Wprowadzenie
Przed wyborami nowego przewodniczącego irańskiego Zgromadzenia Ekspertów, 8 marca 2011 r. [1] zwolennicy irańskiego prezydenta Mahmouda Ahmadineżada zadziałali na rzecz usunięcia Haszemiego Rafsandżaniego ze stanowiska przewodniczącego Zgromadzenia przez promowanie własnego kandydata, umiarkowanie konserwatywnego ajatollaha Mahdavi-Kaniego [2] . Równocześnie z tym irański Najwyższy Przywódca Ali Chamenei zaaprobował 18 lutego kroki przeciwko przywódcom ruchu protestu Mirowi Hosseinowi Mousaviemu i Mehdiemu Karroubiemu, którzy od tego czasu znajdują się w areszcie [3] .
Rano w dzień wyborów, 8 marca, irańska agencja informacyjna Fars doniosła, że Rafsandżani wycofał swoją kandydaturę na rzecz ajatollaha Mahdavi-Kaniego, który natychmiast uzyskał olbrzymią większość głosów [4] .
Usunięcie Rafsandżaniego z tego ważnego ośrodka władzy pokazuje wyraźnie, że utracił on także poparcie irańskiego Najwyższego Przywódcy, Alego Chameneiego.
Można na to patrzeć jak na sfinalizowanie dziesięcioletnich wysiłków Chameneiego całkowitego wymazania nurtu reformatorskiego – wysiłku, który rozpoczął się w całym kraju podczas wyborów do władz miejskich w 2002 r., wyborów do Majlisu w latach 2004 i 2008 oraz wyborów prezydenckich w latach 2005 i 2009. Ten wysiłek rozszerzył się później, by objąć jako cel także konserwatywno-pragmatyczną grupę elity reżimu irańskiego pod przewodnictwem Rafsandżaniego, który był prawą ręką ajatollaha Ruhollaha Chomeiniego, założyciela reżimu rewolucyjnego, oraz partnerem w przywództwie Alego Chameneiego. Innymi wybitnymi członkami tej elity, którzy stali się celem, są przywódcy ruchu protestu Mehdi Karroubi, Mir Hossein Mousavi i były prezydent Mohammad Chatami oraz ich współpracownicy [5] .
Usunięcie Rafsandżaniego ze Zgromadzenia Ekspertów – polityczne usunięcie konserwatywno pragmatycznej elity
Jak zauważono w MEMRI Inquiry and Analysis Nr 253, z czerwca 2005 r., wybór Mahmouda Ahmadineżada na prezydenta oznaczał nadejście “drugiej rewolucji islamskiej” [6] . W 2005 r. u szczytu walki o władzę na najwyższych szczeblach reżimu, obóz reformatorski został wymazany z irańskiej sceny politycznej i centrum ciężkości reżimu przesunęło się ku grupie konserwatywno-fundamentalistyczno-mesjańskiej, której centrum są duchowni tacy jak ajatollah Mohammad Taki Mesbah-Jazdi, duchowy mentor Ahmadineżada, oraz aparat bezpieczeństwa, szczególnie Islamski Korpus Strażników Rewolucji (IRGC), paramilitarne siły Basidż oraz aparaty wywiadowcze, których członkowie kontrolują dzisiaj Majlis oraz instytucję prezydenta.
W próbie kompensacji za zniknięcie obozu reformatorów z areny politycznej oraz dla przywrócenia równowagi naruszonej, kiedy nurt identyfikowany z Ahmadineżadem przejął ośrodki władzy, Najwyższy Przywódca Chamenei zareagował w październiku 2005 r. na „drugą rewolucję islamską” Ahmadineżada przez formalne uznanie pozycji Rafsandżaniego jako drugiej w kierownictwie irańskim oraz przez udzielenie Radzie Strażników, na której czele nadal stoi Rafsandżani, uprawnień szerokiego nadzoru. To zdaniem Chameneiego równoważy wzrastający ekstremizm zwolenników Ahmadineżada [7] .
Ogłoszenie 8 marca przez Rafsandżaniego, członka założycielskiego reżimu rewolucyjnego, że wycofuje swoją kandydaturę na przewodniczącego Zgromadzenia Ekspertów, jest niesłychanym zwycięstwem islamistyczno-mesjanistycznego nurtu Ahmadineżada i „drugiej rewolucji islamskiej”, której przewodzi, w walce przeciwko członkom starej gwardii – Rafsandżaniemu, Mousaviemu, Karroubiemu i Chatamiemu – o tożsamość państwa irańskiego.
Według Ayandenews, następnymi w kolejce do eliminacji są rywale Ahmadineżada, przewodniczący Majlisu Ali Larijani oraz burmistrz Tehranu Mohammad Kalibaf, którzy są lojalni wobec Najwyższego Przywódcy Alego Chameneiego [8] .
Kogo woli Chamenei na przewodniczącego Zgromadzenia?
Nie jest jasne, kogo woli Najwyższy Przywódca Ali Chamenei na przewodniczącego zasadniczo ważnego Zgromadzenia Ekspertów.
Ajatollah Mohammad Jazdi, zastępca przewodniczącego Zgromadzenia Ekspertów i znany przeciwnik Rafsandżaniego, powiedział, że Chamenei nie ma żadnych preferencji co do kandydatów [9] . Także członkowie Zgromadzenia, ajatollahowie Abd Al-Mahmoud Abdollahi i Akbar Karah-Baghi, którzy są zwolennikami Ahmadineżada, powiedzieli agencji informacyjnej Fars to samo i dodali, że relacje o poparciu Chameneiego dla Rafsandżaniego w wyborach do Zgromadzenia Ekspertów były jedynie plotkami [10] .
Rafsandżani, który w ostatnich miesiącach był celem prowadzonej przez kręgi Ahmadineżada kampanii podburzania i publicznego potępienia, która twierdziła, że stał on za zamieszkami 2009 r., wielokrotnie deklarował swoją lojalność wobec Przywódcy Chameneiego i reżimu. W połowie lutego 2011 r. na spotkaniu z czterema członkami Frontu Naśladowców Linii Imama [tj. Chomeiniego] i Przywódcy [tj. Chameneiego], którzy ostrzegli go o zamiarze usunięcia go, jeśli nie zadeklaruje lojalności wobec reżimu i Przywódcy Alego Chameneiego, Rafsandżani wyjaśnił, że „wrogowie reżimu próbują wbić klin między mnie a przywódcę [Chameneiego]… Wyraziłem moje stanowisko [przeciwko] ruchowi fitna [konfliktowi społecznemu, tj. ruchowi protestu] w oświadczeniu Zgromadzenia Ekspertów…”
Także na tym spotkaniu Rafsandżani ostro potępił ruch protestu, który nazwał fitna i dodał, że w niedalekiej przyszłości opublikuje książkę dowodzącą, że „ostrzegał jeszcze przed wszystkimi, że w kraju istnieje grupa fitna” [11] .
Rafsandżani dodał: „Mam trzy wyraźne czerwone linie: reżim, ‘rządy prawoznawcy’ i Chamenei… Kocham Chameneiego i nie oddałbym tej przyjaźni za nic. Jest on umiłowanym mojego serca. Jeśli nie mogę widzieć go co tydzień, odczuwam brak. Jest niezrównany w przywództwie. Moim zdaniem, jeśli status ‘rządów prawoznawcy’ w kraju zostanie podważony, wróg zaszkodzi reżimowi” [12] .
Należy zauważyć, że chociaż Rafsandżani nigdy nie był członkiem obozu reformatorów ani nie był z nimi identyfikowany, był on siłą za kulisami w wyborach 2009 r. na rzecz kandydatury Mira Hosseina Mousaviego przeciwko Ahmadineżadowi.
Jako członek pokolenia założycieli rewolucji islamskiej w Iranie i jako ktoś bliski samego ajatollaha Ruhollaha Chomeiniego, kto zajmował najwyższe stanowiska w kręgach reżimu od czasu rewolucji i kto miał daleko sięgające wpływy na sprawy państwa, Rafsandżani był do niedawna w oczach Przywódcy Chameneiego przeciwwagą dla wzrastającego ekstremizmu zwolenników Ahmadineżada.
Teraz jednak, wraz z usunięciem go z ważnej i mającej dużą władzę pozycji przewodniczącego Zgromadzenia Ekspertów, wydaje się, że stracił poparcie Przywódcy Chameneiego.
* A. Savyon jest dyrektorką Iranian Media Project; Y. Mansharof jest pracownikiem naukowym w MEMRI.
[1] Zgromadzenie Ekspertów, które liczy 86 członków, nadzoruje Najwyższego Przywódcę i ma uprawnienia wybierania go lub usuwania, jeśli nie jest zdolny do wypełniania swojej roli zgodnie z konstytucją. Zgromadzenie Ekspertów nigdy nie użyło tego uprawnienia. Wybory przewodniczącego odbywają się przez tajne głosowanie członków rady.
[2] W niedawnym przemówieniu w Sziraz, Saffar Harandi, doradca dowódcy Islamskiego Korpusu Strażników Rewolucji Corps (IRGC), Mohammada Ali Jafariego, oraz współpracownik Ahmadineżada, powiedział: „Rafsandżani będzie stopniowo usuwany ze swoich stanowisk, a w wyborach, które odbędą się w Zgromadzeniu Ekspertów, zobaczymy jego usunięcie”. „Ebtekar”, Iran, 23 lutego 2011 r. Członek Majlisu, Mohammad Reza Bahonar, wezwał Rafsandżaniego, by natychmiast potępił ruch protestu, mówiąc, że jeśli nie zrobi tego, straci legitymację do sprawowania swoich obecnych funkcji w reżimie. Bahonar groził także niewyraźnie Rafsandżaniemu, mówiąc, że jeśli nie potępi ruchu protestu „naród irański da mu miażdżącą odpowiedź” Inn.ir, 19 lutego 2011; „Tehran Emrooz”, Iran, 23 lutego 2011. Członkowie Majlisu, Hamid Resai i Hamid Reza Taraki powiedzieli, że z powodu jego poparcia dla ruchu protestu oczekuje się, iż Rafsandżani zostanie usunięty ze swojego stanowiska przewodniczącego Zgromadzenia Ekspertów. Inn.ir, 23 lutego 2011.
[3] Więcej o oficjalnych reakcjach reżimu przeciwko przywódcom ruchu protest w: MEMRI Seria Badań I Analiz – Nr 668 – 18 lutego 2011
Reżim irański ogłasza “Dzień gniewu” przeciwko Karroubiemu i Mousaviemu; W odpowiedzi ruch protest wzywa zwolenników do demonstracji przeciwko tyranii religijnej w Iranie
[4] ISNA, Iran, 8 marca 2011
[5] Należy wyjaśnić, że w przeszłości reżim pozbywał się rywali o wysokim statusie, którzy stawiali mu wyzwanie, przez umieszczanie ich w areszcie domowym – na przykład ajatollah Hossein Ali Montazeri, między 1997-2003, a teraz Mousavi i Karroubi, którzy są trzymani w wiezieniu na przedmieściach Teheranu, dokąd przetransportowano ich po umieszczeniu w areszcie domowym w lutym 2011 r.
[6] Patrz MEMRI Inquiry and Analysis No. 253, „The 'Second Islamic Revolution’ in Iran: Power Struggle at the Top,” 17 listopada 2005, http://www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/1526.htm
[7] Według irańskich forum online mianowanie Rafsandżaniego nie było inicjatywą Chameneiego, ale było wynikiem nacisków ajatollahów, wśród nich ówczesnego przewodniczącego władzy sądowniczej, Szahroudiego, ówczesnego przewodniczącego Zgromadzenia Ekspertów Maszkiniego i innych, żeby oficjalnie mianować Rafsandżaniego jako człowieka numer 2 reżimu. Chamenei, który odmówił zdymisjonowania Ahmadineżada po sfałszowanych wyborach 2005 r., był zmuszony zaakceptować ich żądanie i umieścić Rafsandżaniego nad Ahmadineżadem, bowiem ajatollahowie grozili usunięciem ze stanowiska samego Chameneiego. Patrz MEMRI Inquiry and Analysis No. 253, „The ‘Second Islamic Revolution’ in Iran: Power Struggle at the Top,” 17 listopada 2005, http://www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/1526.htm .
[8] Ayandenews, Iran, 4 marca 2011.
[9] ”Kayhan”, Iran, 7 marca 2011.
[10] Fars, Iran, 26-27 lutego 2011.
[11] Mashregh News, Iran, 27 lutego 2011.
[12] Mashregh News, Iran, 27 lutego 2011.
