W ostatnich dniach Al-Azhar, uważany za najważniejszy instytut edukacyjny i religijny świata sunnickiego, został zmuszony do zajęcia się pytaniem, czy członkowie Państwa Islamskiego (ISIS) są heretykami. 3 grudnia 2014 r., na Międzynarodowej Konferencji Antyterroryzmu Al-Azharu, nigeryjski mufti, szejk Ibrahim Saleh Al-Husseini powiedział, że organizacje ekstremistyczne, takie jak Boko Haram i im podobne, ściągają na siebie swoimi czynami wyrok herezji. Al-Husseini nie powiedział explicite, że ISIS jest heretyckie, ale powiedział, że “ci, którzy oskarżają innych o herezję, [sami] uważani są za heretyków przez szariat”. Innymi słowy, pośrednio oskarżył tę organizację o herezję. Niektóre media w świecie muzułmańskim interpretowały zatem jego wypowiedź jako fatwę, że ISIS jest organizacją heretycką [1].
Al-Azhar, wyraźnie zaniepokojony doniesieniami, że fatwa oskarżająca ISIS o herezję została wydana na konferencji, której był gospodarzem, pospiesznie zaprzeczył tym doniesieniom. Niechęć Al-Azhar do ogłoszenia ISIS organizacją heretycka odzwierciedla ostrożność islamu sunnickiego w kwestii takfir (tj. praktyce oskarżania innych muzułmanów o herezję). Niezależnie od stanowiska religijnego, które głosi unikanie takfir tak bardzo, jak to możliwe, rzucenie tego oskarżenia na ISIS może mieć daleko idące konsekwencje polityczne. Po pierwsze, stawia Al-Azhar w bezpośredniej konfrontacji z ISIS. Po drugie, ponieważ reżim egipski kreśli paralelę między ISIS a Bractwem Muzułmańskim (BM), oskarżenie o herezję przeciwko temu pierwszemu, może być interpretowane jako oskarżenie również przeciwko temu drugiemu. To mogłoby pogłębić konflikt wewnętrzny w Egipcie między, z jednej strony, reżimem, a z drugim BM i różnymi organizacjami terrorystycznymi, być może prowadząc nawet do wojny domowej w kraju.
Dlatego też Al-Azhar i sam mufti nigeryjski szybko zaprzeczyli wypowiedziom przypisywanym mu przez pewnych ludzi i doniesienia medialne. W wywiadzie z 5 grudnia 2014 r. dla egipskiej CBC TV Al-Husseini powiedział, że podczas gdy czyny ISIS istotnie są przeciwne islamowi i są ciężkim grzechem, który musi zostać potępiony, nie wolno nazywać tych czynów heretyckimi. Al-Azhar wydał oficjalne oświadczenie zaprzeczające oskarżeniu o herezję, które zostało przypisane nigeryjskiemu muftiemu, a kilku jego członków przedstawiło rozmaite wyjaśnienia swojej odmowy uznania ISIS za heretyków. Twierdzili, że islam zabrania człowiekowi oskarżania innych o herezję i że sposobem radzenia sobie z tymi, którzy uprawiają takfir jest skierowanie takiego samego oskarżenia przeciwko nim. Uczeni z Al-Azhar twierdzili także, że ISIS nie może być uznana za heretycką organizację, jak długo trzyma się szahady – muzułmańskiego oświadczenia, że nie ma boga nad Allaha i że Mahomet jest Jego Posłańcem – nawet jeśli jej czyny są sprzeczne z islamem. Ponadto powiedzieli, że nie do Al-Azhar należy osądzanie, czy ktoś jest heretykiem ani badanie zasad jego wiary, ponieważ tylko Bóg może wiedzieć, co jest w czyimś sercu. Potępienie kogoś jako heretyka, powiedzieli, może być dokonane tylko przez sędziego szariatu, po stwierdzeniu przez wszechstronne i staranne badania, że dana osoba świadomie wybrała herezję i nie ma zamiaru okazać skruchy. Z tego powodu, powiedział Al-Azhar, nigdy nie zamierzał on orzekać, czy ISIS jest heretycką organizacją.
Członkowie Al-Azhar podkreślili, że ich odmowy oskarżenia ISIS o herezję nie wolno odbierać ani jako ukryte poparcie dla tej organizacji, ani jako sprzeciw wobec walki z nią. Wyjaśnili, że ISIS jest organizacją terrorystyczną, której czyny odchylają się od poprawnego islamu, ale równocześnie wyjaśniali raz za razem, że osądzenie, czy jest ona heretycka, czy nie, leży poza ich kompetencją. Należy wspomnieć, że Al-Azhar i egipski establishment religijny prowadził niedawno kampanię przeciwko ISIS i innym grupom, takim jak BM, opisując je jako organizacje terroru, które odeszły od islamu i szkodzą zarówno islamowi, jak muzułmanom.
Niniejszy raport stanowi przegląd wypowiedzi muftiego nigeryjskiego oraz stanowiska Al-Azhar w kwestii oskarżenia ISIS o herezję.
[Pozostałą część raportu można przeczytać po angielsku tutaj: http://www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/8343.htm ]
Przypis:
[1] Patrz na przykład Aa.com.tr/en, 3 grudnia 2014.
