Muhammad Ikbal (1877-1938) był najwybitniejszym poetą Azji Południowej i pisał na ogół w urdu. Jest uważany za poetę-filozofa islamu i ideologicznego założyciela islamskiego państwa Pakistanu.
Myśl Ikbala wędrowała przez różne perspektywy ideologiczne; opowiadał się za odrodzeniem islamu, wychwalał socjalizm i krytykował demokrację. W dzisiejszej Azji Południowej najbardziej jest jednak wysławiany za prace o islamie, inspirujące wśród młodzieży muzułmańskiej entuzjazm dla odrodzenia islamu.
Wraz z M. A. Jinnah, który wiódł ruch na rzecz stworzenia Pakistanu (Kraju Dla Czystych) dla muzułmanów Indii, Ikbal uważany jest także za jednego z dwóch założycieli Pakistanu. Idee Ikbala – wyrażone w poezji – są sławione przez Jamaat-e-Islami w Pakistanie i w Indiach.
W niedawnym artykule pakistański publicysta Shah Nawaz Farooq, który pisze dla pakistańskiej gazety w języku urdu “Roznama Jasarat”, rzucił nieco światła na przesłanie Ikbala dla świata islamskiego. Artykuł jest zatytułowany „Jeśli on jest Mominem [„wiernym”], jest żołnierzem walczącym bez miecza”.
Ikbalowi, który studiował w Niemczech, poczytuje się za szczególną zasługę użycie nietzscheańskiej idei Nadczłowieka do przemiany rozumienia słowa Momin tj. „wierny” w popularne rozumienie ideału muzułmanina, który walczy za sprawę islamu.
Poniżej podajemy niektóre fragment tego artykułu:[1]
„Momin nie dba o strzały ani miecz – ponieważ wie, że to, co robi, ma poparcie Allaha”
Słynny dwuwiersz Ikbala bzrmi:
’Jeśli jest niewiernym, ufa mieczowi,
Jeśli jest Mominem, jest żołnierzem walczącym bez miecza’[2] .
[Oryginalny tekst w urdu: Kafir hai to karta hai shamshir pe bharosa,
Momin hai to be tegh hi larta hai sipahi.]
Niektórzy mówią, że dwuwiersz Ikbala o Mominie walczącym bez miecza jest jedynie poezją i nie ma żadnego odniesienia do rzeczywistości. Ale ludzie, którzy to mówią ani nie rozumieją poezji, ani nie rozumieją faktów z życia. Poezja mówi o ideale w życiu, a ideał jest tak wielkim faktem życia, że bez niego nie można sobie wyobrazić życia ani kultury.
Dlaczego jednak ludzie mówią takie rzeczy? Mogą być osobiste przyczyny. Ludzie mówią to, ponieważ dla nich niemożliwa jest walka bez miecza. Ponieważ myślą, że dla nich to niemożliwe, więc myślę, że jest to także niemożliwe dla innych, nawet dla Momina. Jednak, żeby zrozumieć psychikę Momina, trzeba być Mominem.
Powstaje tutaj pytanie, jak Momin może walczyć bez miecza i dlaczego niewierny ufa mieczowi. Wiele można powiedzieć w odpowiedzi na te pytania; ich smak jednak zwielokrotniłby się, gdyby dwuwiersz Ikbala wyjaśnić w świetle jego poezji. Na pytanie, jak Momin może walczyć bez miecza, Ikbal odpowiada:
’Męczeństwo jest celem i pragnieniem Momina,
Nie łup wojenny ani podbicie kraju.’
[Oryginalny tekst w urdu: Shahadat hai matloob wa mqasood-e Momin,
Na maal-e-ghaneemat, na kishwar-e kushai.]
Ten wiersz Ikbala znaczy: kiedy Momin walczy, nie tęskni do bogactwa ani do podbicia kraju, ale przez poświęcenie własnego życia chce zaświadczyć, że Allah jest Największy, On jest naszym Stwórcą i Panem, On jest godzien czci i nie należy dbać o własne życie, kiedy walczy się na Jego sposób… Jasne jest, że taka osoba nie będzie potrzebowała miecza, strzał ani żadnej nowoczesnej broni. Tylko osoba, która walczy o bogactwo i własność, która chce podbić kraj, która kocha życie i chce chronić swoje życie, będzie potrzebowała tych rzeczy.
Jednak wyjaśnienie tego dwuwiersza przez Ikbala nie jest ograniczone. Tutaj jest inny wiersz Ikbala:
’Ręka Allaha jest ręką Momina,
Która jest triumfująca, skuteczna, umiejętna i sprawna.’
[Oryginalny tekst w urdu: Hath hai Allah ka, banda-e Momin ka hath,
Ghalib o kar Afreen, kar kusha, kar saaz.]
W świetle powyższego wiersza dalsze wyjaśnienie omawianego wiersza brzmi: Momin nie dba o strzałę ani miecz, ponieważ wie, że ma poparcie Allaha i że jego ręka nie jest jego ręką, ale Allaha. Jego oko nie jest jego okiem, ale okiem Allaha. Musi więc pokonać, musi zwyciężyć, podczas gdy porażka i odwrót są losem jego rywala.
Wyjaśniając ten dwuwiersz myśl Ikbala wybiega naprzód i oświetla dalsze aspekty tego tematu. Oto inny wiersz Ikbala:
’Cechą niewiernego jest to, że jest zaangażowany w tym świecie,
Tożsamością Momina jest, że świat jest ukryty w nim.’
[Oryginał w języku urdu: Kafir ki yeh pehchan ki aafaq mein gum hai,
Momin ki yeh pehchan ki gum us mein hai aafaq.]
Tutaj zaangażowanie niewiernego w świecie oznacza, że jest on w uścisku świata, podczas gdy krycie się świata wewnątrz Momina oznacza, że świat jest pod kontrolą Momina. To dlatego niewierny zawsze potrzebuje miecza i dlatego Momin o niego nie dba.
Ale jak świat dostał się w uścisk Momina? Oto odpowiedź: przez zaakceptowanie życia pozagrobowego jako rzeczywistości. Problem z olbrzymią większością ludzi polega na tym, że nie akceptują oni życia pozagrobowego jako rzeczywistości – a nawet jeśli akceptują, nie akceptują go jako „realnego”. To dlatego świat nie wchodzi w ich objęcia i zamiast tego wpadają w objęcia świata. A wtedy całe życie istoty ludzkiej zostaje zużyte dla tego świata.
„Czczenie logiki jest także filarem psychiki niewiernego.. Jego standardami nie są dobro i zło – ale zysk i strata”
Ponieważ problemem dla niewiernego jest ten świat, poleganie na mieczu lub broni w wojnie także jest problemem niewiernego. Ale czy jest więcej wyjaśnień dla psychiki niewiernego? Odpowiedź brzmi „tak”.
Psychika niewiernego jest psychiką nędzy. Posiada cały świat, ale pozbawiony jest wiary w Boga i pojęcia Boga; mimo że posiada wszystko, czuje się pozbawiony wszystkiego. Psychiką niewiernego jest jego miłość do tego świata i próba zgromadzenia maksymalnego bogactwa; taka sama jest psychologia wyścigu zbrojeń. Przyczyną wyścigu zbrojeń jest to, że kraje i ludzie w to zaangażowani coraz bardziej ufają broni.
Cechą psychiki niewiernego jest powierzchowność. Znaczy to, że człowiek nadaje znaczenie pozornym sprawom i uważa, że są wszystkim. Czczenie logiki także jest filarem psychiki niewiernego. Niewierny waży wszystko na wadze zysku i straty i w świetle „dwa plus dwa równa się cztery”. Jego standardami nie są dobro i zło – ale zysk i strata. To dlatego uważa się za potężnego na pozornym poziomie.
„Ikbal powiedział, że miecz i strzała nie są kwestią dla Momina – prawdziwą kwestią jest tęsknota za męczeństwem i poszukiwanie dżihadu”
Powstaje jednak pytanie: czy istnieje psychologiczne tło tego dwuwiersza Ikbala? Odpowiedź brzmi „tak”. Ikbal doświadczył kolonializmu. Narody europejskie pokonały muzułmanów dzięki swojej przewyższającej sile militarnej; muzułmanów ta ich słabość [tj. brak siły militarnej] dotknęła w bardzo poważny sposób. Panował więc niepokój, że także muzułmanie mogą zaangażować się w cześć wobec siły militarnej tego świata. Aby więc uratować muzułmanów przed tym zagrożeniem i przypomnieć im o zapomnianym nauczaniu o męczeństwie, Ikbal powiedział, że miecz i strzała nie są kwestią dla Momina – prawdziwą kwestią jest tęsknota za męczeństwem i poszukiwanie dżihadu. Oddawanie się miłości do broni i zasobów jest myśleniem niewiernych i powinno być odrzucone przez muzułmanów.
Kluczowym aspektem myśli Ikbala i jego poezji jest, że pojęcia i charaktery przedstawiane w jego poezji miały miejsce na różnych etapach historii islamu. Na przykład, im bardziej zastanawiamy się nad koncepcją Momina, tym bardziej jesteśmy przekonani, że odnosi się ona do Towarzyszy Proroka [Mahometa]. Tak więc dwuwiersz Ikbala nie jest poezją, ale faktem historycznym. Co zdarzyło się w Bitwie o Badr [w 624 r.]? Było tam 313 muzułmanów przeciwko armii niewiernych i większość z tych 313 muzułmanów nie miała ani miecza, ani zwierzęcia do jazdy. To samo zdarzyło się w Bitwie o Uhud [w 625 r.]. Mniej więcej 700 Towarzyszy Proroka walczyło przeciwko armii 3 tysięcy. W Bitwie o Tabuk [w 630 r.], która ostatecznie nie odbyła się, 30 tysięcy muzułmanów stanęło przed armią 100 tysięcy.
Jeśli widzimy te fakty, to [zwrot] “Momin walczy bez miecza” staje się faktem historycznym zamiast poezją – faktem historycznym, który może zostać powtórzony przez muzułmanów w każdej epoce.
[1] ”Roznama Jasarat” (Pakistan), 22 listopada 2009.
[2] Tłumaczenie tych dwuwierszy z urdu jest tak bliskie oryginału, jak to możliwe.
