Przed Nowym Rokiem i przed prawosławnym Bożym Narodzeniem 7 stycznia Al-Azhar, najważniejsza islamska instytucja w Egipcie i w całym świecie sunnickim, rozpoczęła kampanię informacyjną “Dzielić się ojczyzną”, instruując muzułmanów, jaka jest właściwa postawa wobec tych świąt i wobec chrześcijan podczas świąt. Według Al-Azhar, celem kampanii jest promocja umiarkowanego islamu, wzmocnienie wartości obywatelstwa i współistnienia wśród Egipcjan oraz przeciwstawienie się “dewiacyjnym fatwom”, wydawanym co roku przed świętami Bożego Narodzenia i dotyczącymi takich spraw, jak to, czy dozwolone jest życzenie chrześcijanom radości podczas ich religijnych obchodów[1].
Ta kampania Al-Azhar jest częścią trwających starań tej instytucji, by przedstawić siebie jako instytucję zwalczającą religijny ekstremizm i błędne interpretacje islamu oraz promującą odnowienie dyskursu religijnego[2]. Najwyżsi duchowni Al-Azhar na czele z Szejkiem Al-Azhar, Ahmadem Al-Tajebem i jego zastępcą 'Abbasem Szumanem, często wskazują na swoje starania w tej dziedzinie, które obejmują kampanie informacyjne i rewizję programów szkół religijnych, które są często krytykowane za skażenie ekstremizmem i zachęcanie do terroryzmu[3].
Jednak niedawne badanie opublikowane w prasie egipskiej ujawnia, że duchowni znajdujący się wysoko w hierarchii Al-Azhar promują programy szkolne, które są sprzeczne z oświadczeniami jego czołowych duchownych, w których promują tolerancję i akceptację koptyjskiej, chrześcijańskiej mniejszości w Egipcie. Wywołało to krytykę Al-Azhar przez egipskich intelektualistów i legislatorów, którzy twierdzą, że te programy zachęcają do ekstremizmu.
W niniejszym opracowaniu przeciwstawiamy przedświąteczną kampanią Al-Azhar, promującą tolerancję wobec chrześcijan, jego odmowie wprowadzania w życie tej tolerancji.
Kampania informacyjna Al-Azhar przeciwdziałająca ekstremistycznym oświadczeniom islamskim o chrześcijanach: chrześcijanie dzielą z nami ojczyznę, możemy życzyć im wesołych świąt i jeść ich żywność
23 grudnia 2017 r. Globalny Ośrodek Al-Azhar ds. Fatw Elektronicznych, który publikuje fatwy i wskazówki religijne on line, włącznie z mediami społecznościowymi, które skupiają się na umiarkowaniu i tolerancji, ogłosił, że rozpoczyna kampanię informacyjną “Dzielić się ojczyzną” przed nadchodzącym chrześcijańskim Nowym Rokiem i prawosławnym Bożym Narodzeniem. W poście na stronie Facebooka i na stronie Al-Azhar cytowano słowa wiceprezesa ds. edukacji, dra Jusufa Amara, który jest także dyrektorem generalnym ośrodka fatw, że ta kampania ma na celu „ustanowienie wartości obywatelstwa i współistnienia wśród synów jednej ojczyzny, prezentując umiarkowany i poprawny islam i podkreślając umiarkowane nakazy islamu we wszystkich sprawach dotyczących traktowania członków monoteistycznych religii”. Następnie powiedział, że kampania ma również na celu obalenie wszystkiego, co organizacje terrorystyczne mówią, że jest częścią islamu, ale co nie ma absolutnie nic wspólnego z islamem. Powiedział też, że materiał kampanii zostanie przetłumaczony na inne języki i wysłany do ambasad Europy, Ameryk, Afryki i Azji w Egipcie i wielu innych krajów.
Według szejka Tamra Matara, koordynatora ośrodka fatw, kampania stara się wyjaśnić religijne, polityczne, społeczne i ekonomiczne prawa mniejszości religii monoteistycznych w krajach islamskich oraz to, jak nie-muzułmanie powinni być traktowani w sprawach handlu, pozdrowień świątecznych, odwiedzin, jedzenia ich żywności i respektowania ich miejsc świętych. Powiedział, że ośrodek rozpoczyna tę kampanię, by poprawić błędne interpretacje w islamie i zareagować na „odchyleńcze i ekstremistyczne fatwy”, które krążą co roku przed chrześcijańskimi świętami. Wezwał także do powstrzymania się przed wydawaniem fatw, które nie są oparte na faktach i pozostawienie wydawania fatw znającym się na tym duchownym.
Inny post na stronie Facebooka Al-Azharu notuje, że kampania będzie trwała od 24 do 30 grudnia, że zaprasza się ludzi, by dzwonili lub na mediach społecznościowych zadawali pytania religijne i dostarczył hasztagu do użycia – #Dzielić się ojczyzną[4].
24 grudnia ośrodek zamieścił pierwsze pytanie: “Jakie jest orzeczenie w sprawie życzenia chrześcijanom wesołych świąt?” z następującym orzeczeniem: „Jest dozwolone życzenie chrześcijanom wesołych świąt, ponieważ jest to akt uprzejmości i szacunku dla nich i jest częścią utrzymywania właściwego i przyjaznego dyskursu z nimi. Allah nakazał nam [zachowywać się w ten sposób] wobec wszystkich ludzi, kimkolwiek są, a szczególnie wobec Ludzi Księgi, z którymi dzielimy ojczyznę i którzy są naszymi braćmi w człowieczeństwie. Dowód, że jest dozwolone życzenie chrześcijanom wesołych świat [znajduje się] w Koranie w Surze Al-Mumtahina [60:8], która mówi: ‘Allah nie zabrania wam, abyście byli dobrzy i sprawiedliwi względem tych, którzy was nie zwalczali z powodu religii ani nie wypędzali was z waszych domostw. Zaprawdę, Allah miłuje ludzi sprawiedliwych!’[5]; i w Surze Al-Baqarah [2:83] która mówi: 'Przemawiajcie do ludzi uprzejmie’[6]. Jak również pozwolenie na życzenie chrześcijanom wesołych świąt jest zgodne z intencjami religii islamu i podkreśla jego umiarkowanie i tolerancję, i kultywuje ducha braterstwa w ojczyźnie, i zachowuje narodową jedność…”[7]
26 grudnia ośrodek wydał dodatkowe orzeczenie, stwierdzające, że nie-muzułmanów nie powinno się zmuszać do nawrócenia na islam, także w ramach kampanii “Dzielić się ojczyną”[8]. 27 grudnia ośrodek wydał trzecie orzeczenie, mówiące, że jedzenie żywności Ludzi Księgi jest dozwolone przez Koran[9].
Szejk Al-Azhar i minister dziedzictwa religijnego odwiedzają katedrę Św. Marka w Kairze, składają życzenia świąteczne koptyjskiemu papieżowi, Tawadrosowi II
Dając osobisty przykład szejk Al-Azhar, Ahmad Al-Tajeb, wraz z egipskim ministrem dziedzictwa religijnego, Muchtarem Goma’a, przewodniczyli dużej delegacji przedstawicieli Al-Azhar podczas wizyty w koptyjskiej katedrze Św. Marka w Kairze, by złożyć życzenia świąteczne koptyjskiemu papieżowi, Tawadrosowi II.[10]
Podczas tej wizyty Al-Tajeb mówił o uczuciach i łasce, jakie jednoczą muzułmanów i chrześcijan w Egipcie i powiedział, że ucieleśnia to wartości tolerancji, dyskursu, koegzystencji i przebaczenia Proroka Mahometa i Jezusa. Dodał: „Wszyscy przywódcy religijni – tak samo muzułmanie i chrześcijanie – ponoszą wielką odpowiedzialność za przypominanie swoim ludziom o podstawach przyjaźni i braterstwa wśród członków egipskiego społeczeństwa”. To, powiedział, jest szczególnie ważne w czasach, kiedy jest olbrzymie wyzwanie morderstw w imię religii przez związanych z islamem ekstremistów i „syjonistycznych chrześcijan”[11]. Podkreślił, że ci ludzie “niszczą świat w oparciu o błędne i fałszywe interpretacje religii”. Papież Tawadros, ze swej strony powitał wizytę Al-Tajeba i delegacji i dziękował im za życzenia świąteczne[12].
Zastępca szejka Al-Tajeba, 'Abbas Szuman, także przemawiał i powiedział, że wielu kwestii religijnych dotyczących kontaktów z nie-muzułmanami trzeba nauczyć się ponownie, takich jak kwestia składania im życzeń świątecznych, szczególnie, kiedy kraj był poddany wielu próbom zaszkodzenia mu i zaszkodzenia jedności jego społecznej materii[13].
Przedstawiciele Al-Azhar usuwają treści o tolerancji wobec chrześcijan z programów szkolnych
Wraz z tą kampanią i twierdzeniami Al-Azhar, że pracuje na rzecz promowania tolerancji wobec chrześcijan i prezentowania umiarkowanego islamu, według niedawnych doniesień w prasie egipskiej, przedstawiciele w Al-Azhar pracują nad usunięciem treści związanych z tolerancją wobec chrześcijan z tekstów podręczników Al-Azhar dla szkół podstawowych.
24 grudnia 2017 r. egipska gazeta “Al-Watan”, która często informuje o działalności Al-Azhar, opublikowała wyniki siedmiu miesięcy śledztwa dziennikarskiego o działalności komisji w Al-Azhar, które zajmują się formułowaniem programów nauczania w jego szkołach. Wyniki śledztwa dziennikarskiego pokazują, że komisja ds. podręczników szkolnych w przedmiocie “islamska edukacja” napisała 12 książek, które miały na celu “wzmocnienie jedności narodowej wśród uczniów Al-Azhar”. Jednak komitet wyznaczony przez Najwyższą Radę Al-Azhar do nadzoru nad pisaniem tych podręczników, sprzeciwił się włączeniu tych treści i usunął wszystkie wzmianki o chrześcijanach, włącznie z fotografiami, jak również każdą wzmiankę o tym, że jest dozwolone składanie życzeń świątecznych chrześcijanom[14].
Al-Azhar wyrzuca pracownika odpowiedzialnego za podręczniki szkolne, zachęcające do akceptowania chrześcijan
Ponadto w ostatnich dniach poinformowano, że szejk Al-Azhar, Al-Tayjb, wyrzucił dra Abu Zeida Mahmoud Abu Zeida, dyrektora generalnego podstawowej edukacji w wydziale szkolnym Al-Azhar, który był odpowiedzialny za napisanie podręczników i który zdecydował o włączeniu treści zajmujących się tolerancją[15].
Po usunięciu Abu Zeid wysłał memorandum do Al-Tajeba, ujawniając spory w komisjach Al-Azhar. Skarżył się w nim, że komitet mianowany przez Najwyższą Radę Al-Azhar do nadzorowania podręczników, usunął treści zachęcające do jedności narodowej i akceptacji innego i że komitet odmówił pozwolenia na zamieszczenie fotografii koptyjskiego papieża Tawadrosa II i nazwisk jakichkolwiek chrześcijan. Napisał także, że komitet pominął słowo „chrześcijanie” w niektórych lekcjach, zastępując je słowem „nie-muzułmanie”.
Abu Zeid napisał także w memorandum: “Mimo faktu, że głównym celem tego [edukacyjnego] programu jest wpojenie i umocnienie miłości wśród członków ojczyzny, muzułmanów i chrześcijan na równi, komitet pominął te wartości z lekcji i próbował zastąpić je zwykłymi, ordynarnymi rzeczami, które nie zajmują się palącymi problemami, a wręcz je tworzą… [takimi jak] naleganie [na włącznie] tematu honoru męczeństwa”[16].
W wypowiedzi dla witryny informacyjnej Masrawy.com, dr Abu Zeid powiedział: „Jestem jednym z pięciorga ludzi, którzy mają doktorat [z przedmiotu] walki z ekstremizmem i jedynym człowiekiem w Al-Azhar z tą specjalnością. Stworzyłem treści [podręczników szkolnych], które zachęcają do akceptacji i szacunku dla innych i sprzeciwiają się przemocy. Jednak komitet [nadzorujący] powstawanie podręczników [szkolnych] w Al-Azhar, odrzucił [te treści], twierdząc, że: ‘Nasza religia tego zabrania. Piszemy książkę o religii’”.
Abu Zeid dodał: „Komitet [który nadzoruje] powstawanie podręczników, składa się z szefów wydziałów religii, którzy są odpowiedzialni za przygotowywanie [nadchodzących] pokoleń, które będą zmagać się z ekstremizmem i terroryzmem. Jak więc mogą [sprzeciwiać się] temu? … Nie ma innego wyboru, jak przeprowadzenie dochodzenia w sprawie członków komitetu, ponieważ są oni ekstremistami i nie są zdolni do edukowania [przyszłych] pokoleń”[17].
Jednak dr Abdallah Al-Nadżar,członek Akademii Al-Azhar Badań Islamskich, który także zajmuje się programami szkół podstawowych Al-Azhar, odrzucił wypowiedzi Abu-Zeida i powiedział, że programy zapobiegają ekstremizmowi i tworzą “nowych uczniów Al-Azhar”[18]. Również dr I’timad Abd Al-Sadek, członek komitetu Al-Azhar ds. islamskiej edukacji, zaprzeczył, że były zastrzeżenia, by włączyć zdjęcie papieża Tawadros II do podręczników islamskiej edukacji i zauważył, że sprawa jest pod ciągłym nadzorem samego szejka Al-Tajeba[19].
Krytyka ekstremizmu w programach szkolnych Al-Azhar
W reakcji na te doniesienia egipscy intelektualiści, postaci kultury i parlamentarzyści krytykowali Al-Azhar, a szczególnie komitet nadzorujący, który usunął treści o akceptowaniu innego. Dr Abd Al-Mun’im Sa’id, intelektualista i prezes zarządu gazety “Al-Masri Al-Yawm”, powiedział: „Al-Azhar musi zająć się głównymi tematami konstytucji… do czego wiedza o społeczeństwie jest kluczowa… Nie tylko walczymy z ideami terrorystów, ale przedstawiamy im alternatywne idee. Każdy, kto pomija wiedzę o społeczeństwie, jest częścią specyficznego nurtu, który jest widocznie ekstremistyczny…”. Dr Huda Zakarija, członkini Narodowej Rady do Wojny z Terrorem i Ekstremizmem, powiedziała: „Potrzebujemy kulturowego i społecznego dyskursu i wzywamy [Al-Azhar], by wyjaśnił powody pominięcia wiedzy o społeczeństwie w programie i by opublikował uzasadnienie pominięcia fotografii i lekcji, które wzywają do [dobrych stosunków] społecznych]”.
Parlamentarzysta Alaa Abed, przewodniczący egipskiej komisji parlamentarnej ds. praw człowieka, powiedział: “Nieakceptowanie innego jest źródłem ekstremistycznej idei i dlatego jest tylko słuszne, by Al-Azhar popierał ideę koegzystencji z innym i nie porzucał tych lekcji. Należy rozpocząć dochodzenie w tej sprawie i powinny zostać podjęte kroki prawne, jeśli zostanie udowodnione, że ten poważny czyn został dokonany umyślnie”[20].
Wezwania do oczyszczenia Al-Azhar z ekstremizmu i przywrócenia umiarkowania do programów szkolnych słychać było także w samym Al-Azhar. Na przykład, parlamentarzysta Aman Nasir, który jest także specjalistą filozofii na Uniwersytecie Al-Azhar, powiedział: Obecne kierownictwo Al-Azhar jest bezskuteczne, bo jest unurzane w dziedzictwie przeszłości i nie chce pozostawić go za sobą”[21].
[1] See MEMRI Inquiry & Analysis No. 964, In Advance Of Orthodox Easter In Egypt, Muslim Brotherhood And Salafis Issue Fatwas Forbidding Greeting Copts On Their Holidays, May 6, 2013; MEMRI Special Dispatch No. 5268, Saudi Columnist: Wishing Christians Well On Their Holidays Will Bring Christianity, Islam Closer Together, April 11, 2013; MEMRI Special Dispatch No. 5577, Saudi Author: Nothing Wrong With Muslims Joining Christmas Celebrations, December 26, 2013; MEMRI Special Dispatch No. 6246, Jordanian Journalist: Hatred Toward Christians Is The First Step On The Path To Terrorism, December 24, 2015.
[2] The term „renewing the religious discourse” – referring to the effort to reform the religious lexicon and the understanding of Islam in order to combat extremism and terrorism – was introduced into Egypt’s public agenda by 'Adly Mansour, who served as Egypt’s interim president after the ouster of the Muslim Brotherhood regime in 2013, and was later adopted as a major objective by the current president, 'Abd Al-Fattah Al-Sisi. See MEMRI Inquiry & Analysis No. 1326, In Egypt, Clashes Between The Institution Of The Presidency And The Institution Of Al-Azhar, August 21, 2017; Inquiry & Analysis No. 1265, Three Years Into Al-Sisi’s Rule: Difficult Challenges At Home And Abroad, August 16, 2016; Special Dispatch No. 6114, Egyptian Columnists On Al-Sisi Regime’s Campaign For 'Renewal Of Religious Discourse’ As A Way Of Fighting Terrorism, July 23, 2015.
[3] See for example MEMRI Special Dispatch No. 6585, 'Al-Ahram’ Columnist: Despite Al-Sisi’s Call For Revolution In Religious Discourse, Al-Azhar Scholars Continue On Their Extremist Path, August 24, 2016. A frequent critic of Al-Azhar’s curricula is Egypt’s former culture minister Gaber 'Asfour. In a March 2012 televised interview, for example, he said that these curricula are responsible for religious terrorism and that Al-Azhar is not truly interested in reforming them. See Al-Masri Al-Yawm (Egypt), March 12, 2012. It should be noted that the issue of purging Egyptian curricula of extremist content has preoccupied the country’s Education Ministry for years, since the days of the Mubarak regime. See MEMRI Inquiry & Analysis No. 608, Egypt Announces Plan to Revise Religious Studies Curricula, Removing Extremist Content and Promoting Tolerance, May 7, 2010.
[4] Facebook.com/fatwacenter, December 23, and Facebook.com/OfficialAzharEg, December 25, 2017.
[5] Quran.com/60.
[6] Quran.com/2.
[7] Facebook.com/fatwacenter, December 24, 2017.
[8] Facebook.com/fatwacenter, December 26, 2017.
[9] Facebook.com/OfficialAzharEg, December 27, 2017. It should be noted that this did not refer to all foods of the Christians, but only to foods permitted to Muslims according to Islam.
[10] Al-Watan (Egypt), December 27, 2017.
[11] Al-Tayeb did not specify which murders in the name of religion by „Zionist Christians” he meant.
[12] Facebook.com/OfficialAzharEg, December 27, 2017.
[13] Al-Shurouq (Egypt), December 26, 2017.
[14] Al-Watan (Egypt), December 24, 2017.
[15] Masrawy.com, December 23, 2017.
[16] Masrawy.com, December 23, 2017; December 24, 2017.
[17] Masrawy.com, December 24, 2017.
[18] Al-Yawm Al-Sabi’ (Egypt), December 24, 2017.
[19] Masrawy.com, December 24, 2017.
[20] Al-Watan (Egypt), December 25, 2017.
[21] Al-Watan (Egypt), December 24, 2017.
