Autorzy: Yigal Carmon, A. Savyon i Anna Mahjar-Barducci*
7 marca 2017 r. szefowie sztabu armii USA, Rosji i Turcji spotkali się w Antalyi w Turcji, by omówić problem bezpieczeństwa w Syrii i Iraku. Rzucała się w oczy nieobecność na tym spotkaniu jakiegokolwiek przedstawicielstwa Iranu. Według doniesienia rosyjskiego ministerstwa obrony, Szef Sztabu Sił Zbrojnych Rosji, gen. Walerij Gerasimow, Szef Sztabu Tureckich Sił Zbrojnych, generał Hulusi Akar, i Przewodniczący Kolegium Połączonych Szefów Sztabów, generał Joseph Dunford, byli na spotkaniu w Antalyi[1].
Źródło: Rosyjskie Ministerstwo Obrony
Niniejsze opracowanie stanowi przegląd dowodów na niedawne zbliżenie Rosji z USA i Turcją kosztem Iranu, oraz implikacje tego dla Iranu i USA.
Irańska strona internetowa związana z Ministerstwem Zagranicznym: “Eliminuje się rolę Iranu na arenie sytuacji syryjskiej”
Po spotkaniu w Antalyi,11 marca 2017 r. strona internetowa Dyplomacja Irańska, która jest związana z kręgami irańskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, zamieściła wpis, że Iran jest w szoku:
„Rosyjskie przysłowie mówi: ‘Albo siedzisz przy stole, albo w menu’. Iranu nie było przy stole w Antalyi…
Szefowie sztabów Turcji, Ameryki i Rosji odbyli wspólne rozmowy w Antalyi w sprawie syryjskiej, a milczenie Iranu wzmacnia pogłoski, że bardzo stopniowo rola Iranu na arenie syryjskiej jest eliminowana lub ograniczana… Rosja z mocą wkroczyła na arenę syryjską i odegrała strategiczną rolę w upadku Aleppo, a Ameryka zgodziła się na to. Zaznacza to redukcję roli Iranu w rozwoju [sytuacji] w Syrii. Przedstawiciel Ameryki w ONZ mówił o potrzebie wyjścia Iranu z Syrii, podczas gdy [USA] popierają Turcję, która grozi otwartym wejściem [do Syrii]…
Dla Ameryki Iran jest największym wrogiem…
Ankara wysłała komunikat Iranowi o roli Turcji w rozwoju [sytuacji] syryjskiej w miejsce roli Iranu… Waszyngton i Moskwa odgrywają główną rolę w tych rozmowach… Jeśli chodzi o Moskwę i Waszyngton, [interes turecki] jest uważany za najważniejszy interes regionalny… Jest to szok [dla Iranu], który wspomnieliśmy [powyżej] i mówiliśmy, że powinien przygotować się na to… Ten szok jest bliski i musimy działać, by ograniczyć jego rezultaty i rozmiary”[2].
Davoud Hermidas-Bavand, były funkcjonariusz Korpusu Gwardii Rewolucji Islamskiej Iranu (IRGC), także napisał 4 marca 2017 r. artykuł na reformistycznej stronie internetowej Shargh, że „Rosja [już] w przeszłości używała Iranu jako narzędzia”, by osiągnąć swoje cele i że „Rosja dba tylko o sukces w Syrii i woli osiągnąć to zwycięstwo razem z Ameryką”. Dodał: “Kiedy zostanie osiągnięta ostateczne decyzja [o Syrii], role Rosji, Ameryki i Turcji będą wyraźniejsze i Iran zostanie skutecznie zmarginalizowany…”[3]
Należy wspomnieć, że cztery dni przed spotkaniem w Antalyi, 3 marca. rzecznik prezydenta Rosji, Dmitrij Peskow, skarżył się na brak jakiejkolwiek koordynacji z USA w sprawie Syrii[4]. Cztery dni po spotkaniu, 11 marca, generał Dunford i rzecznik Połączonych Sztabów, kapitan Greg Hicks przedstawili rozmaite elementy kooperacji USA-Rosja, które zostały uzgodnione podczas rozmów (patrz Aneks, poniżej).
Stanowisko rosyjskie
Przez kilka ostatnich miesięcy Rosja wysyłała komunikaty w artykułach znanych autorów i innych w mediach rosyjskich, że jej podejście do Iranu opiera się na interesie własnym. Na przykład, w grudniu 2016 r. Andrej Kortunow, dyrektor prokremlowskiego think tanku, Rada Rosji ds. Międzynarodowych (RIAC), napisał, że obecnych stosunków Rosja-Iran nie można nazwać partnerstwem strategicznym i że kiedyś wróg [USA] może z łatwością stać się przyszłym sojusznikiem[5].
W lutym 2017 r. rosyjska internetowa strona informacyjna, Pravda.ru, powtórzyła ten komunikat w analizie Dmitrija Nersewowa, który powiedział, że Iran staje się poważnym problemem, przede wszystkim dla interesów rosyjskich[6].
W artykule z 14 lutego 2017 r. w gazecie rosyjskiej “Kommiersant” Maksim Jusin napisał, że Moskwa uważa Iran za “kapryśnego” i “nieprzewidywalnego” partnera i że to “otwiera pewne możliwości dla dyplomacji Donalda Trumpa”[7].
W artykule z 14 lutego 2017 r. w rosyjskim Wzgliad czytamy: „Oczekuje się, że Teheran zrekompensuje Moskwie koszty, jakie ta poniesie w dostarczaniu Iranowi geopolitycznej ochrony”[8].
9 lutego 2017 r., Fiodor Łukianow, redaktor naczelny “Russia in Global Affairs”, przewodniczący Prezydium Rady ds. Polityki Zagranicznej i Obronnej oraz dyrektor badawczy Valdai International Discussion Club, napisał w Gazeta.ru, że „zbliżenie i kontakty z Iranem, Chinami i Indiami nie są same w sobie cenne dla Rosji, ale są narzędziem… wpływania na Zachód”[9].
Należy podkreślić, że te wypowiedzi o Iranie nie były czynione jako przyjazne gesty wobec USA. Odzwierciedlają one stanowisko Rosji, która uważa Iran za kartę przetargową, w zamian za którą Rosja oczekuje, że USA spełnią jej potrzeby – zniesienie sankcji nałożonych na Rosję, bo aneksji Krymu i zaangażowaniu militarnym na Ukrainie.
Sytuacja w terenie
Artykuły wspomniane powyżej nie stoją w sprzeczności z sytuacją w terenie; odpowiadają jej. Już od kilku miesięcy istniały znaczne konflikty interesów między Rosją i Iranem, które wyrażały się w terenie na różne sposoby.
Rosja jest zainteresowana w ułożeniu sytuacji w Syrii i widzi siebie jako decydujący element w jej przyszłości[10], podczas gdy Iran widzi siebie w tej roli zarówno zgodnie ze swoją ekspansjonistyczną ideologią islamskiego reżimu rewolucyjnego[11], jak w świetle olbrzymich strat, jakie poniósł w ostatnich latach w Syrii.
Doniesienia o starciach w terenie między Rosją i Iranem publikowały opozycyjne źródła syryjskie. Według tych doniesień wiele starć dotyczyło narzucania zawieszeń broni w koordynacji z Turcją w różnych miejscach w Syrii, takich jak Aleppo, Homs i przedmieścia Damaszku[12].
Doniesienia wskazują także, że Iran był niezadowolony z powodu opóźnień w realizacji porozumień, jakie podpisał z Syrią, prawdopodobnie wynikających z zastrzeżeń rosyjskich[13]. Te doniesienia zgodne są także z analizą wspomnianego wyżej, wysoko postawionego źródła irańskiego, który powiedział, że Iran został porzucony przez Rosję.
Irańskie przygotowania w świetle pogarszającego się kryzysu z Rosją
Mimo irańsko-rosyjskiej współpracy w ostatnich latach w wielu dziedzinach Iran czuje obecnie, że Rosja porzuca go na rzecz innych żywotnych interesów, takich jak dojście do porozumienia z USA, by promować zniesienie sankcji, jak też z Turcją, która jest ważniejszym partnerem regionalnym.
Koordynacja amerykańsko-rosyjska na wysokim szczeblu (pozornie w celu pokonania ISI) ma miejsce w czasie, kiedy administracja Trumpa, znana ze swej antyirańskiej postawy, organizuje państwa Zatoki i inne kraje arabskie w to, co media arabskie nazywają “NATO arabskim” przeciwko Iranowi.
Ten rozwój sytuacji tworzy w Teheranie poczucie oblężenia i zagrożenia egzystencjalnego w świetle tworzenia szerokiego frontu amerykańsko-rosyjsko-arabskiego (i izraelskiego) przeciwko rewolucyjnemu reżimowi.
Mimo faktu, że media irańskie rzadko tylko zajmują się kryzysem stosunków z Rosją, jak w doniesieniu Dyplomacji Irańskiej wspomnianym powyżej, reżim irański prowadzi intensywne debaty, by sformułować strategię do poradzenia sobie z obecną sytuacją.
Według reformistycznej strony internetowej Amadnews, strategia oparta jest na dwóch głównych elementach: pierwszym jest próba związania Rosji z Iranem sojuszem strategicznym, w ramach którego Rosja otrzyma rozległe korzyści od Iranu w formie rekompensaty finansowej za sankcje zachodnie, w sumie 50 miliardów dolarów, oraz przywileje militarno-strategiczne, takie jak bazy wojskowe i porty w Zatoce Perskiej na południowej granicy Iranu. To ostatnie ma znaczenie strategiczne wobec USA i jest historycznie znaczące dla imperialistycznych interesów Rosji.
Drugim elementem jest działanie przez organizacje na usługach Iranu, takie jak Hezbollah i frakcje palestyńskie, w celu wywołania wojny przeciwko Izraelowi, co zajęłoby administrację Trumpa i usunęło nacisk, jaki wywiera ona na Iran[14].
Wniosek
Rosja ewidentnie widzi Iran jako kartę przetargową wobec USA, jako otwartą ofertę dla administracji Trumpa, której użycie zależy od reakcji amerykańskiej. Rosjanie potrzebują zniesienia sankcji, ale zasięg amerykańskiego odpłacenia się jest oczywistym przedmiotem rozmów politycznych między administracjami Trumpa i Putina, i w znacznej mierze zależy od siły obu stron.
[Dalszy tekst nie został spolszczony]
Appendix
The following are the elements of the U.S.-Russia cooperation as set out by Gen. Dunford and Joint Staff spokesman Capt. Greg Hicks, as reported by Tass.com on March 11, 2017:
„Gen. Dunford earlier had said that Moscow and Washington have agreed to set up a three-star communications channel at the level of a U.S. Lieutenant General and a Russian Colonel General. Commenting on the results of the March 7 tripartite meeting in Ankara [sic] with Gen. Akar and Gen. Gerasimov, Dunford said that the discussion was aimed, inter alia, at gaining a common understanding of the situation in Syria, which he called „very dynamic.” He said: „I believe enhanced deconfliction to include more robust communications between our people is important to continue to operate safely. We’ve successfully mitigated the risk of incidents over the past several months.” The official described the single communications channel between the Combined Air Operations Center and Russian air operation center in Syria as „an unclassified fairly tenuous link to deconflict aviation, air ops and to make sure that air ops as they pertain to operations on the ground do it safely.”
„First and foremost, I was to mitigate the risk of miscalculation,” the chairman said. „In the event of a crisis I want to have an open line of communication so we can talk in real time about what is actually happening and try to address it properly. I think we all know through history that miscalculation and miscommunication can take us in the wrong direction.”
„According to Capt. Hicks, Russia and the U.S. have exchanged opinions on setting up a 'three-star’ Syrian communication channel at the level of generals: „A working level discussion has taken place to exchange initial thoughts on how such a channel might be established to enhance deconfliction,” Hicks told TASS. The official did not elaborate on who had held the discussions and when. According to Hicks, the U.S. side expects that the armed forces of Russia and the U.S. will exchange information on Syria at a higher level than they presently do. This alternative channel of communication will allow more efficient management of „the immediate deconfliction we have been doing over the last several months.”
„The memorandum of understanding on the prevention of incidents and enhancing the safety of air missions in the Syrian airspace was signed on October 20, 2015. Its implementation is regularly discussed by Russian and US defense officials.
„Hicks said the new measures, put forward by the Pentagon, are not intended to replace the previous arrangements, and added that the U.S. and Russia have already established „a framework of understanding on what the three-star channel would be discussing.”
*Y. Carmon is President of MEMRI; A. Savyon is Director of MEMRI’s Iranian Media Project; Anna Mahjar Barducci, journalist and author, is Director of the MEMRI Russian Media Studies Project.
[1] Ria.ru/defense_safety, March 7, 2017.
[2] Iran Diplomacy (Iran), March 11, 2017.
[3] Sharghdaily.ir/News, March 4, 2017.
[4] Tass.com, March 3, 2017.
[5] See MEMRI Special Dispatch No. 6742, Director General Of Russian Government-Funded Think Tank: Current Russia–Iran Relations Cannot Be Called A Strategic Partnership, A One-Time Enemy Could Easily Become A Future Ally, January 16, 2017.
[6] MEMRI Special Dispatch No. 6779, Pro-Kremlin Pravda.ru: ’ Iran Is Becoming A Major Problem, First And Foremost For Russia’s Interests’, February 12, 2017.
[7] See MEMRI Special Dispatch No. 6808, Columnist For Russian Daily 'Kommersant’: 'Moscow [Understands] That In Iran It Has A Really Capricious And Unpredictable Partner. That Opens A Certain Window Of Opportunity For Donald Trump’s Diplomacy’ March 1, 2017.
[8] See MEMRI Special Dispatch No. 6813, Russian Media Outlet 'Vzglyad’: 'Tehran Will Be Expected To Compensate Moscow For The Costs It Will Incur In Providing Geopolitical Cover For Iran’, March 3, 2017.
[9] See MEMRI Special Dispatch No. 6821, Renowned Russian Intellectual Fyodor Lukyanov: 'Rapprochement And Interaction With Iran, China, And India Are Not Intrinsically Valuable for Russia But Are A Tool… To Influence The West’, March 9, 2017.
[10] According to a report in the London-based Saudi daily Al-Sharq Al-Awsat, in addition to the two Russian bases in Khmeimim and Latakia, Russia has recently expanded its presence in Syria from Damascus to the eastern Rif Homs and Rif Aleppo, in order to increase its influence leading up to a potential federal solution to the crisis, which might involve a division of Syria. Al-Sharq Al-Awsat (London), March 14, 2017.
[11] See MEMRI Inquiry & Analysis No. 1286, The Regional Vision Of Iran’s Islamic Regime And Its Military-Political Implementation, Part I – The Ideological Doctrine: Exporting The Revolution; Iran As 'Umm Al-Qura’, December 7, 2016.
[12] Several Syrian oppositionists reported that Iran and its proxy militias are working to thwart the ceasefires that Russia is attempting to promote in various areas of fighting, and also that Russia is engaged in efforts to drive these militias from those areas as part of its understandings with Turkey. Thus, for example, reports indicated Russia and Iran disagreed on the ceasefire formulated between Russia and Turkey in East Aleppo in December, with Iran’s absence. According to one report, Iran and the Syrian regime placed additional conditions on the agreement in an attempt to thwart it. See Al-Watan (Saudi Arabia), December 15, 2016; and MEMRI TV Clip #5866 – Chief Negotiator For Aleppo Opposition Factions Reveals Disagreements Between Russia And Iran Against Backdrop Of Evacuation Of Aleppo, December 31, 2016 to January 4, 2017. It was also reported that as part of the power struggle between Russia and Iran, Russian jets bombed Hizbullah and Iranian forces positions in the Aleppo area. Orient-news.net, December 14, 2016; Eldorar.com, November 30, 2016. An additional report indicated a disagreement on the ceasefire in Wadi Barada near Damascus, which is besieged by Hizbullah. Al-Watan (Saudi Arabia), January 30, 2017. Reports also indicate that as part of the ceasefire in East Aleppo, which was reached in coordination with Turkey, Russia deployed a Sunni Chechen police force to expel the Shi’ite militias. Almodon.com, December 31, 2016; ’Okaz (Saudi Arabia), January 4, 2017. There are also reports that Russia is trying to expel Iranian and Hizbullah forces from other areas where ceasefires are being established, such as the opposition enclave in the Al-Waer neighborhood of Homs, and the outskirts of Damascus. Al-Hayat (London), March 13, 2017; Alarabiya.net, February 26, 2017; All4syria.info, February 28, 2017. Affirmation of Russian-Iranian tension appeared in an article in the Syrian daily Al-Watan, which is close to the regime. Writer 'Abd Al-Mun’im 'Issa described the disagreement as „an unprecedented major earthquake,” adding that relations between Russia and Iran have changed due to Russia growing closer to Turkey. Al-Watan (Syria), February 7, 2017. It should be mentioned that these reports were not denied; however, officials from Russia, Iran and Syria stress the cooperation between them on various occasions and justify Iran and Hizbullah’s presence in Syria, arguing that they were invited by the regime.
[13] The London-based Saudi daily Al-Hayat reported that Russia expressed reservations from a number of agreements that Damascus had recently signed with Iran regarding phosphate mining and the establishment of an Iranian cellular carrier in Syria, leading the Syrian regime to delay their implementation. In response, Iran halted the supply of oil products to Damascus. Al-Hayat (London), March 9, 2017.
[14] See MEMRI Special Dispatch No. 6811, Iran Prepares Militarily And Politically Vis-à-vis Trump Administration: Strategic Alliance With Russia, Dragging Israel Into War With Hizbullah, Palestinians, March 3, 2017.
If you wish to reply, please send your email to memri@memrieurope.org.
