W dniach 12-19 czerwca 2023 r. prezydent Iranu Ebrahim Raisi na czele delegacji polityczno-gospodarczej odbył pięciodniową podróż po trzech krajach Ameryki Łacińskiej – Wenezueli, Nikaragui i Kubie.[1] Rzecznicy Iranu wyjaśnili, że wizyta miała dwa cele: cel polityczny, utworzenie antyamerykańskiej koalicji politycznej „na podwórku Ameryki” oraz cel ekonomiczny, polegający na realizacji interesów gospodarczych Iranu na rynku Ameryki Łacińskiej przy jednoczesnym obejściu amerykańskich sankcji. W tym kontekście warto wspomnieć o wypowiedzi irańskiego komentatora Ali Asghara Zarei w wywiadzie dla agencji ISNA z 27 czerwca 2023 roku. Rzucając światło na mapę strategicznych interesów Iranu wobec USA, w tym w Ameryce Łacińskiej, powiedział: „W swoich przemówieniach w ostatnich latach [Najwyższy] Przywódca [Ali Chamenei] wielokrotnie używał wyrażenia ‘historyczny punkt zwrotny’ i podkreślał w tym kontekście, że świat stoi u progu istotnych zmian. Widzimy odzwierciedlenie tych zmian we współpracy regionalnej w różnych częściach świata, w tym w Azji Wschodniej i Azji Zachodniej [Bliski Wschód] oraz w Ameryce Łacińskiej. W ostatnim okresie byliśmy świadkami stopniowego upadku monopolu i hegemonii Ameryki oraz upadku koncepcji stworzenia jednobiegunowego [światowego] ładu. Globalne interakcje przygotowały grunt pod nowy porządek świata… Byliśmy świadkami pojawienia się regionalnych potęg i organizacji, takich jak BRICS [Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA] oraz Pakt Szanghajski,[2] i stopniowe wypieranie dolara [amerykańskiego] z handlu międzynarodowego… W tych ramach kraje islamskie mogą odegrać ważną rolę w kształtowaniu nowego porządku świata, przywracając w ten sposób narodowi islamskiemu jego właściwe miejsce. W nowej sytuacji globalnej gospodarki i porządku światowego kraje arabskie i islamskie mogą odgrywać ważną rolę, współpracując z krajami rozwijającymi się w Afryce i Ameryce Łacińskiej, jednocześnie wchodząc w interakcje z krajami takimi jak Chiny i Rosja… Potencjał Iranu w nowych wysokich technologiach oraz w dziedzinie rakiet i obrony spowodowały, że niektóre kraje regionu, w tym Arabia Saudyjska, nieco zmieniły swój stosunek do Iranu…” [ 3]
Niniejszy raport przedstawia niektóre wypowiedzi irańskich przedstawicieli podkreślających potencjał współpracy politycznej i gospodarczej między Iranem a Ameryką Łacińską przeciwko Stanom Zjednoczonym
Hojatollah Firouzi, członek komisji przemysłu i kopalń Madżlisu: Wenezuela ma ogromny potencjał gospodarczy i jest dla nas dobrym rynkiem; Możemy tam działać w różnych dziedzinach
W wywiadzie dla agencji informacyjnej ISNA z 16 czerwca 2023 r. Hojatollah Firouzi, członek komisji przemysłu i kopalń Madżlisu, zwrócił uwagę na napięte stosunki panujące między większością krajów Ameryki Łacińskiej a Stanami Zjednoczonymi i miał nadzieję, że Iran może wykorzystać te napięcia, by współpracować gospodarczo i politycznie z tymi krajami oraz sprzedawać im usługi techniczne i inżynieryjne. Powiedział:
„Polityka zagraniczna rządu Raisiego koncentruje się na kontaktach z [wieloma] krajami świata, a [irańscy] politycy próbują rozszerzyć stosunki zagraniczne [Iranu]. Wśród krajów, które mają rozległy potencjał, by przynosić nam korzyści gospodarcze i polityczne, dzięki swojemu położeniu geograficznemu są kraje Ameryki Łacińskiej, z którymi mieliśmy w przeszłości dobre relacje, zwłaszcza Wenezuela. [Ten kraj] ma duży potencjał gospodarczy i jest dla nas dobrym rynkiem, na którym możemy działać na różnych polach. Z Wenezuelą dzielimy rozmaite cele polityczne, a wizyta Raisiego w tym kraju bez wątpienia może zrealizować te cele, które są [również] gospodarcze, w oparciu o wcześniejsze planowanie i elementy, które brały udział w wizycie…”
Firouzi dodał, że tę wizytę można uznać za „manewr na podwórku Ameryki” i że „świat też wydaje się być gotowy na zmianę globalnego porządku. Różne kraje cierpią z powodu tej sytuacji [tzn. panującego porządku] od lat. Kraje Ameryki Łacińskiej, leżące na podwórku Ameryki, od lat są z Ameryką w konflikcie z powodu dzielących ich z nią różnic. Ameryka wielokrotnie próbowała wywołać w nich ‘kolorowe rewolucje’, choć bez powodzenia…”
Hojatollah Firouzi, (Zdjęcie: ISNA, Iran, 16 czerwca 2023)
„Ameryka Łacińska może być dobrym rynkiem zbytu dla naszych usług technicznych i inżynieryjnych oraz towarów wytwarzanych przez [Iran]. Również nasze stosunki z krajami Ameryki Łacińskiej oznaczają, że [nasza działalność] – [mianowicie] działalność irańskich firm za granicą i znajdowanie politycznych projektów do realizacji przy jednoczesnym wzmocnieniu domeny politycznej – mogą być skutecznie realizowane na [kontynencie] amerykańskim i mogą wpływać na politykę, a także wzmacniać nas na poziomie politycznym i bezpieczeństwa…
„Spotkania Raisiego z elitami i studentami za granicą [pomagają] szerzyć poglądy Iranu. W przyszłości społeczność międzynarodowa z pewnością będzie inna niż jest dzisiaj i będzie postępowała w kierunku [wypełniania] woli narodów, którą jest ustanowienie i urzeczywistnienie sprawiedliwości, położenie kresu dyskryminacji i uniemożliwienie wielkim mocarstwom kradzież bogactw małych krajów”. [4]
Ekspert ds. stosunków międzynarodowych, Farszid Bagherian: „Nie jesteśmy nieproszonymi gośćmi w krajach Ameryki Łacińskiej… Mamy z nimi wiele wspólnego… Musimy wykorzystać nasz udział w potencjale i szansach, jakie region ma do zaoferowania w istniejących okolicznościach”
W wywiadzie dla ISNA z 17 czerwca, ekspert ds. stosunków międzynarodowych, Farszid Bagherian, wezwał Iran do „skorzystania z nowego porządku światowego oraz nowych środków i możliwości, biorąc pod uwagę wszystko, co mamy wspólnego z Ameryką Łacińską”, w celu zrealizowania politycznych i gospodarczych interesów. Powiedział: „Ważną kwestią jest to, że nie jesteśmy nieproszonymi gośćmi w Ameryce Łacińskiej… W czasach [byłego prezydenta Iranu, Mahmuda] Ahmadineżada, Iran miał wyraźną obecność w regionie i było wiele porozumień [między Iranem a krajami regionu]…
[Były doradca ds. bezpieczeństwa narodowego USA, John] Bolton powiedział w wywiadzie dla Al-Dżaziry, że Amerykanie byli zamieszani w ponad 100 [przypadków] zamachów stanu, obalenia [przywódców] i aktów dywersji. Jednym z pierwszych zamachów stanu [zorganizowanym] poza swoimi granicami podczas administracji Eisenhowera, było obalenie irańskiego [premiera Mohammada] Mossadegha [w 1953 r.], a inne [przewroty] miały miejsce głównie w Ameryce Południowej. Tak więc z punktu widzenia [zainicjowanych przez USA] zamachów stanu lub działalności wywrotowej, Ameryka Łacińska stoi ramię w ramię z Iranem. Mamy wiele wspólnego i ten aspekt historyczny jest powodem, dla którego nie jesteśmy nieproszonymi gośćmi… Znamy [irański opór przeciwko Ameryce], a postacie takie jak Che Guevara, [Simon] Bolívar, [Emiliano] Zapata i inni [również] próbowali zakończyć kolonializm i wyzysk Ameryki.
Innym problemem, który wciąż istnieje w Ameryce Łacińskiej, są marionetkowe rządy ustanowione przez Stany Zjednoczone w celu zapewnienia, że inne kraje nie mogą nic zrobić ani działać. Członkowie tych rządów pracują, aby zabezpieczyć ich [Amerykanów] interesy.
Zrozumienie tych kwestii daje nam narzędzie do zapewnienia przetrwania [naszych] stosunków [z krajami Ameryki Łacińskiej]. Odkąd [misja] 86. Floty Marynarki Wojennej Iranu powróciła [z Atlantyku u wybrzeży Brazylii, Urugwaju, Argentyny i Chile w maju 2023 r.], dostęp do wód Karaibów i do wód [jeszcze] dalej uległ poprawie. Dlatego narzędzia, których potrzebujemy, są teraz w zasięgu Iranu. Jeśli dzielimy doświadczenia historyczne i polityczne [z krajami Ameryki Łacińskiej], a także różne odczucia i inwestycje, musimy skorzystać z tego nowego porządku świata i tego narzędzia [tj. wspólnej wrogości wobec USA]… Dziś mamy narzędzia do spojrzenia poza nasze granice…
Podejście rządu Raisiego polega na rozwijaniu [związków] z Ameryką Łacińską. Musimy odgrywać rolę w istniejących okolicznościach i [wykorzystać] potencjał i możliwości, jakie ten region ma do zaoferowania… [Ten region ma szanse, ponieważ] w przyszłości wszystkie samochody będą elektryczne, więc popyt na energię elektryczną w Europie będzie rosnąć. Baterie będą ważne, a Ameryka Łacińska jest jednym ze źródeł litu [używanego w bateriach]… Wenezuela ma również jedne z największych na świecie rezerw ropy naftowej, [więc] może istnieć znacząca współpraca w dziedzinie ropy… Na podstawie naszej 25-letniej umowy z Chinami, możemy dokonywać wspólnych inwestycji lub realizować wspólne projekty w Ameryce Łacińskiej…” [5]
Davud Salehi, szef departamentu Ameryki Łacińskiej w irańskim ministerstwie spraw zagranicznych: „Współpraca z krajami takimi jak Kuba i Wenezuela może doprowadzić je do wspierania Iranu na forach międzynarodowych, takich jak ONZ, [w kwestiach takich jak] prawa człowieka, kiedy nasi wrogowie chcą nas odizolować „
W wywiadzie dla ISNA z 14 czerwca 2023 roku Davud Salehi, szef Departamentu Ameryki Łacińskiej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Iranu i były ambasador Iranu na Kubie, podkreślił, że Iran musi wejść na nowe rynki energii, a tym samym uzyskać przewagę polityczną w konflikcie z USA Powiedział:
„W kontekście pojawienia się nowego porządku w regionie Ameryki Łacińskiej, [niedawna] wizyta [Raisiego] może być postrzegana jako zachęcający znak. Od zwycięstwa Rewolucji Islamskiej [w 1979 r.] do dzisiaj stosunki [zagraniczne] Iranu zawsze uwzględniały Amerykę Łacińską. [Ten region] jest uważany za podwórko Ameryki, która nie pozwala nikomu się do niego zbliżyć. Dlatego kraje Ameryki Łacińskiej, zwłaszcza Wenezuela, zawsze współpracowały z nami na poziomie ekonomicznym, a rządy irańskie, zwłaszcza rząd Raisiego, zawsze zwracały uwagę na Amerykę Łacińską ze względu na jej rewolucyjną historię i sprzeciw wobec Arogancji [tj. wobec Stanów Zjednoczonych].
Musimy pamiętać, że Iran ma wpływy polityczne i międzynarodowe i eksportuje produkty swojego przemysłu na kilka rynków. Powinniśmy dowiedzieć się, co jest potrzebne i podjąć kroki, aby to dostarczyć…
Wenezuela jest krajem bogatym w ropę, zajmującym strategiczne położenie w Ameryce Południowej. Jak wspomniał [irański] minister ds. ropy w niedawnym wywiadzie, biorąc pod uwagę sankcje USA, możemy podjąć kroki w dziedzinie ropy i rafinerii, świadczyć usługi inżynieryjne i inwestować w ropę i gaz… Kuba przedstawia nietypowy przypadek. Chcą współpracować z Iranem, zwłaszcza w dziedzinie biotechnologii, hodowli zwierząt i rolnictwa. Kuba [wcześniej] miała wspólne projekty w tej dziedzinie z krajami takimi jak Francja i Szwecja. Współpraca z krajami jak Kuba i Wenezuela mogą skłonić ich do poparcia Iranu na forach międzynarodowych, takich jak ONZ, [w kwestiach takich jak] prawa człowieka, kiedy nasi wrogowie chcą nas odizolować… Jesteśmy w bardzo dobrej sytuacji. Nasi ambasadorowie powinni podjąć działania dyplomatyczne w domenie praw człowieka i korzyści ekonomicznych.
Ponadto nasze stosunki z nowymi supermocarstwami, takimi jak Chiny i Rosja, wywołały u niektórych ludzi strach i niepokój. W przeszłości mówiliśmy, że Ameryka jest ‘przywódcą [globalnej] wioski’, ale dzisiaj nie ma czegoś takiego. Teraz Iran dołączył do innych supermocarstw i wierzy w pokój na świecie…
[Świat] uznaje polityczną i międzynarodową siłę Iranu, jego znaczący status w Zatoce Perskiej, na Kaukazie i w świecie islamu, jego możliwości przemysłowe oraz różnorodność rynków, zdolności i potrzeb, jak również jego położenie w środku Azja. Rozbrajanie zagrożeń jest jednym z głównych celów Iranu, a [jego] polityka zagraniczna dotyka kwestii regionalnych i globalnych…” [6]
Mohammad Mehdi Moftah, przewodniczący Parlamentarnej Grupy Przyjaźni Iran-Wenezuela: Iran podpisał 27 umów z Wenezuelą, sześć z Kubą i sześć umów handlowych z Nikaraguą
Mohammad Mehdi Moftah, przewodniczący Parlamentarnej Grupy Przyjaźni Iranu i Wenezueli, który towarzyszył Raisiemu w jego wizycie w Ameryce Łacińskiej, tak podsumował gospodarcze osiągnięcia tej wizyty: „Prezydent [Raisi] odwiedził Wenezuelę, Kubę i Nikaraguę, trzy kraje, które mają ten sam pogląd, co my w sprawie stosunków z Ameryką. Oni [także] podlegają amerykańskim sankcjom, a zacieśnienie współpracy Iranu z nimi jest bardzo ważne. Między Iranem a tymi trzema krajami podpisano wiele umów, w tym 27 umów gospodarczych z Wenezuelą, sześć z Kubą i sześć umów handlowych z Nikaraguą…
Wenezuela zapewnia wiele możliwości wydobywczych i podpisano z nią umowy w tej dziedzinie. Jeśli chodzi o żeglugę, uzgodniono opracowanie wspólnych planów… Rozważane są umowy dotyczące sprzedaży ropy naftowej i rozwoju rafinerii. Biorąc pod uwagę, że Wenezuela ma fabryki samochodów i traktorów, postanowiono w tym kontekście zwiększyć kontakty między krajami. Jeśli chodzi o sprzedaż samochodów, uzgodniono zwiększenie zakresu [sprzedaży] do 10 tysięcy pojazdów do przyszłego roku.
Kuba ma doskonałe możliwości w zakresie produkcji baterii i uzgodniono wzmocnienie współpracy i kontaktów między Iranem a Kubą w tym kontekście. Uzgodniono również eksport niektórych produktów do Nikaragui w zamian za minerały i materiały, których potrzebujemy. Sprzęt medyczny i farmaceutyki, zwłaszcza na Kubie, mogą stanowić dobry punkt kontaktowy dla naszego kraju. W tej chwili zakres naszej wymiany handlowej z Wenezuelą wynosi 3,6 mld dolarów i uzgodniono, że zostanie on podniesiony najpierw do 5 mld dolarów, następnie do 10 mld dolarów i ostatecznie do 20 miliardów dolarów. Kuba jest bogata w aluminium i uzgodniono podjęcie niezbędnych kroków w celu importu [kubańskiego aluminium do Iranu]…
Ceny w Nikaragui są na ogół wysokie i to jest zaleta, jeśli chodzi o eksport [tam] irańskich towarów. Tak więc zidentyfikowano dobre możliwości eksportu do tego kraju i podjęto decyzję o wysyłce potrzebnych nam minerałów [z Nikaragui do Iranu].
Zdecydowano o eksporcie produktów high-tech do Wenezueli, Kuby i Nikaragui oraz o utworzeniu obiektów high-tech w Wenezueli i na Kubie. W tym kontekście Teheran i Caracas podpisały pięć umów, [w tym] umowę telekomunikacyjną o wartości 15 milionów dolarów.
Zdecydowano, że 20% irańskich produktów w dziedzinie medycyny i sprzętu medycznego będzie eksportowane na Kubę, przy czym niezbędny import będzie również prowadzony, a na Kubie powstanie zakład technologiczny. High-tech [środki produkcji] żywności zostały przetestowane w regionach rolniczych Wenezueli i mogą być skutecznie wykorzystywane w rolnictwie pozaterytorialnym. W rzeczywistości [zarówno] Wenezuela, jak i Kuba dają Iranowi dobre możliwości rolnictwa pozaterytorialnego.
Jeśli chodzi o budowę elektrowni, uzgodniono budowę kompleksu o mocy 450 megawatów. [Podczas wizyty] dyskutowano także o powołaniu wspólnych kubańsko-nikaraguańskich komitetów, które podejmą niezbędne kroki w celu realizacji porozumień. Wizyta była niewątpliwie udana na poziomie politycznym i gospodarczym i mam nadzieję, że będę świadkiem coraz większego rozwoju więzi między Teheranem a krajami Ameryki Łacińskiej”. [7]
Mohammad Mehdi Moftah, (Zdjęcie: ISNA, Iran, 19 czerwca 2023)
[1] Jamaran News (Iran), June 12, 2023.
[2] The Shanghai Cooperation Organization (SCO), also known as the Shanghai Pact, is a Eurasian political, economic, international security and defense organization established by China and Russia in 2001. Iran officially joined it on July 4, 2023.
[3] ISNA (Iran), June 27, 2023.
[4] ISNA (Iran), June 16, 2023.
[5] ISNA (Iran), June 17, 2023.
[6] ISNA (Iran), June 14, 2023.
[7] ISNA (Iran), June 19, 2023.
