Powrót palestyńskich uchodźców do miejsc ich pierwotnego zamieszkania, włącznie z miejscami wewnątrz Izraela, jest centralnym żądaniem Palestyńczyków, którzy uważają to za zasadę, której nie można zrzec się w żadnych negocjacjach o trwałym rozwiązaniu konfliktu z Izraelem[1]. Uważają Rezolucję 194 Zgromadzenia Ogólnego ONZ , przyjętą w grudniu 1948 roku, a szczególnie Artykuł 11 tej rezolucji, za podstawę tego żądania[2]. Izrael i Palestyńczycy nie zgadzają się w sprawie interpretacji tej rezolucji, jak również co do liczby uchodźców z wojny 1948 r. i statusu ich potomków, którzy osiedlili się i w niektórych wypadkach zostali naturalizowani w innych krajach.
Inicjatywa “Pokój do dobrobytu”, opublikowana przez administrację Trumpa 28 stycznia 2020 r., znana jako Umowa Stulecia, stwierdza, że “nie będzie prawa powrotu ani przyjęcia palestyńskich uchodźców przez państwo Izrael”, ani też nie uznaje palestyńskich kryteriów do ustalania statusu uchodźcy. Stanowi, że “osoby, które już przesiedliły się do trwałych miejsc pobytu” nie będą uważane za uchodźców i nie będą podlegały przesiedleniu. Plan podaje jednak wizję ekonomicznej rehabilitacji uchodźców za pomocą dużych funduszy i osiedlania ich w alternatywnych lokalizacjach.
Po publikacji planu, a nawet przed publikacją, Autonomia Palestyńska (AP) z Mahmoudem Abbasem na czele i z pozostałymi frakcjami palestyńskimi odrzuciły go od ręki, podkreślając, że anuluje prawo powrotu uchodźców do ojczyzny i domów w Izraelu. Przedstawiciele AP, wraz z prezydentem, Mahmoudem Abbasem, twierdzili, że inicjatywa USA jest częścią spisku przeciwko narodowi palestyńskiemu, który datuje się wstecz do Deklaracji Balfoura. Podkreślali, że prawo powrotu jest świętym indywidualnym prawem i przechodzi z pokolenia na pokolenie, i że każde rozwiązanie polityczne, które nie gwarantuje go, jest nie do przyjęcia i jest niewykonalne.
Niedawno, przed dniem Nakby, obchodzonym każdego roku 15 maja, palestyńskie media obszernie zajmowały się prawem powrotu. Opublikowano wiele artykułów przypominających historie uchodźców [3] i podkreślających oddanie Palestyńczyków temu prawu. Oficjalna strona Facebooka Fatahu zamieściła wiele rysunków i zdjęć, jak również treści podkreślających to oddanie i przedstawiających mapy Palestyny od rzeki do morza, które negują istnienie Izraela.
Należy wspomnieć, że dyskurs w sprawie uchodźców i prawa powrotu nasilił się także ostatnio z powodu wypowiedzi słyszanych w Izraelu w sprawie zamiaru rządu zastosowania izraelskiej suwerenności do Doliny Jordanu i części Zachodniego Brzegu w ramach Umowy Stulecia, co wywołało furię w AP. Palestyński prezydent, Mahmoud Abbas, oznajmił 19 maja 2020 r., że wobec zamiaru Izraela OWP i państwo Palestyna nie są dłużej zobowiązane do przestrzegania porozumień i umów z Izraelem i USA, włącznie ze sferą bezpieczeństwa. Powtórzył, że AP trzyma się Rezolucji ONZ 194 w sprawie uchodźców i że Palestyńczycy będą trzymać się swoich celów aż osiągną niepodległość i zrealizują prawo powrotu[4].
Niniejsze opracowanie jest przeglądem obecnego dyskursu w AP w sprawie uchodźców i prawa powrotu.
[Dalszy tekst nie jest spolszczony]
* Z. Harel is a research fellow at MEMRI.
[1] See MEMRI Special Dispatch No. 8068, On 71st Nakba Day, Palestinian Authority, Fatah Emphasize: We Will Never Renounce Right Of Return, We Will Torpedo 'Deal Of The Century’, May 16, 2019; Special Dispatch No. 7093, Palestinian Authority Information Ministry: There Will Be No Palestinian Concessions On Right Of Return, September 15, 2017; Special Dispatch No. 6928, Palestinian Authority President 'Abbas: Palestinian Nakba Continues To This Day – And Its Source Is The Balfour Declaration; The Palestinians’ Strategic Choice Is Peace Provided That It Includes Right Of Return, Compensation In Accordance With Resolution 194, May 15, 2017; Special Dispatch No. 6052, Fatah On 67th Nakba Anniversary: We Will Continue Struggle Until Refugees’ Right Of Return To Their Homes Is Realized, May 21, 2015; Special Dispatch No. 5302, Fatah Marks 65th Nakba Day: We Cling To The Refugees’ Right To Return To Their Homes In The 1948 Territories – May 17, 2013.
[2] This article states: „Refugees wishing to return to their homes and live at peace with their neighbors should be permitted to do so at the earliest practicable date, and that compensation should be paid for the property of those choosing not to return and for loss of or damage to property which, under principles of international law or equity, should be made good by the Governments or authorities responsible” (unrwa.org).
[3] See e.g. Al-Hayat Al-Jadida, May 15, 16, 2020.
[4] Wafa.ps, May 19, 2020.
[5] See MEMRI Special Dispatch No. 8531, Palestinian President Mahmoud Abbas: We Say 'No, No, No’ To The Deal Of The Century One Thousand Times; We Are Not A Terrorist People, But We Deserve To Live; We Should Unite With Hamas, January 29, 2020.
[6] Al-Hayat Al-Jadida (Palestinian Authority), February 4, 2020.
[7] Wafa.ps, February 6, 2020.
[8] Wafa.ps, May 6, 2020.
[9] A reference to Fatah’s attempt to sabotage the Israeli national water carrier, which is marked annually as the anniversary of the movement’s founding
[10] Wafa.ps, May 13, 2020.
[11] Alwatanvoice.com, January 29, 2020.
[12] Al-Hayat Al-Jadida (Palestinian Authority), May 15, 2020.
[13] Wafa.ps, May 8, 2020.
[14] Al-Hayat Al-Jadida (Palestinian Authority), February 4, 2020.
[15] Al-Hayat Al-Jadida (Palestinian Authority), May 11, 2020.
[16] Al-Hayat Al-Jadida (Palestinian Authority), May 15, 2020.
[17] See MEMRI Special Dispatch No. 7406, After Census Finds 174,422 Palestinian Refugees In Lebanon, Some Lebanese Fear They Will Be Permanently Settled In The Country, Others Call To Grant Them Civil Rights, March 30, 2018.
[18] This term, coined by Egyptian president Gamal ‘Abd Al-Nasser in the 1970s, refers to the countries neighboring Palestine – Lebanon, Syria, Jordan, and Egypt.
[19] Elnashra.com, February 3, 2020.
[20] Amad.ps, May 14, 2020.
[21] Wafa.ps, February 3, 2020,
[22] Al-Hayat Al-Jadida (Palestinian Authority), May 14, 2020.
[23] Al-Hayat Al-Jadida (Palestinian Authority), February 11, 2020.
[24] Al-Ayyam (Palestinian Authority), February 21, 2020.
[25] Facebook.com/officialfateh1965, February 15, 2020.
[26] Facebook.com/officialfateh1965, February 3, 2020.
[27] Facebook.com/officialfateh1965, January 30, 2020.
[28] Facebook.com/officialfateh1965, May 15, 2020.
[29] Facebook.com/officialfateh1965, May 15, 2020.
[30] Facebook.com/officialfateh1965, May 14, 2020.
