W przeddzień rozmów w Bagdadzie między Iranem a Zachodem, wyznaczonych na 23 maja 2012 r., raporty na Zachodzie sugerują, że kształtuje się porozumienie między obiema stronami. Niniejszy dokument ocenia szanse i zasadność takiego porozumienia.
Czy istnieje podstawa do porozumienia?
A. Żądania stron
Żądania irańskie
1. Iranżąda ustania wszelkich działań Zachodu zmierzających do propagowania demokratycznej zmiany reżimu w Iranie. [1] , [2]
Zachódnie zareagował na to żądanie, ani w żaden sposób na nie nie odpowiedział.
2. Iran żąda natychmiastowego zniesienia istniejących sankcji naftowych i finansowych oraz anulowania sankcji, które mają wejść w życie w lipcu.
Odpowiedź Zachodu:Według informacji, Wielka Brytania zaproponowała opóźnienie niektórych z sankcji lipcowych o sześć miesięcy[3] . „ New York Times” wspomniał o możliwej gotowości Zachodu do złagodzenia sankcji i ostrzegł: “Jeśli Iran dokona wiarygodnych gestów, sankcje powinny być złagodzone, ale nieznacznie, jak długo nie podejmie nieodwracalnych kroków, by wycofać się z działalności nuklearnej”[4] .
3. Iran żąda, by negocjacje opierały się na uznaniu przez Zachód jego niezbywalnych praw do technologii nuklearnej.
Zachódzaakceptował to częściowo (godząc się na kontynuowanie wzbogacania do 5 procent).
Żądania zachodnie
Zachódżąda usunięcia z Iranu całego uranu wzbogaconego do 20 procent i dostępu do wszystkich instalacji nuklearnych w kraju, włącznie z militarnymi.
Iranjak dotąd nie zgodził się na to.
B. Zakres elastyczności stron
Zakres elastyczności Iranu
Według oceny zachodniej irańskie ustępstwa wobec Zachodu mogą obejmować co następuje:
1. Dostęp do instalacji militarnej Parchin, gdzie, według doniesień, niedawno miało miejsce rozległe sprzątanie;
2. Usunięcie części 20 procentowego uranu z kraju. Oceniamy, że jeśli Iran w ogóle się na to zgodzi, będzie to zgoda na małą ilość materiału, taką jak ilość potrzebna do funkcjonowania reaktora badawczego w Teheranie, z zatrzymaniem większości materiału i kontynuowaniem wzbogacania.
Zakres elastyczności Zachodu
Według oceny zachodniej ustępstwa Zachodu wobec Iranu mogą obejmować:
- Zlikwidowanie zakazu dostarczania części zamiennych irańskiemu lotnictwu cywilnemu.
- Pomoc Iranowi w sektorze energetycznym (rafinerie ropy naftowej i konstrukcja cywilnych elektrowni nuklearnych).
- Odroczenie decyzji usunięcia anty-reżimowej grupy irańskiej, Mujahideen Khalq, z listy USA organizacji terrorystycznych.
- Zniesienie niektórych sankcji.
Wnioski
Analiza żądań i zakresu elastyczności obu stron sugeruje, że luki są zbyt szerokie, by je zamknąć.
Jednak, ponieważ obie strony są poważnie zainteresowane w niedopuszczeniu do niepowodzenia rozmów w Bagdadzie (niepowodzenia, które mogłoby wzmocnić siły nalegające na atak militarny na Iran), dokonają prawdopodobnie znacznego wysiłku, by przedstawić rozmowy jako sukces, nawet jeśli tylko ograniczony. To zaś w celu umożliwienia kontynuowania dialogu, który byłby korzystny dla obu stron (dla Iranu, ponieważ odroczyłoby zachodni atak militarny, a dla Zachodu, ponieważ zapobiegłby kryzysowi ekonomicznemu, wypływającemu z podniesienia cen ropy, co mogłoby wpłynąć na nadchodzące wybory w USA)[5] .
Jako część obustronnego wysiłku stworzenia wrażenia postępów, Iran i Zachód mogą przedstawić nieistniejącą fatwę Chameneiego przeciwko broni nuklearnej jako dowód zmiany nuklearnego stanowiska Iranu, która uzasadnia kontynuację rozmów[6] , a nawet ograniczone ustępstwa Zachodu.
Aby osiągnąć bezpośredni cel – przedłużenie rozmów [7] – Iran może zgodzić się na niewielkie ustępstwa na bazie porozumień tymczasowych. Pozwoliłoby mu to na dążenie do jego celu strategicznego, którym jest uznanie przez 5+1 Iranu jako “państwa dysponującego potencjałem nuklearnym” [8] (w rzeczywistości Iran już jest bliski osiągnięcia tego statusu, ale jeszcze nie zostało to uznane na arenie międzynarodowej). Jako uznane państwo dysponujące potencjałem nuklearnym nie mógłby być poddany sankcjom politycznym i ekonomicznym oraz ograniczeniom obecnie na niego narzuconym.
Nawet jeśli zostanie uznany za państwo dysponujące potencjałem nuklearnym, Iran – inaczej niż inne takie państwa, jak Niemcy i Japonia – prawdopodobnie odmówi utrzymywania pełnej przejrzystości swoich instalacji nuklearnych.
* A. Savyon jest dyrektorką MEMRI Iranian Media Project; Y. Carmon jest prezydentem MEMRI.
[1] Patrz MEMRI Seria Badań I Analiz – Nr 837 – 15 maja 2012
Cel Chameneiego w rozmowach nuklearnych – zabezpieczenie przetrwania jego reżimu Autorka: A. Savyon .
Seria Badań I Analiz – Nr 825 – 19 kwietnia 2012
Wznowione rozmowy nuklearne Iran-Zachód – Część II: Teheran próbuje zwieść prezydenta Obamę i sekretarz stanu Clinton nieistniejącą fatwą Najwyższego Przywódcy Chameneiego przeciwko broni nuklearnej
[2] W niedawnym wywiadzie dla ISNA, przewodniczący Najwyższej Komisji Bezpieczeństwa Narodowego Ala Al-Din Boroujerdi powiedział, że podczas negocjacji nuklearnych Iran zamierza poruszyć także inne kwestie, które są częścią pakietu propozycji, który przygotował, włącznie z wojną z terrorem, kryzysami regionalnymi, kryzysami energetycznymi, wojną z narkotykami i inne sprawy. ISNA (Iran), 20 maja 2012.
[3] Reuters, 8 maja 2012.
[4] “New York Times” (USA), 19 maja 2012.
[5] Patrz na przykład wypowiedź Boroujerdiego, wskazująca, że Teheran ma zamiar zaangażować się w długotrwałe negocjacje. ISNA (Iran), 20 maja 2012. Sekretarz Narodowej Rady Bezpieczeństwa i negocjator ds. nuklearnych, Saeed Jalili, także wspomniał, że rozmowy będą kontynuowane, kiedy odrzucił twierdzenia Zachodu, iż czas na negocjacje ucieka. Press TV (Iran), 17 maja 2012.
[6] Według “Wall Street Journal” Obama już wspomniał tę fatwę jako podstawę do wznowienia rozmów. Redaktor waszyngtoński tej gazety, Gerald Seib powiedział, że “Obama wysłał w marcu przesłanie ajatollahowi Chameneiemu, bocznymi kanałami przez Turcję, stwierdzające, że niedawne religijne oświadczenie ajatollaha, iż posiadanie broni nuklearnej jest niemoralne, stanowi podstawę do negocjacji”. „Wall Street Journal” (USA) 15 maja 2012.
[7] Patrz MEMRI Seria Badań I Analiz – Nr 823 – 17 kwietnia 2012
Wznowione rozmowy nuklearne Iran-Zachód – Część I: Po pierwszej rundzie rozmów Iran świętuje podwójne zwycięstwo: nad Zachodem i nad Arabami
[8] MEMRI informował o aspiracjach Iranu do osiągnięcia tego statusu już w 2005 r. Patrz MEMRI Inquiry & Analysis Series No. 209, „Iran Seeks EU Consent for Modeling Its Nuclear Program on the 'Japanese/German Model’ – i.e. Nuclear Fuel Cycle Capabilities Three Months Short of a Bomb,” 23 lutego 2005, www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/1324.htm .
