Wprowadzenie
W ubiegłym roku nurt liberalny w Arabii Saudyjskiej, obejmujący intelektualistów, pisarzy, studentów i działaczy praw kobiet, zaczął głośniej krytykować sytuację społeczną w kraju, reżim i duchownych. Na przykład, w marcu 2012 r. studenci kilku uniwersytetów protestowali przeciwko kiepskim warunkom studiowania i przeciw korupcji reżimu [1] ; w tym samym miesiącu studenci rozprowadzali petycję potępiającą autorytaryzm reżimu i establishmentu religijnego i wzywali do wolności opinii oraz założenia organizacji obywatelskich; 7 maja 2012 r. działacze liberalni ogłosili „Dniem liberalizmu”, którego celem jest zdobycie uznania i akceptacji myśli liberalnych. Ponadto narasta krytyka policji religijnej i traktowania przez nią obywateli.
Innym nowym zjawiskiem, które pojawiło się w mieście Dżudda, są kawiarnie, głównie nastawione na młodych ludzi, które służą jako miejsce działalności kulturalnej i dyskusji prowadzonych w atmosferze otwartości i pluralizmu. Rosnąca śmiałość nurtu liberalnego wywołała gniew establishmentu religijnego w królestwie i spowodowała, że duchowni ostrzegają przed narastającą falą „ateizmu” w kraju.
W poniższym raporcie dokonujemy przeglądu rozwoju sytuacji i reakcji religijnego establishmentu.
Nowe zjawisko w Dżudda: kawiarnie prowadzące działalności kulturalną i dyskusje
W ostatnich miesiącach szereg arabskich witryn internetowych informowało o nowym trendzie w mieście portowym Dżudda: młodzi ludzie spędzają czas w kawiarniach, które oferują swobodny dostęp do Internetu oraz bibliotekę i wiele spotkań z czołowymi myślicielami i pisarzami. Kawiarnie literackie są szeroko rozpowszechnionym zjawiskiem na Zachodzie i w niektórych krajach arabskich, ale w Arabii Saudyjskiej są nowym zjawiskiem, które establishment religijny próbuje powstrzymać.
Kawiarnie – “Schronienie kulturalne” dla młodych ludzi
Według artykułu ze stycznia 2012 na witrynie internetowej Qantara poświęconej dialogowi ze światem muzułmańskim, sponsorowanej przez niemieckie ministerstwo spraw zagranicznych, kawiarnie w Dżudda są schronieniem dla każdego, kto lubi wymianę intelektualną, kocha świat książek i szuka miejsca z idealną atmosferą kulturalną. Zachęcają one młodych pisarzy i sprzyjają wzrostowi kultury przez organizowanie spotkań z pisarzami i debat o sztuce, kulturze, religii i wydarzeniach bieżących.
Raed Saleh, działacz kulturalny w jednej z tych kawiarni, powiedział: „Naszym głównym celem jest dostarczenie miejsca dla młodych ludzi, gdzie łączymy rozwój intelektualny z rekreacją. Organizujemy spotkania w kawiarni, ponieważ przyczyniają się one do rozwoju świadomości [społecznej] i edukacji”. Witryna internetowa inshad.com pokazuje zdjęcia Café Andalusia, jednej z najbardziej znanych w Dżudda, gdzie odbywają się spotkania z poetami i pisarzami. Kawiarnia ma odrębne sale dla rodzin i dla młodych ludzi i oferuje bibliotekę, swobodny dostęp do Internetu oraz telewizję, gdzie goście mogą oglądać „fascynujące programy edukacyjne” [2] .
Saudyjska dziennikarka Amira Kashgaru powiedziała […], że kobiety odgrywają ważną rolę w zmianach zachodzących w społeczeństwie saudyjskim: „…Wyraża się to albo przez ich obecność na spotkaniach, mimo sprzeciwu wobec tego… Kobiety mogą brać udział w debatach intelektualnych i kulturalnych w zadziwiający sposób, który wskazuje, że to one trzymają klucz do zmiany naszego społeczeństwa, jeśli tylko w to uwierzą” [3] .
Kawiarnia w Dżudda. [4]
Doniesienia wspominały także o kawiarniach wyłącznie dla kobiet. Alarabiya.net zamieściła artykuł o kawiarniach nargili dla kobiet w Dżudda i Medynie. Twierdzono, że to zajęcie jest przyjemne i relaksujące i pomaga gościom na nawiązywanie kontaktów przyjacielskich i społecznych [5] . W 2009 r. w gazecie saudyjskiej „Okaz” informowano, że Saudyjka Hissa Al-Inzi otworzyła pierwszą kawiarnię kobiecą w Dżudda, gdzie kobiety mogą spotykać się bez palenia i picia alkoholu, w kawiarni jest biblioteka i odbywają sie spotkania na tematy kulturalne i poruszane są kwestie kobiece [6] . Reklama zamieszczona na YouTube informowała o innej kawiarni dla kobiet w Dżudda, gdzie jest sala wykładowa, biblioteka, komputery z dostępem do Internetu itp. [7]
Kawiarnia dla kobiet w Dżudda. [8]
Establishment religijny sprzeciwia się kawiarniom
Pojawienie się kawiarni w Dżudda spotkało się ze sprzeciwem establishment religijnego. 18 grudnia 2011 r. kilka witryn arabskich informowało, że miejska policja religijna zrobiła najazd na kawiarnię Jasour podczas debaty między młodymi ludźmi a byłym korespondentem londyńskiej gazety „Al-Hayat” Abdallahem Humaidem Al-Dinem [9] .
[…]
Według witryny Qantara incydent ten spowodował poruszenie wśród młodzieży w Dżudda i spowodował spadek liczby gości w kawiarni [10] .
Gazeta saudyjska “Al-Marsad” informowała niedawno, że kawiarnia Jasour, która została otwarta dwa lata temu, została zamknięta, ponieważ pozwalała na wspólne przebywanie ludzi obu płci, dostarczała książki o liberalnych treściach, sprzecznych z szariatem, oferowała platformę dla intelektualistów i prowadziła działalność podczas godzin modłów [11] .
27 czerwca 2012 r. gazeta saudyjska “Sabaq” informowała, że policja religijna Dżudda aresztowała dwóch Sudańczyków i trzy Saudyjki za palenie nargili w jednej z kawiarni tego miasta [12] .
Wzmożona regulacja kawiarni w Dżudda
W lipcu 2011 r. burmistrz Dżudda, dr Hani Bin Muhammad Abu Ras rozkazał Wydziałowi Kontroli Licencji i Handlu monitorowanie biznesów, które dostarczają swobodnego dostępu do Internetu, ponieważ otrzymał skargi dotyczące naruszenia przepisów w sprawie przeglądania Internetu. Abu Ras zażądał, by założono komisję i przeszukano biznesy, gdzie podobno takie naruszenia miały miejsce.
[…]
Duchowny saudyjski: Kawiarnie Dżudda szerzą ateizm
Duchowny saudyjski Khader bin Sanad ostrzegł, że “komórki ateistyczne” pojawiają się w Arabii Saudyjskiej, szczególnie w Dżudda. […] Powiedział, że w kawiarniach pewni pisarze saudyjscy podżegają młodzież do kwestionowania ich wiary i prowadzą działalność ateistyczną, sprzedają im książki o zakazanej treści i wyrażają opinie, które zatruwają ich umysły. Odrzucił twierdzenie, że rzeczywistą przyczyną szerzenia się ateizmu wśród młodzieży jest surowość establishmentu religijnego w kraju [15] .
Saudyjski publicysta: Trzeba nadzorować teksty do czytania w kawiarniach
W artykule „Kawiarnie szerzą ateizm” w gazecie internetowej „Al-Masdar” publicysta Mashal Al-Jaber napisał: „… Oznaki wskazują, że [pewne siły] próbują zniszczyć naszą wiarę i szerzyć myśli, które kwestionują [istnienie] naszego Stwórcy. [Robią] to przez wykorzystywanie miejsc, gdzie zbiera się młodzież bez nadzoru… Ta sprawa jest niecna i poważna i nie możemy o niej milczeć… Nasz kraj dostarcza odpowiedniej cenzury przychodzących książek i publikacji. Jednak przy szybkim rozwoju [mediów] elektronicznych kontrola stała się trudna lub wręcz niemożliwa i Ministerstwo Komunikacji [może nadzorować tylko] publikacje oficjalne, [a mianowicie] wydawców, biblioteki i materiały przybywające do kraju różnymi portami…
Wierni używają sieci społecznościowych do ostrzegania przeciwko książkom znajdującym się [w tych kawiarniach], które [negatywnie] wpływają na tolerancyjną wiarę islamską, szczególnie dlatego, że większość gości tych kawiarni to młodzi ludzie, którym trudno odróżnić prawdę od kłamstw… Wzywam państwo, by wymagało od kawiarni [tego typu], których celem jest edukowanie swoich gości przez książki i tym podobne, zdobycia licencji od Ministerstwa Komunikacji…„ [16]
[…]
Publicysta saudyjski: Kawiarnie stanowią ważne wydarzenie w Arabii Saudyjskiej
Dla odmiany publicysta Yasser Al-Ghaslan bronił kawiarni w gazecie saudyjskie “Al-Watan”: “Mimo niesprawiedliwych ataków na kawiarnie, [które zwracają się do miłośników] kultury i dialogu, które zaczęły pojawiać się w Arabii Saudyjskiej, są one w rzeczywistości jednymi z najważniejszych miejsc wymiany idei, jakie widzieliśmy w naszym społeczeństwie. [Prowadzą do] ważnego zrozumienia, że społeczeństwo saudyjskie nie jest już tą samą strukturą ludzką, obejmującą jedno spektrum, z jednym programem, jedną interpretacją i jednym rozumieniem życia…
Jak można oskarżać te spotkania ideologiczne, nawet jeśli podejmują śmiałe idee… o [zachęcanie] do ateizmu i mieszanie [osób różnej płci], [kiedy] o nic nie oskarża się grup, które szerzą nienawiść… i ekstremizm?… Stosunkowa swoboda wypowiadania się, jaką obecnie cieszy się nasze społeczeństwo, nigdy nie może prowadzić do rozwoju ideologii, jaką czasami opisuje się jako totalny ateizm…
Nasze społeczeństwo niewątpliwie przechodzi etap głębokiego myślenia i zastanawiania się. Nie wolno nam sabotować tych spotkań i pluralistycznej wymiany opinii. Powinny pozostać platformą do wymiany idei, co przynosi [uczestnikom] korzyść duchową i umysłową… Każda strona może przedstawić swoje skarby ideologiczne…” [17]
Saudyjscy liberałowie ogłaszają “Dzień liberalizmu”
3 maja 2012 r. szereg arabskich witryn internetowych poinformowało, że liberalni działacze saudyjscy ogłosili 7 maja „Dniem liberalizmu w Arabii Saudyjskiej” i oceniło, że pogłębi to rozłam między nurtami liberalnym a religijnym w tym kraju. Komunikat wydany przez działaczy liberalnych stwierdzał, że posunięcie to było „motywowane zmieniającymi się okolicznościami, bo życie w Arabii Saudyjskiej odznacza się uciążliwą monotonią narzuconą przez religię jako sposobem kontrolowania rozmaitych sektorów społeczeństwa” [18] .
Suad Al-Shammari, sekretarz generalna Wolnej Saudyjskiej Sieci Liberalnej, powiedziała, że celem tego dnia jest zdobycie uznania dla nurtu liberalnego w Arabii Saudyjskiej [19] i nazwała to bezprecedensową inicjatywą, w której liberałowie mają odwagę identyfikować się jako liberałowie. Al-Shammari oskarżyła saudyjski establishment religijny o dławienie nurtu liberalnego i oskarżyła policję religijną o inwazję w sferę prywatną ludzi, powiedziała też, że Arabia Saudyjska cierpi z powodu każdego wyobrażalnego „zła społecznego” [20] .
Saudyjska działaczka liberalna Suad Al-Shammari [21]
30 marca 2012 r. witryna internetowa umieściła petycję podpisaną przez 2442 młodych Saudyjczyków, głównie studentów, sprzeciwiających się żelaznej obręczy, w jakiej reżim i establishment religijny trzymają społeczeństwo. W petycji stwierdzono: „Jesteśmy grupą młodych działaczy, którzy pracują na rzecz spełnienia celów szariatu, które z dumą popieramy. Jesteśmy świadomi naszych praw i obowiązków i protestujemy przeciwko każdemu, kto kwestionuje [poziom] naszego [oddania] islamskiego i narodowego. Protestujemy także wobec każdego nurtu mówiącego w naszym imieniu i roszczącego sobie monopol na prawo edukowania nas, kierowania nami, doradzania nam i bycia naszymi mecenasami pod pretekstem bronienia nas przed ideami, które są sprzeczne z jego ideologią. [Ponadto] protestujemy przeciwko [każdemu nurtowi] walczącemu w swoich osobistych bitwach przeciwko swoim rywalom pod pretekstem bronienia nas”.
Petycja żądała także zakończenia wykluczania innych i walk o władzę między różnymi nurtami w kraju – walk, które, jak twierdzono w petycji, są „pozbawione wiary w pluralizm, wolność, społeczeństwo obywatelskie i ojczyznę, która mieści nas wszystkich” – oraz wpajania wartości dialogu, umożliwiania wolności poglądów i założenia instytucji społeczeństwa obywatelskiego [22] .
Po opublikowaniu komunikatu o “Dniu liberalizmu” saudyjskie witryny i fora internetowe publikowały antyliberalne komentarze wraz z próbami ukręcenia głowy tej inicjatywie [23] . Strona zatytułowana „Przeciwko liberałom saudyjskim” pojawiła się na Facebooku [24] , jak również strona zatytułowana “Nie dla sekularyzmu i liberalizmu w Arabii Saudyjskiej” […] [25] Także szereg islamskich witryn opublikowało artykuły przeciwko liberalizmowi w Arabii Saudyjskiej.
Publicysta saudyjski: Nie ma czegoś takiego jak “liberalizm saudyjski”
W artykule na lojainiat.com publicysta Muhammad Ibrahim Fai twierdził, że liberałowie w Arabii Saudyjskiej próbują narzucić społeczeństwu saudyjskiemu kulturę Zachodu przez dystansowanie go od wartości religijnych: „Liberalna Suad Al-Shammari, której udało się podzielić społeczeństwo saudyjskie na nurt religijny i nurt liberalny… pojawiła się wraz z garstką [innych działaczy], których nazywa liberałami saudyjskimi, i ogłosiła 7 maja ‘Dniem liberalizmu w Arabii Saudyjskiej’. Oni pierwsi wiedzą, że nie ma czegoś takiego jak „liberalizm saudyjski”; są [tylko] pomysły narzucania kultury Zachodu, na które [ci działacze] dali się nabrać i pragną je narzucić społeczeństwu. […]” [26]
Duchowni saudyjscy: Artykuły liberalnych autorów o Allahu i Mahomecie są obraźliwe
Szereg liberalnych publicystów saudyjskich napisało ostatnio artykuły o Allahu i Proroku Mahomecie w odważnej próbie rozpoczęcia dyskusji publicznej na tematy uważane za tabu przez saudyjski establishment religijny. Nic dziwnego, że duchowni saudyjscy uznali te artykuły za obraźliwe dla Allaha i Mahometa. 10 czerwca 2012 r., po publikacji tych artykułów, duchowni saudyjscy wydali komunikat ostrzegający przed szerzeniem się fali ateizmu w królestwie.
Komunikat stwierdzał, że “banda niewiernych” miała czelność wyklinać Allaha i Mahometa i znieważać islam. Wymienili szereg nazwisk: Hamza Kashgari […] [27] ; Badria Al-Bashar […] [28] ; Hissa Aal Al-Sheikh, [29] ; Abdallah Humaid Al-Din […] [30] ; i Raif Badawi […] [31] Badawi należy do założycieli ruchu liberalnego w Arabii Saudyjskiej. W połowie czerwca saudyjski działacz praw człowieka informował, że został on aresztowany z nieznanych przyczyn [32] . Według informacji na kilku witrynach internetowych sąd saudyjski skazał go niedawno na pięć lat więzienia i trzy miliony rijalów grzywny (około 800 tysięcy dolarów) za „obrazę istoty boskiej„ [33] .
Saudyjski działacz liberalny Raif Badawi [34]
W komunikacie duchowni ostro potępili tych pisarzy za utrwalanie idei ateistycznych i wezwali do postawienia ich przed sądem religijnym, krytykując równocześnie Ministerstwo Komunikacji za pozwolenie na publikację tych artykułów.
Szejk Saleh Al-Fawzan, członek Rady Starszych Duchownych, najwyższego organu religijnego Arabii Saudyjskiej, stwierdził, że każdy, kto popełnia herezję przeciwko islamowi i nie odwołuje tego, musi zostać zabity [35] . Według Al-Fawzana, w sprawach wiary i religii nie ma miejsca na wolność słowa i zabijanie ateistów chroni wiarę przed brakiem szacunku [36] .
W odpowiedzi na ten komunikat szejk Abd Al-Aziz bin Abdallah Aal Al-Sheikh, wielki mufti Arabii Saudyjskiej odrzucił pogłoski o szerzeniu się ateizmu w kraju. Według niego jest to „ostre twierdzenie, które wymaga dowodów” i nie można generalizować na podstawie jednego zbłąkanego człowieka [37] .
Starszy duchowny saudyjski, szejk Abd Al-Rahman Al-Barrak opublikował artykuł na Islamlight.net, w którym skrytykował liberalnych autorów w Arabii Saudyjskiej: “…W wielu krajach muzułmańskich ateizm i brak szacunku wobec Allaha i Jego Posłańca nie są [uważane] za dziwne, ale ich pojawienie się w królestwie saudyjskim doprawdy jest dziwne i przerażające. Autorzy i mówcy wyrażają te [opinie], a później znajdują ludzi, by ich bronili i szukali różnych interpretacji [które ich uniewinnią]… Odzwierciedla to pogarszającą sie chorobę herezji przeciwko islamowi, do tego stopnia, że niektórzy piszący do naszych gazet kwestionują granice herezji, broniąc ateistów, którzy ośmielają się [nie szanować] Allaha i Jego Posłańca, [własnymi] heretyckimi słowami usprawiedliwiając herezję [ateistów]…” [38]
* Y. Admon pracownicą badawczą w MEMRI.
Tekst jest nieco skróconym tłumaczeniem angielskiego oryginału, który znajduje się tutaj:
http://www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/6618.htm
Przypisy (nie spolszczone):
[1] See MEMRI Inquiry & Analysis No. 819, „First Signs of Protest by Sunnis in Saudi Arabia,” April 4, 2012, www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/6245.htm .
[2] Inshad.com, February 8, 2008. The website sates that this information is taken from the café’s website: andalusia/index.html.
[3] Qantara.de, January 16, 2012.
[4] Qantara.de, January 16, 2012.
[5] A World Health Organization survey revealed that there are some 1.1 million women smokers in Saudi Arabia, which places it fifth in the world. Alarabiya.net, March 19, 2012.
[6] ’Okaz (Saudi Arabia), May 10, 2009.
[7] http://www.youtube.com/watch?v=vZ-wcHuOUjA
[8] ’Okaz (Saudi Arabia), May 10, 2009.
[9] News-sa.com, December 18, 2011.
[10] Qantara.de, January 16, 2012.
[11] Al-marsd.com, June 7, 2012.
[12] Sabaq (Saudi Arabia), July 27, 2012.
[13] Images source: qantara.de, January 16, 2012.
[14] ’Okaz (Saudi Arabia), July 19, 2011.
[15] Alarabiya.net, May 24, 2012.
[16] Masdr.net, February 15, 2012.
[17] Al-Watan (Saudi Arabia), July 1, 2012.
[18] Aljazeera.net, May 3, 2012.
[20] Syrianmasah.net, May 6, 2012. The Free Saudi Liberal Network can be found at http://www.humanf.org:8686/vb/ . The website is only intermittently active, apparently due to attempts by the Saudi religious establishment to shut it down.
[21] Image source: sayidaty.net.
[22] Youthpetition.wordpress.com, March 30, 2012.
[23] Sahaat.org, May 7, 2012.
[24] Ar-ar.facebook.com/Muslimah111
[25] http://www.facebook.com/Against.Liberal
[26] Lojainiat.com, May 8, 2012.
[27] See MEMRI Special Dispatch No.4516, „Controversy in Saudi Arabia Over Journalist’s Tweets about the Prophet Muhammad,” February 22, 2012, http://www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/6110.htm .
[28] News.swalif.com, June 2, 2012.
[29] Sabaq (Saudi Arabia), May 8, 2012.
[30] Humaid Al-Din argued that people should not to be divided into „believers” and „infidels,” because „takfir [accusing others of heresy] belongs to a past era. Today, there are those who believe in Allah and those who do not. We must not sentence… the latter to an eternity in Hell.” Almokhtsar.com, April 20, 2012.
[31] News.swalif.com, February 26, 2012.
[32] Rasid.com, June 19, 2012.
[33] Al-Quds Al-Arabi (London), July 22, 2012.
[34] Image source: rasid.com, June 19, 2012.
[35] Almoslim.net, June 9-10, 2012.
[36] Almoslim.net, June 10, 2012. It should be mentioned that similar incidents took place in Kuwait. A criminal court sentenced a Kuwaiti singer to 10 years in prison for insulting the Prophet and his wives on Twitter. Alweeam.com, June 4, 2012. The Kuwaiti parliament approved a draft law permitting to execute those who offend God, the Koran, or the Prophet and his wives. Islammemo.cc, May 3, 2012. However, the Emir of Kuwait, Sheikh Sabah Al-Ahmad, rejected this law. Alshaab.org, June 6, 2012.
[37] ’Okaz (Saudi Arabia), June 11, 2012.
[38] http://www.islamlight.com, June 6, 2012.
