Wprowadzenie
Szejk Abd Al-Muhsin Al-Obikan, doradca saudyjskiego ministerstwa sprawiedliwości, wydał niedawno fatwę pozwalającą na karmienie dorosłych piersią. Fatwa miała na celu umożliwienie niespokrewnionym mężczyźnie i kobiecie na odosobnienie w tym samym pokoju, którą to sytuację islam uważa za zabronione wspólne przebywanie ludzi różnej płci. Przesłanką stojącą za tą fatwą był fakt, że karmienie piersią tworzy więź pokrewieństwa między mężczyzną a kobietą, czyniąc mężczyznę mahram [1] , co umożliwia im przebywanie razem w odosobnieniu.
Fatwata spowodowała poruszenie w Arabii Saudyjskiej i ogólnie w mediach arabskich, wzbudzając falę krytyki ze strony zarówno duchownych, jak publicystów. Duchowni twierdzili, że karmienie piersią nie może stworzyć więzi pokrewieństwa między kobietą i niespokrewnionym mężczyzną powyżej drugiego roku życia, a niektórzy twierdzili, że ta fatwa jest sprzeczna z szariatem. Publicyści argumentowali, że takie groteskowe fatwy ubliżają kobietom i szargają wizerunek islamu. Jeden z publicystów wskazał na paradoks, a mianowicie, że strach przed wspólnym przebywaniem ludzi różnej płci doprowadza duchownych do zachęcania do takich obleśnych zachowań, jak zalecanie karmienia piersią dorosłych mężczyzn.
Mimo tej krytyki Al-Obikan nie ustąpił, a nawet powtórzył swoje poglądy z większymi szczegółami.
Należy zanotować, że ta kwestia powstała najpierw w maju 2007 r. w Egipcie po podobnej fatwie wydanej przez dra Izzata Atijję, byłego przewodniczącego Wydziału Hadisów Uniwersytetu Al-Azhar, który pozwolił kobiecie karmić piersią mężczyznę, z którym musiała pracować na osobności. Ta fatwa doprowadziła do dymisji Atijji ze stanowiska w Al-Azhar [2] .
Poniższe dokumenty przedstawiają fatwę wydaną przez Al-Obikana i kilka reakcji na nią.
Al-Obikan: Karmienie dorosłych piersią jest dozwolone w dwóch konkretnych wypadkach
W wywiadzie z 21 maja 2010 r. dla witryny internetowej Al-Arabiya, Al-Obikan powiedział, że kobiecie wolno karmić piersią mężczyznę, który nie jest członkiem rodziny: “Jeśli rodzina [zatrudnia] kogoś z zewnątrz, kto często odwiedza dom i [ten mężczyzna] nie ma żadnych krewnych poza tą rodziną – a jego obecność stanowi ciężar dla członków gospodarstwa domowego, szczególnie, kiedy obecne są kobiety – kobiecie wolno nakarmić go piersią”. Al-Obikan oparł swój argument na hadisie przypisanym żonie Mahometa, Aiszy, która opowiada, że Salem, adoptowany syn Abu Hudheify, był karmiony piersią przez żonę Abu Hudheify, kiedy był już dorosłym mężczyzną z broda, zgodnie z dekretem Proroka. Al-Obikan podkreślił, że zasada przedstawiona przez ten hadis nie jest ograniczona do określonego czasu i miejsca, ale ma uniwersalne zastosowanie. Dodał jednak, że mężczyzna nie powinien być karmiony bezpośrednio piersią, ale powinien dostać mleko, które zostało wypompowane z piersi [3] .
W komunikacie, który umieścił na swojej stronie internetowej, Al-Obikan twierdził, że karmienie piersią niespokrewnionego mężczyzny jest także dozwolone w sytuacjach, kiedy rodzina decyduje się na adoptowanie osieroconego dziecka, które prawdopodobnie znajdzie się w odosobnieniu z kobietami w tym domu. Według tego komunikatu jedna z kobiet w rodzinie musi wypompować mleko dla sieroty – wystarczy pięć łyków – i to sprawi, że będzie synem tej kobiety, rozwiązując tym samym problem odosobnienia [4] .
Wypowiedzi Al-Obikana spotkały się z ostrym potępieniem w prasie saudyjskiej. Szereg artykułów w gazecie „Al-Riyadh” prezentowało komentarze czytelników w tej sprawie. Niektórzy czytelnicy argumentowali, że tylko edukacja moralna może poruszać kwestię odosobnienia mężczyzny i kobiety. Inni wzywali do ustanowienia organu, który nie dopuści do wydawania takich dziwacznych fatw jak ta lub będzie publikować jasne odpowiedzi na każdą taką fatwę [5] . Również saudyjscy duchowni i publicyści odnieśli się z dezaprobatą do wypowiedzi Al-Obikana.
W reakcji na tę krytykę Al-Obikan wyjaśnił, że jego fatwa nie oznacza pozwolenia kobietom na karmienie piersią mężczyzn w miejscu pracy – robiąc aluzję do fatwy egipskiej, która na to pozwalała – ponieważ takie pozwolenie było niewłaściwe i skrajne [6] . Dodał on: „Jest godne ubolewania, że istnieją ludzie, którzy pochopnie reagują na orzeczenia religijne i źle [je] interpretują bez zweryfikowania ich… Niektórzy zrozumieli, że moja fatwa stosuje się do szoferów, służących i innych ‘ludzi z zewnątrz’, ale jest to dozwolone tylko w rzadkich wypadkach” [7] . W wywiadzie dla saudyjskie gazety rządowej „Okaz” Al-Obikan powtórzył swoje poprzednie twierdzenia z większymi szczegółami, wyjaśniając, że przez „człowieka z zewnątrz” nie miał na myśli nie-Saudyjczyka, ale Saudyjczyka, który nie był uważany za mahram kobiety. W innym wywiadzie Al-Obikan powiedział, że jego orzeczenie opiera się na dowodach szariatu i z tego powodu nie zamierza go rozważać ponownie [8] .
Saudyjski mufti: Karmienie dorosłych piersią jest sprzeczne z szariatem
Saudyjski mufti, szejk Abd Al-Aziz Bin Abdallah Aal Al-Szeik powiedział, że karmienie piersią dorosłych jest sprzeczne z prawem islamskim i z normami wyznawanymi przez muzułmanów. Według Al-Szeika ten rodzaj karmienia piersią jest dozwolony tylko, kiedy osoba płci męskiej jest dzieckiem w wieku poniżej dwóch lat. W innym wypadku nie czyni to z niego mahram kobiety. Mufti dodał, że karmienie dorosłego piersią ma negatywne i niepożądane skutki i zostało odrzucone przez większość muzułmanów [9] .
Podobnie dr Muhammad Al-Nujeimi, profesor wiedzy o społeczeństwie i członek wydziału prawa islamskiego Uniwersytetu King Fahd, wezwał Al-Obikana do cofnięcia swojego orzeczenia, ponieważ „karmienie dorosłych piersią nie jest [sposobem uczynienia mężczyzny mahram kobiety] i każdy, kto na to pozwała, omija prawdę szerokim [łukiem]… W szariacie są zastrzeżenia dotyczące karmienia dorosłych piersią: jak miałby dorosły karmić się? [Czy powinien ssać bezpośrednio] z piersi kobiety, czy też powinna ona wypompować mleko dla niego do kubka? Jak może on ssać jej pierś, skoro osiągnął wiek rozumu i nie jest jej mahram? Także jeśli pije mleko z kubka, mówimy o dorosłym mężczyźnie, który nie potrzebuje mleka [matki]…” [10]
W kazaniu 25 czerwca 2010 szejk Abd Al-Rahman Al-Sudayyis, imam meczetu Al-Harram w Mekce, potępił tę fatwę, żądając położenia kresu zjawisku ludzi “którzy dokonują inwazji w dziedzinę orzeczeń szariatu”, ignorując konsekwencje swoich orzeczeń dla społeczeństwa i na muzułmańską ummah. W kazaniu tym Al-Sudayyis odniósł się w szczególności do fatwy Al-Obikana i do innych fatw, wydanych niedawno przez różnych duchownych saudyjskich, ostrzegając przed opiniami, które oszukują ummah i powodują zamieszanie i konflikt oraz tworzą podstawę dla dziwnych i zboczonych fatw [11] .
Szejk dr Saleh Al-Sadlan, profesor Uniwersytetu Islamskiego Mohammad Bin Saud, wyraził natomiast poparcie dla tej fatwy, która jego zdaniem ma zastosowanie tylko w specyficznych wypadkach. Powiedział, że tej fatwy nie należy traktować z pogardą, ponieważ zgadza się z sunną i z opiniami licznych duchownych. Al-Sadlan powiedział także, że ponieważ ta fatwa wydaje się publiczności dziwna, dobrze by było, gdyby mufti lub Rada Satrszych Duchownych – najwyższa saudyjska władza religijna – zbadali tę fatwę i wydali jej zatwierdzenie [12] . Wyjątkowo niezwykła reakcja nadeszła od szejka Ahmada Al-Haszema, starszego duchownego w saudyjskim ministerstwie dziedzictwa religijnego, który powiedział, że oczekuje, iż ta fatwa spotka się ze znacznym oporem, „ponieważ kobieta nie ma [prawa] sprzedawania swojego mleka, które nie jest jej własnością, ale [własnością] jej męża i karmi swoje dziecko z jego wyłącznego upoważnienia” [13] .
Publicyści saudyjscy: Strach przed wspólnym przebywaniem osób różnej płci doprowadza duchownych do wydawania absurdalnych fatw
W artykule zatytułowanym “Dla zalegalizowania wspólnego przebywania osób różnej płci – kobiety, karmcie mężczyzn piersią!”, który pojawił się w gazecie saudyjskiej “Al-Watan”, liberalna publicystka Halima Muzaffar napisała: “… To dziwne, że szejk Abd Al-Obikan wydał taką fatwę… jak gdyby było to rozwiązanie [problemu] przebywania niespokrewnionego mężczyzny z kobietami w ich domu lub z jego koleżankami w miejscu pracy… Czy szanowna policja polityczna będzie karać kobietę za karmienie piersią swojego szofera? Czy będzie ona oskarżona o cudzołóstwo i niewierność, kiedy jej mąż przyjdzie do domu i znajdzie ją wprowadzająca tę fatwę w życie przez karmienie piersią jednego ze swoich krewnych, który nie jest jej mahram lub jednego z jej współpracowników, żeby zapobiec [niedozwolonemu] mieszaniu się osób różnej płci w miejscu pracy?! Musimy pozbyć się fobii przed wspólnym przebywaniem osób różnej płci, która dotyka licznych Saudyjczyków…” [14]
Publicystka Layla Ahmad Al-Ahdab także wyraziła podobny pogląd w “Al-Watan”: “…Ta fatwa nie pasuje do czasów ani miejsca, [i dlatego] krytykowało ją wielu saudyjskich duchownych… Ktoś, kto mieszka z bratem, ponieważ nie ma on żadnych [krewnych] poza nim i jego żoną – to jest rzadka sytuacja… Co należy zrobić, jeśli ani żona brata nie jest karmiącą matką, ani też jej siostry? A co, jeśli kobieta jest wdową lub jest rozwiedziona i nie ma mleka w piersiach?… Jak długo ta ‘fobia mieszania się ludzi różnej płci” będzie służyła za źródło fatw, które powodują, że świat się z nas śmieje?” [15]
Saudyjska dziennikarka: Ta fatwa jest obraźliwa dla kobiet
W artykule dla niezależnej gazety egipskiej “Al-Masri Al-Yawm”, Nadine Al-Budair, saudyjska dziennikarka i prezenterka amerykańskiej stacji telewizyjnej w języku arabskim Al-Hurra, napisała: “… [Wyższa pozycją zatrudniona] będzie karmiła piersią swoich asystentów; [zwykła] zatrudniona będzie karmiła piersią swoich kolegów; wszyscy zaczniemy ssać pierś: matki, synowie, bracia i siostry. Ekstremizm kilku duchownych doprowadził… do czegoś nie dającego się zaakceptować, co jest obce także społeczeństwom zachodnim… Ta kwestia jest wyjątkowa i fascynująca, ale [jej wprowadzanie w życie] jest w rzeczywistości odrażające. [Ta fatwa] jest przerażającym oświadczeniem publicznym… mającym na celu zapewnienie swobody indywidualnej w sposób, który wykracza poza prymitywizm.
Nie zdziwcie się, jeśli ta fatwa zostanie wprowadzona w życie, ponieważ wszystko w świecie islamu jest Może być dozwolone. Dowodem na to jest fakt, że widzimy rodzaje małżeństw [które jeszcze] wczoraj były zabronione [16] . Jutro albo pojutrze ogłoszą nowy rodzaj karmienia piersią. Wszystko to [z powodu faktu, że] większość fatw zajmuje się tą samą dziedziną, a mianowicie stosunkami męsko-damskimi. Dlatego kobieta jest nieustannie na celowniku: w jednej chwili wymaga się od niech ukrycia swojego ciała, w drugie odsłonięcia go i otwartego pompowania [mleka], bez żadnego prawa do wygłoszenia własnej opinii lub interweniowania [w sprawy, które dotyczą] jej ciała i jej potrzeb osobistych. Wydające fatwy zbiry rozkazują, osądzają i podejmują decyzje: miłość jest zabroniona, spojrzenie [na mężczyznę] jest grzechem; wyrazy miłości są godne pogardy – [ale] jeśli chodzi o karmienie piersią, jest to dozwolone, dozwolone, dozwolone” [17] .
Karykatura w gazecie saudyjskiej
Sklep z odzieżą dla kobiet, napis: „Nowość! Abaja z otworami do karmienia piersią!”
“Al-Jazeera” (Arabia Saudyjska), 3 czerwca 2010. Rysownik: Hajed.
* Y. Admon jest pracownikiem naukowym w MEMRI
[1] Mężczyzna, którego kobiecie nie wolno poślubić z powodu pokrewieństwa – tj. ojciec, dziadek, brat lub syn – w którym to wypadku nie ma zakazu przeciwko odosobnieniu.
[2] Patrz MEMRI Inquiry & Analysis Report No. 355, „Al-Azhar Lecturer Suspended after Issuing Controversial Fatwa Recommending Breastfeeding of Men by Women in the Workplace,” 25 maja 2007, http://www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/2215.htm .
[3] www.alarabiya.net, 21 maja 2010.
[4] www.al-obeikan.com, 23 maja 2010.
[5] “Al-Riyadh” (Arabia Saudyjska), 26 maja 2010.
[6] “Al-Watan” (Arabia Saudyjska), 25 maja 2010.
[7] www.alarabiya.net, 26 maja 2010.
[8] “Okaz” (Arabia Saudyjska), 17 czerwca 2010.
[9] “Al-Sho’la” (Arabia Saudyjska), 13 czerwca 2010.
[10] “Al-Wiam” (Arabia Saudyjska), 25 maja 2010. Należy zanotować, że kolejni duchowni sprzeciwili się fatwie Al-Obikana. Wśród nich szejk Muhammad Bin Hassan Al-Darii, wykładowca na Islamskim Uniwersytecie Imama Muhammada Bin Sauda. Powiedział on, że gdyby ta fatwa została wydana za poprzedniego muftiego saudyjskiego, szejka Abd Al-Aziza Bin Baza, mufti zażądałby wtrącenia Al-Obikana do więzienia i obcięcia mu języka. „Sabq” (Arabia Saudyjska), 28 maja 2010.
[11] www.alarabiya.net, 26 czerwca 2010. Saudyjski duchowny, dr Hamoud Ubah, nazwał fatwę Al-Okibana zboczoną i wstrętną. Powiedział, że autor opierał się na wyjątkowym przypadku, którego okoliczności nie można stosować do innych sytuacji. Dr Muhammad Al-Harfi, wykładowca i publicysta, wyraził tę samą opinię i powiedział, że duchowni muszą ograniczyć wiek, podczas którego karmienie piersią jest dozwolone, do dwóch lat. Dodał, że wydanie takiej fatwy było ze strony Al-Obikana niewłaściwe, wiedząc, że jest niezwykła. Al-Harfi powiedział także, że orzeczenie to jest zbyt ogólne, pozwalające ludziom stosować je, jak im pasuje, i że może ono ostatecznie zdewaluować szariat w oczach ludzi. „Al-Riyadh” (Arabia Saudyjska), 25 maja 2010.
[12] “Okaz” (Arabia Saudyjska), 10 czerwca 2010.
[13] “Al-Riyadh” (Arabia Saudyjska), 25 maja 2010.
[14] “Al-Watan” (Arabia Saudyjska), 25 maja 2010.
[15] “Al-Watan” (Arabia Saudyjska), 31 maja 2010.
[16] Chodzi tu o różne rodzaje małżeństwa dozwolone w islamie. Małżeństwo muta („przyjemność”), dozwolone przez islam szyicki, zawierane jest na ograniczony okres i nie potrzeba rozwodu, żeby je zakończyć. Małżeństwo urf („obyczaj”) jest tak zaaranżowane, że nie wymaga oficjalnego kontraktu i nie daje kobiecie żadnych praw. Jest uważane za legalne małżeństwo, jeśli spełnia prawne kryteria małżeństwa. W „przyjacielskim” małżeństwie dziewczyna pozostaje w domu rodzinnym i nie ma wspólnego gospodarstwa domowego z mężczyzną, ale spotykają się, kiedy chcą. Ten typ małżeństwa skierowany jest przede wszystkim na zaspokojenie potrzeb młodych muzułmanów na Zachodzie, którzy chcą mieć związki sympatia – chłopak, jak to jest w zwyczaju w społeczeństwie zachodnim, ale bez legitymacji religijnej. Małżeństwo misyaf jest praktykowane wśród bogatych mężczyzn a Zatoki Perskiej, którzy jadą na lato do Jemenu i żenią się z miejscowymi dziewczynami na określony czas – dwa tygodnie do dwóch miesięcy – bez tego, by panna młoda była świadoma ograniczenia czasowego. Misyar jest małżeństwem, w którym kobieta rezygnuje z pewnych praw, przyznanych jej przez islam, takich jak prawo do domu i finansowego wsparcia od męża, i – jeśli ma on inne żony – prawa do równego udziału w jego czasie i uwadze.
[17] “Al-Masri Al-Yawm” (Egipt), 11 czerwca 2010. Al-Budair pisała wiele przeciwko prześladowaniu kobiet w świecie muzułmańskim. W jednym z artykułów w tej sprawie spytała, dlaczego tylko mężczyznom wolno uprawiać poligamię. Patrz MEMRI Seria Specjalnych Komunikatów – Nr 2773 – 27 stycznia 2010
Saudyska dziennikarka: Dlaczego poligamia jest tylko dla mężczyzn?
