Autorzy: A. Savyon i Y. Carmon*
Wprowadzenie
Przed wyborami w lutym 2016 r. w Iranie do Madżlisu oraz do Zgromadzenia Ekspertów, jak też wobec ogłoszenia przez Haszemiego Rafsandżaniego 25 listopada 2015 r., że będzie ubiegał się o wybór do Zgromadzenia Ekspertów, nasiliła się walka o władzę między obozem pragmatycznym, któremu przewodzi Rafsandżani, a obozem ideologicznym pod przewodem Najwyższego Przywódcy Alego Chameneiego. Obecnie skupia się na dwóch głównych punktach:
1. Blokowanie przez Chameneiego realizacji JCPOA przez Iran. Po zatrzymaniu przez Chameneiego wprowadzania w życie JCPOA w jego liście z 21 października 2015 r., skierowanym do prezydenta Iranu Hassana Rohaniego [1], wszyscy przedstawiciele reżimu ogłosili poparcie dla instrukcji Chameneiego; zmuszeni byli to zrobić także prezydent Rohani i minister spraw zagranicznych Dżavad Zarif. Jedynym, który wypowiedział się przeciwko temu był Rafsandżani, który wezwał reżim do spełnienia swoich zobowiązań z JCPOA [2].
2. Reżim irański przyjmujący pozycje obronne przeciwko “amerykańskiemu wrogowi” i przeciwko “nowej fitna” w Iranie – to jest, obozowi Rafsandżaniego, który wzywa do otwarcia wobec USA i do realizowania JCPOA przez Iran [3]. Działalność reżimu przeciwko USA i „nowej fitna” daje obozowi ideologicznemu zdolność wywierania nacisku na obóz pragmatyczny. Obóz ideologiczny rozgrywa to przed wyborami i napomyka, że wynik ostatnich wyborów prezydenckich w 2013 r. był wielką porażką i nie wolno pozwolić na powtórzenie się jej. Związana z Chameneim gazeta „Kayhan” przygotowuje się na możliwość, że obóz pragmatyczny Rafsandżaniego znowu zatriumfuje w wyborach. Stwierdza, że taki rozwój sytuacji byłby sprzeczny z Rewolucją Islamską i jej wartościami i musi się temu zapobiec.
Poniższy raport jest pierwszą częścią z dwóch o aspektach tej walki o władzę i skupia się na blokowaniu wprowadzania w życie JCPOA przez Najwyższego Przywódcę, Alego Chameneiego. Kolejny raport będzie omawiał promowanie przez reżim irański postawy antyamerykańskiej i stanowiska wobec „nowej fitna” w Iranie.
MEMRI opublikował ponad dwadzieścia raportów o walce o władzę między obozami Chameneiego i Rafsandżaniego.
Chamenei blokuje realizację JCPOA
21 października 2015 r. Najwyższy Przywódca Ali Khamenei ogłosił dziewięć warunków sprzecznych z oryginalnym tekstem JCPOA, tak jak to porozumienie zostało przedstawione 14 lipca 2015 r. [4] Wszyscy przedstawiciele reżimu, włącznie z członkami obozu pragmatycznego, takimi jak prezydent Rohani i minister spraw zagranicznych Zarif, natychmiast oznajmili o swojej akceptacji nowych warunków Chameneiego – poza Haszemim Rafsandżanim, który jako jedyny wystąpił przeciwko Chameneiemu i wezwał Iran do spełnienia swoich zobowiązań podjętych w JCPOA [5].
Ludzie związani z zespołem negocjacyjnymi obozem Rafsandżaniego, wśród nich dyrektor Organizacji Energii Atomowej Iranu, Ali Akbar Salehi, i sekretarz Rady Celowości, Ali Szamchani, próbowali stworzyć wrażenie pierwszych kroków realizowania JCPOA przez przeniesienie centryfug starszej generacji, które już były nieczynne, z jednego miejsca w drugie.
Jednak natychmiast zatrzymali ich członkowie Madżlisu i inni z obozu ideologicznego [6]. Członkowie zespołu negocjacyjnego z pragmatycznego obozu Rafsandżaniego byli zmuszeni powiedzieć, że jak dotąd, żadne centryfugi nie zostały zdemontowane. 25 listopada 2015 r. członek zespołu negocjacyjnego i wiceminister spraw zagranicznych, Abbas Araghchi, powiedział telewizji irańskiej o krokach podjętych przez Iran, by spełnić zobowiązania według JCPOA. Powiedział, że „żaden z kroków Iranu w tej sprawie nie był jak dotąd sprzeczny z listem Przywódcy… Z tego, co wiem, nadal jesteśmy na etapie demontażu nieczynnych centryfug” [7].
14 listopada dyrektor Organizacji Energii Atomowej Iranu, Ali Akbar Salehi, powiedział irańskiemu Kanałowi 3 TV: „Centryfugi, które zostały zdemontowane, nie były czynne i nie wzbogacały uranu… Teraz zajmujemy się demontażem centryfug i zaczęliśmy to dwa tygodnie temu, zgodnie z rozkazami z Biura Prezydenta, które wykonujemy, oraz z terminarzem. W Fordo jest kilka centryfug, to jest, jeden do dwóch tysięcy; w ostatniej minucie weźmiemy około tysiąca centryfug z Fordo. Jak dotąd żadne centryfugi z Fordo nie zostały zdemontowane; przygotowujemy jedynie grunt pod demontaż [centryfug]. To, co zostało zdemontowane jak dotąd, to nieczynne centryfugi z Natanz” [8].
3 listopada 2015 r. rzecznik Organizacji Energii Atomowej Iranu, Behrouz Kamalvandi, powiedział: „Będziemy posuwać pracę do przodu w sposób, który będzie zgodny z zasadami i wytycznymi Przywódcy… Ani jedna centryfuga jeszcze nie została zdemontowana; w chwili obecnej jesteśmy na etapie przygotowawczym” [9]. Kilka dni później powiedział, że Iran zacznie demontować czynne centryfugi natychmiast po zamknięciu irańskiego dossier o możliwym aspekcie militarnym (PMD) przez Zarząd MAEA [10], wyjaśniając: „Obecnie demontujemy nieczynne centryfugi, a około 10 tysięcy było nieczynnych od kilku lat” i dodał: „[Czynne] centryfugi będą demontowane w tym samym czasie, kiedy [Iran wykona kroki, do których jest zobowiązany według JCPOA w] reaktorze Arak i kiedy nasz wzbogacony uran zostanie zastąpiony przez yellowcake [11].
Irański minister spraw zagranicznych Zarif: supermocarstwa muszą spełnić swoje zobowiązania zanim Iran wprowadzi w życie swoje
29 listopada 2015 r., na wspólnej konferencji prasowej z greckim ministrem spraw zagranicznych, Zarif powiedział. że realizacja JCPOA przez Iran zacznie się dopiero po zamknięciu przez Zarząd MAEA irańskiego dossier PMD [12]. Następnie dodał całkowicie nowe żądanie: że P5+1 mają przeprowadzić przynajmniej niektóre ze swoich zobowiązań z JCPOA zanim Iran przeprowadzi swoje. Zarif dodał, że Irańczycy prowadzą obecnie rozmowy w tej sprawie z sekretarzem stanu USA, Johnem Kerrym, i innymi przedstawicielami Ameryki.
Przedstawienie przez Iran tego żądania jest zasadniczym naruszeniem języka uzgodnionej wersji JCPOA, która stwierdza, że Iran musi najpierw zrealizować swoją część w celu osiągnięcia Dnia Realizacji i dopiero wtedy, równocześnie z weryfikacją MAEA, że Iran istotnie spełnił swoje zobowiązania, P5+1 zaczną wypełniać swoje zobowiązania w sprawie sankcji.
Poniżej znajdują się główne punkty wypowiedzi Zarifa:
Zapytany, jaki postęp poczyniono w kwestii żądania Chameneiego z jego listu do prezydenta Rohaniego o bezpośredni list od Europy i USA do Iranu w sprawie usunięcia sankcji, odpowiedział: “Europa i USA są zobowiązane do usunięcia sankcji w dniu wejścia w życie JCPOA – to jest, USA muszą przeprowadzić te kroki w dniu decyzji – tj. [do Dnia Realizacji] USA i UE muszą w pewien sposób przeprowadzić te kroki.
Proces realizacji przez zespół nadzorczy już się rozpoczął. Nie znaczy to, że działania podjęte przez USA i UE, które powinny dać rezultaty do Dnia Realizacji, są wystarczające. Uważamy, że USA muszą kontynuować kroki wprowadzania w życie do Dnia Realizacji. Prezydent USA nakazał sekretarzowi ds. energii, sekretarzowi stanu i sekretarzowi ds. handlu wykonanie ich zobowiązań i oni podjęli kroki niezbędne do wykonania zobowiązań USA. Prezydent Stanów Zjednoczonych nakazał im wykonanie ich zobowiązań i przed Dniem Realizacji [JCPOA] te zobowiązania muszą być zrealizowane. W tej sprawie prowadzimy rozmowy z amerykańskim sekretarzem stanu i z innymi przedstawicielami amerykańskimi [podkreślenie dodane]” [13].
*A. Savyon jest dyrektorką MEMRI Iran Media Project; Y. Carmon jest prezesem MEMRI.
Przypisy:
[1] See MEMRI Inquiry & Analysis No. 1196, Iranian Supreme Leader Khamenei’s Letter Of Guidelines To President Rohani On JCPOA Sets Nine Conditions Nullifying Original Agreement Announced July 14, 2015, October 22, 2015.
[2] See MEMRI Inquiry & Analysis No.1204, Breaking Report: Challenging Khamenei, Rafsanjani Demands That Iran Fulfill Its Obligations Under The JCPOA, And Reveals: We Had Nuclear Option In Iran-Iraq War, October 28, 2015.
[3] This fitna and its members were described clearly by Majlis National Security and Foreign Policy committee member Ahmad Bakhshayesh: „The Leader speaks of [American] infiltration and warns the officials. The Leader’s [warning] was addressed mainly to elements of the regime wishing to create ties with the U.S…. In our country there are two lines of thought: One is resistance to the arrogance [meaning the U.S.], championed by the Leader; and the second is ties with the U.S. like with any other country without fear of infiltration, which is championed by Hashemi Rafsanjani and President Rohani.” Fars (Iran), November 15, 2015.
[4] See MEMRI Inquiry & Analysis No. 1196, Iranian Supreme Leader Khamenei’s Letter Of Guidelines To President Rohani On JCPOA Sets Nine Conditions Nullifying Original Agreement Announced July 14, 2015, October 22, 2015.
[5] For Rafsanjani’s statements, see MEMRI Inquiry & Analysis Report No. 1204, Breaking Report: Challenging Khamenei, Rafsanjani Demands That Iran Fulfill Its Obligations Under The JCPOA, And Reveals: We Had Nuclear Option In Iran-Iraq War, October 28, 2015. For Iran’s commitments, as outlined by the Arms Control Association, see MEMRI Daily Brief No. 65, MEMRI: 'The Emperor Has No Clothes’, October 30, 2015.
[6] See, for example, the statement by Alizera Zakani, head of the Majlis special committee to examine the JCPOA, who said that reducing the number of centrifuges at nuclear sites violated the first condition of Khamenei’s letter. According to him, this improper step triggered a warning, and subsequently the action was halted, at least at Fordo. Mehr (Iran), November 8, 2015.
[7] ISNA (Iran), November 25, 2015.
[8] IRNA (Iran), November 14, 2015.
[9] ISNA (Iran), November 3, 2015.
[10] See MEMRI Inquiry & Analysis No. 1207, The Prospects For JCPOA Implementation Following The Release Of IAEA Sec-Gen Amano’s Report On The PMD Of Iran’s Nuclear Program, December 8, 2015; and MEMRI Special Dispatch No. 6229, Statements By Iranian Deputy Foreign Minister Abbas Araghchi Indicate: IAEA’s PMD Report Is Being Written In Negotiation With Iran, Not Independently, November 27, 2015.
[11] Kayhan (Iran), November 11, 2015.
[12] See MEMRI Inquiry & Analysis No. 1207, The Prospects For JCPOA Implementation Following The Release Of IAEA Sec-Gen Amano’s Report On The PMD Of Iran’s Nuclear Program, December 8, 2015; and MEMRI Special Dispatch No. 6229, Statements By Iranian Deputy Foreign Minister Abbas Araghchi Indicate: IAEA’s PMD Report Is Being Written In Negotiation With Iran, Not Independently, November 27, 2015.
[13] ISNA (Iran), November 29, 2015.
Visit the MEMRI site in Polish: http://www2.memri.org/polish/
If you wish to reply, please send your email to memri@memrieurope.org .
