Wprowadzenie
Obecny konflikt w Gazie, który wybuchł po umyślnej eskalacji przez Hamas, kiedy wystrzelił dziesiątki rakiet na miast izraelskie w szerokim promieniu (włącznie z Beer Szewa, Rehowot i Aszdod, a później Jerozolimą, Tel Awiwem i Hajfą), podnosi pytania o powody tej ofensywy rakietowej Hamasu. Dlaczego 7 lipca 2014 r. Hamas rozszerzył zakres bitwy poza wymianę ognia z Izraelem, jaka zachodziła poprzednio, i wystrzelił rakiety na dalsze części Izraela niż od czasu Operacji Filar Obronny w listopadzie i grudniu 2014 r.?
Prawdopodobnie decyzja Hamasu rozpoczęcia ofensywy rakietowej przeciwko Izraelowi została podjęta na szczeblu lokalnym przez wojskowe ramię Hamasu, Brygady Izz Al-Din Al-Kassam, być może bez konsultacji ze skrzydłem politycznym albo wewnątrz Strefy Gazy, albo poza jej granicami – z powodu miejscowych i nagłych przyczyn, które zostaną opisane poniżej, wraz z dodatkowymi motywami związanymi z pogarszającym się statusem ruchu na wewnętrznej arenie palestyńskiej, jak również na arenie arabskiej.
1. Bezpośredni motyw ofensywy rakietowej Hamasu: odkrycie i uderzenie Izraela w strategiczny projekt Hamasu
5 lipca, dwa dni zanim Hamas wystrzelił pierwszą, ciężką salwę rakiet na Izrael, Izrael uderzył w jeden z dziesiątków długich tuneli wiodących z Gazy do Izraela. Tunel ten był jednym z kilku zbudowanych w ostatnich latach jako projekt strategiczny do zaskoczenia Izraela w przyszłych starciach, umożliwiając Hamasowi wysłanie uzbrojonych agentów głęboko na terytorium Izraela do gęsto zaludnionych obszarów.
Odkrycie i zniszczenie tego tunelu oraz strategicznego planowania, które za nim stało (w dodatku do śmierci funkcjonariuszy ze zbrojnego skrzydła Hamasu, znajdujących się w tunelu) najwyraźniej pchnęło ramię zbrojne do reakcji w postaci szeroko zakrojonych salw rakietowych, włącznie z rakietami dalekiego zasięgi, celującymi w tereny głęboko wewnątrz Izraela, w ten sposób prowokując szeroko zakrojoną reakcję Izraela.
2. Fundamentalny powód eskalacji ataków przez Hamas
A. Spadek pozycji Hamasu na wewnętrznej arenie palestyńskiej i debatach wewnątrz palestyńskich.
W ciągu ostatnich kilku lat pozycja Hamasu spadła także wśród jego palestyńskich zwolenników i pomocników, zarówno w Gazie, jak poza jej granicami. Tłem tego spadku jest poważny kryzys ekonomiczny w Strefie Gazy, jak również polityka wewnętrzna i zagraniczna samego ruchu.
Oczekiwania ruchu, że pojednanie z Autonomią Palestyńską (AP), osiągnięte 23 kwietnia 2014 r., powstrzyma ostrą palestyńską krytykę wewnętrzną Hamasu, nie zostało spełnione. Ponadto ruch ten oskarżono o to, że porozumienie o pojednaniu stanowi „poddanie się” żądaniom AP i nie zdobyło niczego dla Hamasu, przynajmniej na krótką metę. W efekcie Hamas zrezygnował z kontrolowania Strefy Gazy i zgodził się na stworzenie rządu pod przywództwem członka Fatahu Ramiego Hamdallaha, w którym większość ministrów związana jest z Fatahem – podczas gdy AP, ze swej strony, nadal aresztuje działaczy Hamasu na Zachodnim Brzegu. AP nie płaci także pensji około 40 tysiącom byłych urzędników administracji Hamasu – podobno zgodnie z żądaniami USA i UE, którzy obiecali pomoc finansową AP i pomimo gotowości Kataru do płacenia tych pensji. Ponadto Egipt ignoruje prośby Hamasu o otwarcie przejścia granicznego Rafah.
Administracja Hamasu stoi także przed krytyką zarówno z samego ruchu, jak od innych frakcji palestyńskich w Strefie Gazy, takich jak Islamski Dżihad, które oskarżają go o zarzucenie drogi oporu i podpisanie porozumienia o pojednaniu z AP, chociaż AP nie wyrzekła się opcji negocjacji i prowadzenia koordynacji działań sił bezpieczeństwa z obecną administracją izraelską.
B. Pozycja Hamasu na arenie wewnątrz arabskiej – odrzucenie przez oś oporu
Pozycja Hamasu w świecie arabskim i muzułmańskim przeszła szereg zmian od początku Wiosny Arabskiej. Poparcie ruchu dla rebeliantów w Syrii przeciwko prezydentowi Baszarowi Assadowi i dołączenie do osi Bractwa Muzułmańskiego z Katarem, Turcją i Egiptem pod rządami prezydenta Mohammada Mursiego, doprowadziło do jego odrzucenia przez oś oporu, której przewodzi Iran i Syria.
Hamas płaci bardzo drogo za zajęcie stanowiska przeciwko Syrii: przywódcy Hamasu, którzy przez dziesięciolecia chronili się w Syrii – zostali oskarżeni przez Assada o to, że są “zdradzieccy i wyrachowani” [1] oraz o to, że porzucili drogę oporu, a na początku roku 2012 zostali wydaleni z kraju w niełasce. Do dnia dzisiejszego ruch ten nie znalazł stałej bazy w żadnym kraju dla swojego biura politycznego.
Przywódca osi oporu, Iran, także wyraził niezadowolenie z polityki Hamasu, znacznie obniżając pomoc finansową dla ruchu, który znajduje się w poważnym kryzysie ekonomicznym. Najwyższy przywódca Hamasu, Ali Chamenei, uznał nawet za wskazane przypomnieć ówczesnemu premierowi Gazy, Ismailowi Haniji, podczas jego wizyty w Teheranie w 2012 r., „los Jasera Arafata, wydalonego przez narody regionu, ponieważ porzucił drogę oporu” [2] . Ponadto Katar jako sponsor okazał się niepewny z powodu poważnych nacisków wywieranych na niego przez inne kraje Zatoki, by przestał popierać Bractwo Muzułmańskie, włącznie z Hamasem.
Izolacja tero ruchu pogłębiła się w związku z kryzysem politycznego islamu, jaki nastąpił po obaleniu egipskiego prezydenta Muhammada Mursiego. Te wydarzenia doprowadziły Hamas, podobnie jak Katar, do umizgania się znowu do Iranu i rozważania możliwości powrotu w szeregi osi oporu (może nawet bez zmiany stanowiska Hamasu wobec reżimu Assada w Syrii). Wydaje się jednak, że jak dotąd Iran nie reaguje na zaloty Hamsu i stanowczo odmawia przyjęcia szefa biura politycznego Hamasu, Chaleda Maszala, w Teheranie. Niedawno, 22 maja 2014 r. Maszal musiał zadowolić się spotkaniem z Hosseinem Abdillahianem, pomocnikiem irańskiego ministra spraw zagranicznych w stolicy Kataru Doha. Doniesienia o tym, co zaszło na tym spotkaniu, z Iranu i od Hamasu bardzo się różnią, świadcząc o przepaści między nimi. Artykuł zamieszczony 26 czerwca 2014 r., około miesiąc po spotkaniu, na irańskiej stronie internetowej Tabnak, zatytułowany::Panie Maszal, proszę odpowiedzieć na następujące pytania zanim będzie pan prosił o pomoc”, wyraził jasno irańskie poczucie, że został zdradzony. Pytano: „Jak Iran może powrócić to ufania organizacji, która odwróciła się plecami do władz syryjskich po tym, jak przez lata siedziała w Damaszku i otrzymywała wszelkiego rodzaju pomoc…? Jak możemy ufać organizacji, która przez lata cieszyła się poparciem irańskim, a potem opisuje Turcję i Katar jako swoich zbawców?” [3]
Wahania lojalności Hamasu wobec osi oporu – porzucenie Syrii i Iranu, a następnie próba ponownego dołączenia do nich – spowodowały stratę jego wiarygodności zarówno między lojalnymi wobec osi oporu, i między jej przeciwnikami oraz obniżyła status Hamasu w oczach ogólnej publiczności arabskiej i muzułmańskiej.
C. Obecne starcie z reżimem egipskim i jego wpływ na życie codzienne w Strefie Gazy
Jak wspomniano powyżej, usuniecie 30 czerwca 2013 r. reżimu Bractwa Muzułmańskiego pod przewodnictwem Mursiego w Egipcie – reżimu, który sponsorował Hamas – także przyczyniło się do spadku pozycji tego ruchu w świecie arabskim. W rzeczywistości powiązanie Hamasu z Bractwem Muzułmańskim spowodowało, że skupiła się na nim ostra krytyka publiczności i mediów egipskich jeszcze wcześniej, od czasu rewolucji 2011 r. Został oskarżony o umyślne działanie na szkodę bezpieczeństwa i suwerenności państwa egipskiego szeregiem ataków – włącznie z atakiem z sierpnia 2012 r. w Rafah, w którym zabito 16 żołnierzy egipskich – oraz o ingerowanie w sprawy wewnętrzne Egiptu. Po obaleniu Mursiego status Hamasu obniżył się jeszcze bardziej. Obecnie władze egipskie są otwarcie wrogie wobec niego: został zdelegalizowany przez sąd egipski i szereg działaczy Hamasu stoi obecnie przed sądem; przejście w Rafah pozostaje zamknięte, a armia egipska prowadzi szeroką działalność przeciwko prowadzonym przez Hamas tunelom szmuglerskim między Synajem a Strefą Gazy, które były i pozostają jedyną otwarta drogą do i z Strefy Gazy.
D. Porwanie i zamordowanie trzech nastolatków izraelskich i tego konsekwencje
Porwania i zamordowanie 12 czerwca trzech nastolatków izraelskich, czy to na rozkaz kierownictwa Hamasu, czy nie, także pchnęło Hamas do eskalacji sytuacji w Gazie. Także w tej operacji ruch poniósł serię strat. Mimo pojednania Fathu i Hamasu, trwała współpraca AP i Izraela przy poszukiwaniu porywaczy i porwanych. Ponadto, mimo że porwanie odbyło się obok szeroko zakrojonej kampanii „Woda i sól”, mającej na celu zdobycie wolności dla więźniów palestyńskich, porwanie pogłębiło tylko kryzys w kwestii więźniów, ponieważ wielu działaczy Hamasu – w tym takich, którzy zostali uwolnieni z więzienia w wymianie za Gilada Shalita – zostało aresztowanych przez Izrael. Ponadto mieszkańcy Zachodniego Brzegu nie zareagowali na powtarzane wezwania rzeczników Hamasu, by rozpoczęli trzecią intifadę przeciwko okupacji.
*Y. Carmon jest prezydentem MEMRI; Y. Yehoshua jest wiceprezydentem ds. badań i dyrektorem MEMRI Israel.
Przypisy (nie spolszczone):
[1] See MEMRI Special Dispatch No.5480, „Bashar Al-Assad: The Nobel Peace Prize Should Have Gone To Me,” October 15, 2013.
[2] Khamenei.ir, February 12, 2012. [3] Tabnak.ir, June 26, 2014.
