„Nie widzieliśmy fali uchodźców przybywających w tak zastraszającym tempie od ludobójstwa w Ruandzie” – dyrektor Wysokiej Komisji ONZ ds. Uchodźców António Guterres
„Stanowisko arabskie” roztapia się, podczas gdy ludzie wyglądają z namiotu „Uchodźcy syryjscy” – Źródło: Al-Quds Al-Arabi, 18 grudnia 2013
Tysiące uchodźców syryjskich żyjących w prowizorycznych obozach w Libanie stara się przetrwać burzę zimową, która przyniosła śnieg, deszcz i temperatury poniżej zera. Źródło: UNICEF.
Wprowadzenie
Wojna domowa w Syrii, która szaleje od trzech lat, stworzyła bezprecedensową tragedię uchodźców: największą populacją wysiedlonych są prawdopodobnie „uchodźcy krajowi” – ci, którzy pozostali w kraju mimo utraty domów przez niszczycielskie siły wojny. Niemal równie wielką grupą – i przedmiotem niniejszego opracowania – są właściwi „uchodźcy”, a mianowicie ci, których wojna i przemoc zmusiły do opuszczenia swojego kraju na niepewną przyszłość w krajach sąsiednich.
Struktura demograficzna uchodźców syryjskich
Jednym z unikatowych aspektów uchodźców syryjskich jest przewaga wśród nich kobiet i dzieci. Mężczyźni albo nie żyją, albo pozostali w kraju, by brać udział w wojnie domowej, niemal połowa uchodźców należy do kategorii wieku 0-17:
Grupa wieku Procent
0-4 18,0
5-11 18,9
12-17 12,7
18-59 47,5
60+ 2,8
Źródło: UNHCR (wrzesień 2013)
UNHCR ocenia totalną liczbę uchodźców syryjskich do września 2013 r. na 2 241 100 z następującym podziałem:
Egipt 129 618
Liban 841 243
Jordania 567 111
Irak 207,053
Turcja 539,761
Te liczby z pewnością wzrosły od września 2013 r. i prawdopodobnie będą nadal wzrastały w przyszłym roku, jeśli nie zostanie znalezione polityczne rozwiązanie konfliktu, co w chwili obecnej nie wydaje się realne. Zniszczenie domów mieszkalnych, infrastruktury, przedsiębiorstw, fabryk, szkół i szpitali powoduje, że powrót do normalności jest nieosiągalny dla milionów Syryjczyków.
Te liczby są prawdopodobnie niezupełnie dokładne. Mogą być do pewnego stopnia zaniżone ze względu na tych uchodźców – szczególnie zamożniejszych, którzy uciekli do Libanu i Jordanii – którzy zdecydowali się na znalezienie lokum na własną rękę. Z drugiej strony, rządy krajów goszczących uchodźców mają tendencję do przesadzania ich liczby w próbach zdobycia większej pomocy. Na przykład Egipt twierdzi, że gości ponad 300 tysięcy uchodźców, podczas gdy Liban twierdzi, że ma ich ponad milion. Będziemy trzymać się danych UNHCR, ponieważ odzwierciedlają one liczbę uchodźców, którzy są zarejestrowani oficjalnie jako uchodźcy w agencji ONZ.
Wielką ironią w kwestii uchodźców jest to, że dwa kraje, które dostarczają największego wsparcia politycznego i militarnego reżimowi syryjskiemu, Rosja i Iran, nie dostarczają pomocy materialnej ani schronienia uchodźcom syryjskim. (Jest może także ironiczne, że burza zimowa Alexa, która pogorszyła sytuację uchodźców syryjskich, przyszła z Syberii.) Ale Arabia Saudyjska i Katar, dwa kraje, które dostarczają najwięcej wsparcia przeciwnikom reżimu, także nie otworzyły drzwi uchodźcom syryjskim. Choć te cztery kraje opowiadały się albo po stronie reżimu, albo jego przeciwników żądając zwołania konferencji międzynarodowej w Genewie, aby doprowadzić do rozwiązania konfliktu, jeśli chodzi o ludzki wymiar konfliktu, pozostają w znacznej mierze biernymi widzami, podczas gdy na ich oczach rozgrywa się tragedia o niewyobrażalnych rozmiarach. Niewiele jest przypadków w historii, gdzie rozziew między kalkulacjami politycznymi a ludzkim cierpieniem jest tak rażący. Karykatura powyżej dramatycznie to ilustruje.
Warunki życia
Uchodźcy obciążają zasoby Jordanii i Libanu, a niewystarczająca pomoc sączy się z zagranicy. Uchodźcy syryjscy, poza tymi w Libanie, żyją w wypełnionych namiotami obozach, pozbawieni elektryczności, wody bieżącej i z niewystarczającymi dostawami żywności. W Libanie rodzina uchodźców otrzymuje odpowiednik 275 dolarów miesięcznie na pokrycie kosztów żywności i mieszkania, co często wystarcza tylko na mieszkanie. W Jordanii największym obozem jest Al-Zaatari, który znajduje się w północnej części kraju w pobliżu granicy z Syrią. Mieści on 120 tysięcy uchodźców, czyniąc z niego czwarte największe „miasto” w Królestwie Haszemidów. Połowę mieszkańców obozu stanowią dzieci [1] . Reporter CNN, Mohammad Jamjoon, widział wszędzie „sceny rozpaczy”. Opisał dziewczynkę, która “z klapkami na bosych nogach brnęła przez śnieg, zbierając jego resztki na wodę. Później będzie jej potrzebowała do gotowania” [2] .
Losem dzieci uchodźców może być analfabetyzm i niedożywienie. OXFAM informuje, że w Libanie tylko 25 procent dzieci chodzi do szkoły. UNICEF, agenda ONZ ds. dzieci, donosi, że pogorszenie edukacji w Syrii i wśród syryjskich uchodźców jest najgorsze w historii regionu. W samej Syrii 3 miliony dzieci przestało chodzić do szkoły z powodu walk i zniszczenia ich szkół. Według oceny UNICEF w sąsiadujących z Syrią krajach jest milion syryjskich dzieci uchodźców, czyli więcej niż łączna populacja dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia Los Angeles i Bostonu [3] . Około 500-600 tysięcy syryjskich dzieci uchodźców znajduje się poza jakimkolwiek programem nauczania. Wiele dzieci musi pracować, często w fabrykach, przez długie godziny za małą płacę. Inne handlują papierosami lub cukierkami, żeby zarobić kilka groszy na utrzymanie rodziny. Dzieci te nie otrzymują właściwego pożywienia i wiele z nich doznaje przemocy, eksploatacji i wykorzystywania seksualnego [4] .
Źródło: UNICEF
Implikacje polityczne
Przez ponad sześćdziesiąt lat Bliski Wschód był zaabsorbowany uchodźcami palestyńskimi. Tak już nie będzie. Ogrom liczby uchodźców syryjskich i ich bardzo specyficzna struktura demograficzna prawdopodobnie zepchną kwestię uchodźców palestyńskich na dalszy plan. Jest naturalnei, że nowy problem zastępuje stary. Ważna rzymska zasada prawna mówi Lex posterior derogat priori („najnowsze prawo unieważnia poprzednie w tej samej sprawie”). I tak będzie z uchodźcami.
* Dr Nimrod Raphaeli starszym analitykiem emerytem w MEMRI.
Przypisy (nie spolszczone):
[1] Al-Hayat, London, December 12, 2013.
[2] CNN, December 13, 2013.
[3] Unicefusa.org/work.emergencies/Syria, accessed December [4] Al-Sharq al-Awsat, London, December 15, 2013.
