11 listopada 2019 r. ministrowie spraw zagranicznych UE zaakceptowali ramy sankcji wobec Turcji z powodu prowadzenia przez nią wierceń przy brzegach Cypru[1]. 15 listopada turecki wiceprezydent, Fuat Oktay, oznajmił, że 14 listopada turecki statek wiertniczy, Fatih, rozpoczął wiercenia na południe od cypryjskiego przylądka Apostolos Andreas[2]. Wiceprezydent Oktay powiedział: „Nie dokonamy najmniejszego ustępstwa w sprawie naszych prawomocnych interesów w kwestii węglowodorowych zasobów”. Grecka gazeta ”Ekathimerini” w artykule zatytułowanym Turcja odpowiada wierceniem na sankcje, pisze także, że tureckie naruszenia greckiej przestrzeni powietrznej nasiliły się po ogłoszeniu sankcji i że pakistański samolot P-3, który bierze udział w wielonarodowych manewrach na Morzu Egejskim, również naruszył grecką przestrzeń powietrzną[3].
Działania Turcji odbywają się także w dniach po spotkaniu w Waszyngtonie między prezydentem USA, Donaldem Trumpem, a prezydentem Turcji, Tayyipem Erdoğanem. Na konferencji prasowej po tym spotkaniu prezydent Trump powiedział o prezydencie Edoğanie: „Jestem wielkim fanem Prezydenta, muszę wam powiedzieć”. Prezydent Trump powiedział o roli Turcji w rajdzie, który zakończył się zabiciem przywódcy Państwa Islamskiego (ISIS) Abu Bakr Al-Baghdadiego: „Byli bardzo, bardzo pomocni i bardzo to cenimy”. Powiedział także, że: „Niedawno uzgodniliśmy, że będziemy pracować na rzecz dwustronnej wymiany handlowej o wartości 100 miliardów dolarów… To będzie cztery razy tyle, ile jest obecnie”. Wreszcie, Trump powiedział do Erdoğana: „Robisz fantastyczną robotę dla ludności Turcji”[4].
UE, USA i Rosja zareagowali na tureckie wiercenia na wschodnim Morzu Śródziemnym, ale najsilniejsze reakcje przyszły z UE, którego członkiem jest Cypr, w postaci sankcji. Rzecznik Departamentu Stanu USA, Morgan Ortagus, powiedział o wierceniach: „Ten krok jest bardzo prowokacyjny i naraża na podniesienie napięć w regionie. Wzywamy tureckie władze, by zatrzymały tę działalność i zachęcamy wszystkie strony do działania z powściągliwością”. Rosyjskie ministerstwo spraw zagranicznych wydało w lipcu oświadczenie: „W związku z nadchodzącymi informacjami o wizycie kolejnego tureckiego statku do prowadzenia geologicznych poszukiwań w wyłącznej strefie ekonomicznej Cypru, obserwujemy z zaniepokojeniem rozwój sytuacji na tym obszarze. Uważamy, że każde naruszenie suwerenności Cypru może jedynie przeszkadzać warunkom sprzyjającym trwałemu, realnemu i sprawiedliwemu rozwiązaniu kwestii Cypru”[5].
Mapa opublikowana przez turecki think tank oznakowuje na czerwono tereny należące do Tureckiej Republiki Północnego Cypru, państwa uznawanego tylko przez rząd Turcji[6].
Wysławszy najpierw statek do badań sejsmicznych, Barbaros Hayreddin Paşa, na wschodnie Morze Śródziemne w kwietniu 2017 r.[7], Turcja wzmogła swoją aktywność na tym terenie od początku 2019 r. i najpierw wysłała w maju statek wiertniczy Fatih na teren na zachód od Cypru. W owym czasie turecki minister spraw zagranicznych, Mevlüt Çavuşoğlu, powiedział: „Nie jest dla nas możliwe zaakceptowanie rozwiązania, które zupełnie nie liczy się z turecką ludnością Cypru, zupełnie nie liczy się z polityczną równością, zupełnie nie liczy się z wolą tureckiej ludności Cypru”[8]. W czerwcu turecki rząd wysłał drugi statek wiertniczy, Yavuz, na wschodnie Morze Śródziemne[9]. 15 lipca UE oznajmiła, że narzuci sankcje w odpowiedzi na wiercenia [10], na co minister spraw zagranicznych, Çavuşoğlu, powiedział: „Jeśli podejmiecie taką decyzję w sprawie Turcji, zwiększymy naszą działalność. Mamy trzy statki na wschodzie Morza Śródziemnego i wyślemy czwarty”. Powiedział też, że decyzji UE „nie musi się traktować bardzo poważnie”[11]. W sierpniu turecki rząd wysłał statek do badań sejsmicznych, Oruç Reis, na wschodnie Morze Śródziemne[12].
W 2017 r. Turcja importowała 99,3% gazu ziemnego, z czego 52% pochodziło z Rosji, 17% z Iranu, 12% z Azerbejdżanu, a 8% z Algierii[13] Gaz ziemny z pola gazowego Leviathan, odkrytego w 2010 r.[14] na wschodzie Morza Śródziemnego, dałby Turcji większą niezależność energetyczną. East Mediterranean Gas Forum, obejmujące Cypr, Grecję, Izrael, Włochy, Jordanię, Palestynę i Egipt, stworzono rok temu, by obniżyć koszty infrastruktury i stworzyć regionalny rynek gazu, żeby móc ustalić konkurencyjne ceny[15]. Niektórzy uważają wykluczenie Turcji z tego forum za krok wypychający Ankarę z regionalnych sojuszy lub jako reakcję na turecką politykę w regionie[16].
[1] Consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2019/11/11/turkey-s-illegal-drilling-activities-in-the-eastern-mediterranean-council-adopts-framework-for-sanctions, November 11, 2019.
[2] Sabah.com.tr/ekonomi/2019/11/15/fuat-oktaydan-flas-aciklama, November 15, 2019.
[3] Ekathimerini.com/246533/article/ekathimerini/news/turkey-responds-to-sanctions-with-drilling, November 16, 2019.
[4] Whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-president-erdogan-turkey-joint-press-conference, November 13, 2019.
[5] Facebook.com/RusEmbIreland/photos/a.606792552689577/2312350785467070/?type=3&theater, July 10, 2019.
[6] Sde.org.tr/guray-alpar/genel/dogu-akdenizdeki-enerji-mucadelesinin-guvenlik-acisindan-muhtemel-sonuclari-kose-yazisi-9523, February 13, 2019.
[7] Aksam.com.tr/ekonomi/barbaros-hayrettin-pasa-sismik-gemisi-akdenize-iniyor/haber-617243, April 23, 2017.
[8] Yeniasya.com.tr/dunya/cavusoglu-kibris-turk-halkini-yok-sayan-bir-cozumu-kabul-etmeyiz_492617, May 4, 2019.
[9] Cnnturk.com/ekonomi/turkiye-icin-tarihi-gun-yavuz-gemisi-kktcye-gonderiliyor, June 20, 2019.
[10] Euronews.com/2019/07/16/eu-sanctions-turkey-for-drilling-off-the-coast-of-cyprus, July 16, 2019.
[11] Aydinlik.com.tr/cavusoglu-dogu-akdeniz-e-4-uncu-gemimizi-gonderecegiz-turkiye-temmuz-2019-3, July 16, 2019.
[12] Aydinlik.com.tr/oruc-reis-akdeniz-e-dogru-yola-cikti-turkiye-agustos-2019, August 27, 2019.
[13] Tpao.gov.tr/?mod=sektore-dair&contID=43, accessed November 19, 2019.
[14] Nytimes.com/2010/12/31/world/middleeast/31leviathan.html?_r=1, December 30, 2010.
[15] Al-monitor.com/pulse/originals/2019/08/egypt-east-med-gas-forum-founding-members-meeting-israel.html, August 5, 2019.
[16] Tr.euronews.com/2019/07/19/dogu-akdeniz-sondaj-faaliyetleri-bilmeniz-gereken-her-sey-dogal-krizi-turkiye-kibris-ab
