Turanizm, zwany także pan-turanizmem i pan-turkizmem, jest polityczną filozofią, której wyznawcy chcą zjednoczyć wszystkie ludy mówiące językami tureckimi, które żyją głównie w Turcji, na Kaukazie i w Azji Środkowej. Choć początki idei o grupie językowej, a w przedłużeniu, grupie narodowej, jednoczącej tych ludzi można prześledzić do filozofa i matematyka epoki Oświecenia, Gottfrieda Wilhelma Leibniza, idea ta zaczęła szerzyć się wśród osmańskich oficerów i elit żyjących w imperialnych Niemczech w latach 1870. Kwestia dokładnej roli tej idei w polityce i filozofii Mustafy Kemala Atatürka, założyciela Republiki Turcji, jest przedmiotem debaty, ale polityka i retoryka tureckiego prezydenta, Recepa Tayyipa Erdoğana i jego rządzącej partii AKP odzwierciedla pan-turańskie wpływy.
Witryna internetowa Rady Współpracy Państw Języków Tureckich, międzynarodowej organizacji, której Sekretariat Generalny znajduje się w Stambule, brzmi: “Rada Współpracy Państw Języków Tureckich została założona w 2009 roku jako organizacja międzyrządowa z ogólnym celem promowania wszechstronnej współpracy między mówiącymi po turecku państwami. Czterema państwami założycielskimi są Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan i Turcja. Podczas 7. Szczytu w Baku w październiku 2019 r. Uzbekistan dołączył do Rady jako pełen członek. Węgry uzyskały status obserwatora Rady podczas 6. Szczytu w Cholpon-Ata w Republice Kirgiskiej we wrześniu 2018 r.”[1]
W trakcie obecnych walk między Azerbejdżanem i Armenią o panowanie nad Górskim Karabachem, była mowa w prasie tureckiej o stworzeniu „Armii Turanu”. Choć jej dokładny kształt pozostaje przedmiotem dyskusji, “Armia Turanu” byłaby wojskową organizacją składającą się z armii państw, w których mieszkają te ludy. Dyskusję częściowo wywołało militarne poparcie Turcji, którego większość populacji jest etnicznymi Turkami, dla Azerbejdżanu, drugiego takiego kraju, w jego ostatnich walkach.
W artykule z 27 października 2020 r. w tureckiej gazecie “Türkiye” o stworzeniu “Armii Turanu” profesor Kürşad Zorlu nazwał to “ważnym celem”, ale ostrzegł: „Zbyt wczesne ogłaszanie takich projektów, zanim niezbędne ramy psychiczne i międzynarodowa równowaga osiągnęły akceptowalny poziom, może spowodować, że proces spełznie na niczym”.
W tym samym artykule profesor Cemalettin Taşkıran powiedział o ostatnich walkach między Azerbejdżanem a Armenią: “Byłoby niesłuszne powiedzenie, że poparcie, jakie Turcja dała [Azerbejdżanowi], zmieniło równowagę w regionie”. Następnie tajemniczo ostrzegł przed zbyt otwartym dyskutowaniem tego tematu: „Czy to potoczy się do [stworzenia] Armii Turanu? Inszallah, tak będzie. Jest jednak zbyt wcześnie, by ubierać to w słowa. Powiedzenie takiej rzeczy obudzi wielu z tych, którzy uczestniczyli w spotkaniach”.
W artykule z 28 października w gazecie “Yeni Çağ” autor, Ahmet Gürsoy wdał się w większe szczegóły o strukturze takiej organizacji, nazywając ją „rodzajem tureckiego NATO” i powiedział, że: „Przed stworzeniem Armii Turanu należy założyć infrastrukturę, która nas do tego doprowadzi. Przede wszystkim, trzeba założyć wspólne instytucje handlowe. Następnie trzeba ustanowić z wyraźnym planem proces dojścia do unii w sztuce i kulturze. Co znacznie ważniejsze, trzeba wypracować politykę edukacyjną i wymianę studentów nie dokonywaną losowo, ale systematycznie, w zorganizowany sposób, do tego celu”.
[Dalszy tekst, zawierający przegląd niedawnych komentarzy w prasie tureckiej o stworzeniu „Armii Turanu, nie jest spolszczony]
[1] Turkkon.org/en/turk-konseyi-hakkinda, accessed November 4, 2020.
[2] Gazetetirajlari.com, accessed November 4, 2020.
[3] Turkiyegazetesi.com.tr/gundem/741999.aspx, October 27, 2020.
[4] Yenicaggazetesi.com.tr/turan-ordusu-57249yy.htm, October 28, 2020.
[5] Yeniakit.com.tr/haber/kaan-sariaydin-acikladi-turkiye-o-ulkelerle-turan-ordusunu-kuruyor-1365045.html, August 20, 2020.
[6] Milatgazetesi.com/haber/azerinden-turan-ordusu-tepkisi-1848, October 21, 2020.
[7] See MEMRI Special Dispatch No. 8915 Turkish Government Music Video Presents Turkish Military, Erdoğan As Heir To Ottoman, Seljuk Dynasties, Portrays Turkish Conquerors Praying In Hagia Sophia Mosque, September 1, 2020.
[8] Birgun.net/haber/gericilerden-cagri-ayasofya-artik-hur-hilafet-icin-toplanin-309696, July 26, 2020.
[9] See MEMRİ Special Dispatch No. 8390 Celebrating Turkey-Libya Agreement, Editor Of AKP Mouthpiece Pens Historical Blueprint For Return Of Ottoman Empire Through Territorial Expansion: 'Barbaros Is Back In The Mediterranean After 473 Years – From Now On, We Are Everywhere From North Africa To The East Mediterranean’, December 3, 2019.
[10] Yenisafak.com/en/columns/yusufkaplan/turkey-is-taking-critical-strategic-steps-but-beware-of-the-siege-2047606, September 29, 2020.
[11] Yenisafak.com/en/columns/yusufkaplan/turkeys-mere-presence-is-imperialists-worst-nightmare-2047365, March 1, 2020.
Visit the MEMRI site in Polish: http://www2.memri.org/polish/
If you wish to reply, please send your email to memri@memrieurope.org.
