Autorzy: Yigal Carmon i A. Savyon*
Procedura inspekcji JCPOA wyklucza rzeczywistą inspekcję i dowody naruszeń
Publiczna debata w USA o przyszłości JCPOA wśród doniesień medialnych, że prezydent Trump żąda, by jego zespół bezpieczeństwa narodowego do października 2017 r. dostarczył dowodów łamania przez Iran porozumienia[1], jest jałowa.
Dostarczenie dowodów, że Iran łamie JCPOA nie będzie możliwe ani w październiku, ani w żadnym innym czasie – nawet jeśli USA mają dane wywiadowcze, które dowodzą, że tak jest. Powodem jest to, że procedura inspekcji zaprojektowana przez administrację Obamy wyklucza rzeczywistą inspekcję – w instalacjach wojskowych Iranu i każdym innym podejrzanym miejscu z wyjątkiem zadeklarowanych przez Iran instalacji nuklearnych.
Zatem żądanie, by informacje wywiadu o irańskich pogwałceniach porozumienia zostały przedstawione jako warunek do podjęcia kroków przeciwko JCPOA, opiera się na niedostatecznej wiedzy o tym co stanowi JCPOA. Według porozumienia bowiem, zdobycie takich informacji wywiadowczych jest tylko początkiem szczegółowego i wiążącego procesu, który opóźnia, a w rzeczywistości w ogóle nie pozwala na inspekcję podejrzanego miejsca. Zamiast tego, by inspekcja miejsca odbyła się natychmiast po uzyskaniu takiej informacji, JCPOA wymaga serii kroków wstępnych przed udzieleniem pozwolenia na taką inspekcję – jeśli w ogóle zostanie ono udzielone. To jest, zgodnie z JCPOA, USA muszą:
- a) Przekazać Iranowi całą informację wraz z informacją o jej źródłach w celu wyjaśnienia “obaw”, zarówno w dyskusjach między Międzynarodową Agencją Energii Atomowej (MAEA) a Iranem, jak w dyskusjach między Komisją Wspólną JCPOA – która w dodatku do USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec i MAEA obejmuje Iran, Rosję i Chiny – w celu wyjaśnienia obaw alternatywnymi sposobami, które nie wymagają inspekcji miejsca. Żądanie ujawnienia informacji i jej źródeł Iranowi, Rosji i Chinom jest absurdalne i USA nie mogą się na to zgodzić; a ponieważ takie są warunki JCPOA, żadna dalsza akcja nie jest możliwa.
- b) Jeśli nie można osiągnąć porozumienia w sprawie alternatywnych sposobów bez inspekcji miejsca, będzie dodatkowa dyskusja w Komisji Wspólnej, gdzie decyzja w tej sprawie zapada większością głosów w ciągu siedmiu dni. Iran musi dostosować się do tej decyzji w ciągu kolejnych trzech dni.
Ta absurdalna procedura inspekcji w sposób oczywisty nie daje możliwości żadnej rzeczywistej inspekcji trwającej militarnej działalności nuklearnej Iranu, nawet jeśli jest o tym informacja wywiadu. Ta sytuacja jest bezpośrednio sprzeczna ze zobowiązaniem prezydenta Obamy, kiedy ogłoszono JCPOA 14 lipca 2015 r.: „Inspektorzy będą także mieli dostęp do każdej podejrzanej lokalizacji. Mówiąc wprost, organizacja odpowiedzialna za inspekcje, MAEA, będzie miała dostęp tam, gdzie to konieczne, kiedy będzie konieczne”[2].
Należy wyjaśnić, że sednem JCPOA jest zniesienie sankcji nuklearnych na Iran w zamian za tymczasowe i określone zawieszenie części aktywności nuklearnej. Procedura inspekcji nie jest sednem porozumienia; ta procedura jest działem JCPOA, którego celem jest zapewnienie, że warunki JCPOA są spełnione. Dodatkowo należy także wspomnieć, że Iran i MAEA zawarli porozumienie w lipcu 2015 r. o „mapie drogowej”, by rozwiązać problem militarnych aspektów programu nuklearnego Iranu – treść tego porozumienia jest tajna[3]. Zatem każde żądanie administracji USA, by zmienić procedurę inspekcji, jeśli takie żądanie zostanie wysunięte, nie będzie stanowić żądania zmiany sedna samego JCPOA – w rzeczywistości nawet wzmocni JCPOA przez wzmocnienie procedury inspekcji. Jednak bez żadnej zmiany samej procedury inspekcji Iran będzie w stanie potajemnie rozwijać swój militarny program nuklearny i nie będzie żadnego realnego sposobu na sprawdzenie tego. Nawet jeśli wywiad zdobędzie informację poza procedurą inspekcji, postanowienia JCPOA uczynią ją bezwartościową (patrz Aneks).
Reżim irański: Nigdy nie pozwolimy inspektorom MAEA na dostęp do instalacji militarnych
Natychmiast po ogłoszeniu JCPOA 14 lipca 2015 r. przedstawiciele Iranu z najwyższym przywódcą, ajatollahem Alim Chameneim i najwyższymi dowódcami Korpusu Gwardii Rewolucji Islamskiej (IRGC) na czele, podkreślili, że inspektorzy MAEA nie otrzymają dostępu do militarnych instalacji Iranu dla celów inspekcji.
Chamenei, 25 lipca 2015: „[Cudzoziemcom] w ogóle nie powinno się pozwolić na penetrację granic bezpieczeństwa i obrony kraju pod pretekstem nadzoru i zabrania się dowództwu wojskowemu kraju [udzielać] pozwolenia cudzoziemcom, by przekroczyli te granice lub zatrzymali defensywny rozwój kraju pod pretekstem nadzoru i inspekcji”[4].
Minister Spraw Zagranicznych, Dżavad Zarif, 22 lipca 2015: Inspekcje tego rodzaju przekraczają “czerwone linie” i w negocjacjach [JCPOA] Iranowi “udało się całkowicie zapewnić”, że porozumienie nie pozwoli na takie inspekcje[5].
Główny doradca Chameneiego ds. zagranicznych, Ali Akbar Velajati, lipiec 2015 r., dla arabskiej telewizji Al-Dżazira: „Dostęp inspektorów z MAEA lub jakiegokolwiek innego organu do ośrodków militarnych Iranu jest zabroniony”[6].
Ostatnio, dowódca Sił Powietrznych IRGC, Amir Ali Hadżizadeh, 7 sierpnia 2017: „W kwestii życzenia Zachodu, by przeprowadzić inspekcję naszych ośrodków militarnych, odpowiedź jest wyraźna. Nie pozwolimy im na zrobienie czegoś takiego”[7].
Zastępca dowódcy IRGC, Hossein Salami, 12 sierpnia 2017: „Mówię do ukochanego narodu irańskiego, do Ameryki i do całego świata: Jeśli w całej historii i na całym świecie byłaby tylko jedna prośba, której nie spełnimy i udzielimy negatywnej odpowiedzi, to jest to ta prośba. I jeśli istnieje jedno życzenie, które byłoby pochowane wraz z tymi, którzy sobie tego życzą, to jest to wizyta w naszych ośrodkach militarnych”[8].
Aneks: Co mówi JCPOA o procedurze inspekcji
Dział JCPOA „Q. Access”, paragrafy 74-78, dotyczące procedury inspekcji:
Porozumienie przewiduje, że prośba o dostęp dla inspekcji “nie będzie miała na celu ingerowanie w działalność armii irańskiej bądź inną działalność [dotyczącą] bezpieczeństwa narodowego”. Ponadto, jeśli MAEA zdobędzie tajne informacje wywiadowcze, “dostarczy Iranowi podstaw takich obaw i prośbę o wyjaśnienie”.
Dalej: „Jeśli wyjaśnienia Iranu nie rozwieją obaw MAEA, Agencja może poprosić o dostęp do takich miejsc wyłącznie dla weryfikacji nieobecności niezadeklarowanego materiału nuklearnego i działań niezgodnych z JCPOA w takim miejscu. MAEA dostarczy Iranowi powody [prośby o] dostęp pisemnie i udostępni odpowiednie informacje”.
W ciągu dalszym: „Iran może zaproponować MAEA alternatywne sposoby rozwiania obaw MAEA, które umożliwią MAEA zweryfikowanie nieobecności niezadeklarowanego materiału nuklearnego i działań niezgodnych z JCPOA w miejscu, o które chodzi, co powinno być poddane właściwej i szybkiej rozwadze.
Jeśli nieobecność niezadeklarowanego materiału nuklearnego lub działalności niezgodnej z JCPOA nie mogą być zweryfikowane po zastosowaniu alternatywnych środków uzgodnionych przez Iran i MAEA lub jeśli te dwie strony nie mogą dojść do zadowalającego sposobu zweryfikowania niezadeklarowanego materiału nuklearnego lub działalności niezgodnej z JCPOA w danym miejscu w ciągu 14 dni od pierwszej prośby MAEA o dostęp, Iran, w konsultacji z członkami Komisji Wspólnej, rozwieje obawy MAEA niezbędnymi środkami uzgodnionymi miedzy Iranem a MAEA. Przy braku porozumienia członkowie Komisji Wspólnej doradzą niezbędne środki dla rozwiania obaw MAEA. Proces konsultacji i jakiejkolwiek akcji Komisji Wspólnej nie przekroczy 7 dni, a Iran wdroży niezbędne środki w ciągu dodatkowych 3 dni”[9].
*Y. Carmon jest prezesem MEMRI; A. Savyon jest dyrektorką MEMRI Iran Studies Project.
[1] Październik 2017 jest nieprzekraczalną datą dla administracji USA na poinformowanie Kongresu czy Iran spełnia JCPOA, czy nie.
[2] Oświadczenie prezydenta Iranu, 14 lipca 2015,
Obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2015/07/14/statement-president-iran.
[3] Patrz MEMRI Specjalny komunikat Nr 6113, http://www2.memri.org/polish/szef-organizacji-energii-atomowej-iranu-ali-akbar-salehi-dotarlismy-do-porozumienia-w-maea-w-sprawie-pmd-obecnie-istnieje-poparcie-polityczne-i-rezultaty-beda-bardzo-pozytywne/3608, 22 lipca 2015.
[4] English.farsnews.com, July 25, 2015. See also MEMRI Daily Brief No. 57, What Iran Is Permitted To Do Under The JCPOA, 17 września 2015.
[5] Latimes.com, 22 lipca 2015. Patrz także MEMRI Daily Brief No. 57, What Iran Is Permitted To Do Under The JCPOA, 17 września 2015.
[6] English.farsnews.com, 25 lipca i 1 sierpnia 2015.
[7] Tasnim (Iran), 7 sierpnia 2017.
[8] Asr-e Iran (Iran), 13 sierpnia 2017.
[9] Apps.washingtonpost.com/g/documents/world/full-text-of-the-iran-nuclear-deal/1651.
If you wish to reply, please send your email to memri@memrieurope.org.
