Autorzy: A. Savyon i Y. Carmon*
Wprowadzenie
Wraz z zamknięciem 15 grudnia 2015 r. przez Zarząd Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) dossier Iranu o PMD (Possible Military Dimensions – Możliwych Wymiarach Militarnych) JCPOA jest z powrotem na drodze do zrealizowania, która zaczęła się w Dniu Przyjęcia, 18 października 2015 r.
Teraz jest kolej Iranu, by spełnić zobowiązania zgodnie z JCPOA, które obejmują usunięcie dziewięciu ton uranu wzbogaconego do niskiego poziomu z kraju, rozmontowanie centryfug, by pozostało tylko 6 tysięcy czynnych, wlanie betonu do trzonu reaktora jądrowego w Araku w sposób, który nie dopuści do jego użycia do produkcji plutonu, przyjęcie Protokołu Dodatkowego Traktatu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jądrowej i inne.
Kiedy MAEA potwierdzi, że Iran to zrobił, ogłosi się Dzień Realizacji; wówczas zostaną zniesione pewne sankcje nałożone na Iran, a inne zostaną zawieszone, jak obiecały USA i kraje europejskie 19 października 2015 r.
W chwili obecnej jednak Iran wyłącznie pozoruje postęp w realizacji swoich zobowiązań. Przenosi nieczynne centryfugi z miejsca na miejsce i ani jedna czynna centryfuga nie została zdemontowana. Iran porozumiał się z Rosją w sprawie składowania wzbogaconego uranu i podpisał dokumenty z supermocarstwami o zmianie przeznaczenia reaktora w Araku. Jak dotąd jednak Iran realnie nie spełnił żadnego ze swoich zobowiązań [1].
Wykonanie tych zobowiązań powstrzymuje list Najwyższego Przywódcy Iranu, Alego Chameneiego z 21 października 2015 r. do prezydenta Iranu Hassana Rohaniego, wyznaczający dziewięć nowych warunków, których spełnienia domaga się najpierw.
Według różnych doniesień, Iran utrzymuje kontakt z USA w sprawie realizacji JCPOA. 29 listopada 2015 r. irański minister spraw zagranicznych, Dżavad Zarif, oznajmił, że USA muszą wykonać swoją część, to jest, znieść sankcje, zanim Iran spełni swoje zobowiązania – co jest wyraźnie sprzeczne z JCPOA. [2] Zarif, po przybyciu do Nowego Jorku 17 grudnia 2015 r. oznajmił także, że spotka się z sekretarzem stanu Johnem Kerrym “na dyskusje o wprowadzaniu w życie JCPOA.” [3]
Czy USA i Europa mogą złagodzić lub znieść sankcje, jeśli Iran nie spełni zobowiązań JCPOA?
Przedstawiciele USA nie dają żadnych znaków, że sankcje będą złagodzone lub zniesione, jeśli Iran nie spełni swoich zobowiązań zgodnie z JCPOA. Jednak w wypowiedziach z 15 grudnia 2015 r., podczas prezentacji raportu o PMD dla Zarządu MAEA, sekretarz generalny MAEA, Yukiya Amano, napomknął o takiej możliwości. Powiedział: „Po pierwsze, Iran musi zakończyć niezbędne kroki przygotowawcze do rozpoczęcia realizacji swoich zobowiązań związanych z [programem] nuklearnym według JCPOA uzgodnionych z krajami E3/EU+3. Dzień Realizacji JCPOA zajdzie, kiedy Agencja zweryfikuje, że Iran wykonał kroki wyliczone w porozumieniu. Natychmiast poinformuję Zarząd, kiedy Agencja zweryfikuje, że kroki przygotowawcze zostały wykonane [podkreślenie MEMRI’s].” [4]
Zwrot „kroki przygotowawcze” nie pojawia się w JCPOA. Nie jest rozsądne zakładanie, że Zachód zadowoliłby się zaledwie “krokami przygotowawczymi” ze strony Iranu, zamiast pełnym zrealizowaniem obietnic, zanim złagodzi sankcje.
Należy także zauważyć, że przy tej samej okazji Amano powiedział: “Wszystkie strony muszą w pełni zrealizować swoje zobowiązania zgodnie z JCPOA.” [5]
Na tym etapie nie jest jasne, czy użycie przez Amano słów “kroki przygotowawcze” zamiast “pełna realizacja… zobowiązań zgodnie z JCPOA” przedstawia intencje ze strony administracji USA; może to być wyłącznie ogólne stwierdzenie. Wyjaśni się to w najbliższej przyszłości.
Tymczasem w orędziu do narodu z 16 grudnia 2015 r. prezydent Iranu Rohani wylewnie chwalił JCPOA i zyski dla Iranu i powiedział, że w “styczniu” sankcje nałożone na Iran zostaną zniesione [6].
Jednak “styczeń” nie jest sensowną granicą czasową. Iranowi nie uda się wykonać wszystkich swoich zadań w tak krótkim czasie, a MAEA z pewnością nie będzie w stanie przedstawić raportu weryfikującego, że to zrobił, jeszcze w styczniu.
*A. Savyon dyrektorką MEMRI Iran Media Project; Y. Carmon prezesem MEMRI.
Przypisy (nie spolszczone):
[1] MEMRI Inquiry & Analysis No. 1209, Power Struggle Between Iranian Supreme Leader Khamenei’s Ideological Camp And Rafsanjani’s Pragmatic Camp Intensifies – Part I: Khamenei Blocks Iran’s Implementation Of The JCPOA, December 11, 2015.
[2] See Zarif’s statements in MEMRI Inquiry & Analysis No. 1209, Power Struggle Between Iranian Supreme Leader Khamenei’s Ideological Camp And Rafsanjani’s Pragmatic Camp Intensifies – Part I: Khamenei Blocks Iran’s Implementation Of The JCPOA, December 11, 2015.
[3] ISNA (Iran), December 17, 2015. It was also reported that secret talks were held in Oman in November 2014 between U.S. Energy Secretary Ernest Moniz and Atomic Energy Agency of Iran (AEAO) director Ali Akbar Salehi, on the possibility that Kazakhstan would be the country to which Iran would sent its enriched uranium, instead of Russia. The Wall Street Jopurnal, December 8, 2015.
[4] Iaea.org/newscenter/statements/introductory-statement-board-governors-67, December 15, 2015.
[5] Iaea.org/newscenter/statements/introductory-statement-board-governors-67, December 15, 2015.
[6] President Rohani said: „I announce to the Iranian people that in January the sanctions will be lifted; thus, one of the 11th government’s election promises to the people will be kept, the sanctions will be lifted from the feet of the Iranian economy, and the way will be opened for more cooperation with the world.” President.ir (Iran), December 16, 2015.
Visit the MEMRI site in Polish: http://www2.memri.org/polish/
If you wish to reply, please send your email to memri@memrieurope.org .
