotę do dżihadu”.
viii) Autorzy, A. H. Nayyar i Ahmad Salim, piszą: „Niepokojącą częścią tego jest zmuszanie uczniów nie-muzułmańskich do czytania Koranu nie w ramach Islamiat [nauki islamu], którego się od nich nie wymaga, ale na obowiązkowym przedmiocie [języka] urdu. Podręczniki do urdu dla klas I do III, które są obowiązkowe dla uczniów wszystkich wyznań, zawierają lekcje nauki czytania Koranu. Poczynając od klasy I, gdzie wprowadzony jest alfabet arabski na lekcji zatytułowanej Iqra, do lekcji zatytułowanej 'E’rab’ o interpunkcji w podręczniku urdu dla klasy II do lekcji w klasie III w podręczniku urdu zatytułowanej 'Koran Parhna’ (czytanie Koranu), gdzie jest siedem lekcji (z 51 w sumie) o nauce czytania Koranu. Uczniowie nie-muzułmańscy muszą nauczyć się tych lekcji i przygotować się także do egzaminu z nich”.
ix) Podręczniki uczą: “Hinduizm zawsze był wrogiem islamu”; “Religia hindusów nie uczy ich dobrych rzeczy – hindusi nie szanują kobiet”; „Hindusi modlą się w świątyniach, które są bardzo ciasnymi i ciemnymi miejscami, gdzie oddają cześć idolom. Tylko jedna osoba może wejść na raz do świątyni:; „W naszych meczetach, z drugiej strony, wszyscy muzułmanie mogą razem odmawiać modlitwy”. x) Następujące rozdziały, cele nauczania i aktywności edukacyjne związane z dżihadem i szahadat (męczeństwem) są częścią pakistańskiego program szkolnego, zarówno z czasów zanim władca wojskowy, generał Zia-ul-Haq pchnął Pakistan na otwartą drogę dżihadu, jak i trwają po jego odejściu: „Zrozumienie znaczenia dżihadu w każdej sferze życia”; „Musi być świadomy błogosławieństwa dżihadu i musi stworzyć w swoim sercu tęsknotę do dżihadu”; „Pojęcie: Dżihad; Cel afektywny: aspiracja do Dżihadu”; „Miłość i aspiracja do Dżihadu Tableegh (głoszenia wiary), Dżihadu, Szahadatu”; „Przemawianie o Dżihadzie i Szahadat”; „Przemawianie o Dżihadzie”; „Ocena: osądzić ich ducha podczas mówienia o Dżihadzie, historii i kulturze muzułmańskiej”; „Pojęcia: Dżihad, Amar bil Maroof i Nahi Anil Munkar [promowanie cnoty i odrzucenie występku]”; „Znaczenie Dżihadu”; „Pojęcia ideologii Pakistanu, muzułmańskiej Ummah i Dżhihadu”; „Opowieści ludowe (mityczne, moralne, islamskie, podróżnicze i przygodowe, dżihad)”.
