Wstęp
Cztery lata po przejęciu Gazy w czerwcu 2007 roku, Hamas skutecznie ustanowił niezależny byt polityczny, oddzielony od Zachodniego Brzegu. Od czasu przejęcia Hamas zdołał wzmocnić się ekonomicznie (aczkolwiek jego środki kierowane były raczej na wzmocnienie ruchu niż na promowanie dobrobytu mieszkańców Gazy). Zdołał również skonsolidować swoje siły militarne i nadal przygotowuje się do kolejnej konfrontacji z Izraelem. Jednak chwilowo ruch uważa, że lepiej jest zachować tahdiah (uśpienie konfliktu, spokój) z Izraelem, chociaż od czasu do czasu to uśpienie jest przerywane nie tylko przez inne organizacje, ale i przez sam Hamas.
Rząd Hamasu jest dyktaturą, którą charakteryzują liczne naruszenia praw człowieka. Jego polityka i drakońskie przepisy spowodowały spadek popularności w społeczeństwie (z czego kierownictwo ruchu zdaje sobie sprawę), jednak nie w stopniu, który zagrażałby utratą władzy.
Stosunki ruchu z innymi organizacjami w Gazie – a szczególnie z salafickimi dżihadystami, z Islamskim Dżihadem, Fatahem i Frontem Ludowym – są napięte, ujawniały się również konflikty wewnątrz samego ruchu. W kwietniu-maju 2011 r. Hamas i Fatah podpisały porozumienie o naprawie stosunków, ale jest wiele wątpliwości na ile ma to szanse na powodzenie.
Ten siedmioczęściowy przegląd podejmuje następujące problemy:
Rozdział 1– Relacje Hamasu z Fatahem
Rozdział 2 – Taktyka wojskowa Hamasu w konflikcie z Izraelem
Rozdział 3 – Administracja Gazy przez Hamas
Rozdział 4 – Konflikty wewnątrz Hamasu
Rozdział 5 – Islamizacja Gazy
Rozdział 6 – Relacja Hamasu z grupami salafickiego Dżihadu oraz z ruchem Islamistycznego Dżihadu
Rozdział 7 – Relacja Hamasu z Egiptem
Poniżej podajemy skróconą wersję 14 stronnicowego dokumentu (pełen dokument po angielsku można przeczytać tutaj: )
Rozdział 1: Relacje Hamasu z Fatahem
Wprowadzenie
Przejęcie Gazy przez Hamas w 2007 roku spowodowało głęboki konflikt społeczeństwie palestyńskim, prowadząc do silnej wrogości między Hamasem a Fatahem/Palestyńską Autonomią. Fatah oskarżał Hamas o mordowanie jego działaczy i dążenie do przejęcia Zachodniego Brzegu, natomiast Hamas oskarżał Fatah o zdradę i kwestionował legitymację Palestyńskiej Autonomii.
Na przełomie kwietnia i maja 2011, w cztery lata po zamachu Hamasu w Gazie, obydwa ugrupowania podpisały dokument o porozumieniu. Jednakże obecnie, w miesiąc później, szczegóły tego dokumentu pozostają niejasne. Jedynym dokumentem, którego treść jest znana i nie budząca wątpliwości, jest dokument informujący o zawarciu porozumienia, który został opublikowany w arabskiej i palestyńskiej prasie. Jeśli idzie o dokument, o którym ta informacja mówi, mianowicie sama treść porozumienia, nie jest on znany i wydaje się, że uzgodniono, aby go nie ujawniać.
I. Pogłębiająca się wrogość po przejęciu Gazy
Po zamachu prezydent Abbas usunął ministrów z ramienia Hamasu z rządu jedności narodowej. Hamas odmówił uznania tych dymisji i ze swojej strony odmówił uznania premiera Salama Fayyada i jego rządu.
Hamas określał Palestyńską Autonomię jako “władzę z Ramallah” lub “władzę Daytona” (od nazwiska generała Daytona, który zajmował się szkoleniem palestyńskich sił bezpieczeństwa), zaś prezydenta, jako prezydenta martwej palestyńskiej władzy. [1] Fatah określał przejęcie władzy przez Hamas jako “zamach”, “schizmę”, “rozłam”. W kręgach Fatahu działacze zamordowani przez Hamas, tacy jak Muhammad Al-Sawirki, który został zrzucony z dachu wielopiętrowego budynku, czy Samih Al-Madhoun, który został zamęczony, a jego ciało okaleczone, są uważani za męczenników i symbol walki między tymi dwoma ugrupowaniami.
W przeddzień Flotylli wolności w maju 2010 związany z Fatahem website opublikował oświadczenie: „W 2007 roku Hamas przeprowadził najbardziej okrutną masakrę Palestyńczyków zabijając 550 osób, w tym dzieci i starców. W takiej rzeczywistości, dlaczego Izrael nie ma przeprowadzać masakr w świecie tych, którzy rozlewają krew swojego własnego ludu [to znaczy Hamasu].”? [2] Członek Centralnego Komitetu Fatahu Muhammad Dahlan powiedział: „Hamas niczego w Gazie nie osiągnął, chełpi się destrukcją Gazy. Hamas chciał połączyć rządzenie [Gazą] z oporem [przeciw Izraelowi], ale stał się rządem tuneli i szmuglu.” [3] Adel Abd Al-Rahman, publicysta dziennika w PA „Al-Hayat Al-Jadida”, napisał: „Palestyńczycy wiedzą, że przywódcy oporu w Gazie są nie mniej niebezpieczni niż okupacja.” [4]
Zdjęcie zrobione po przejęciu w domu Abbasa w Gazie, zamieszczone na związanej z Hamasem stronie internetowej:
„Halo?… Zły numer. Mahmoud Abbas ucieł z domu. Tu mówią 'Brygady AlKassam [skrzydło wojskowe Hamasu].”
Żródło: Paldf.net
II. Wzajemne oskarżenia
Oskarżenia PA przeciw Hamasowi
Przywódcy Hamasu uciekli podczas wojny w Gazie
W związku z ostatnią wojną w Gazie, w grudniu 2008 roku i styczniu 2009 roku, Mahmoud Abbas oskarżył kierownictwo Hamasu o „ucieczkę do Egiptu w ambulansach podczas wojny i pozostawienie mieszkańców [Gazy] śmierci.” Abbas obarczył Hamas odpowiedzialnością za cierpienia mieszkańców Gazy podczas wojny, ponieważ Hamas odmówił wznowienia tahdiah [uśpienia konfliktu] i kontynuował ostrzeliwanie rakietami Izraela, co prowadziło do inwazji Izraela na Gazę. [5] Mahmoud Al-Zahhar, powiedział w odpowiedzi, że Hamas zaskarży Abbasa za to oświadczenie. [6]
Hamas morduje i torturuje członków Fatahu i podżega do przemocy
PA oskarża również Hamas o podżeganie przeciwko sobie i o mordowanie oraz torturowanie członków Fatahu. W styczniu 2009 roku minister PA d/s Religii Mahmoud Al-Habbash, który wówczas miał stanowisko ministra spraw socjalnych, powiedział, że tylko podczas wojny w Gazie Hamas z zimną krwią zabił 19 cywilów a 61 osób okaleczył strzelając im w nogi. [7] Doniesienia wskazują, że kampania przeciw Fatahowi trwała również po zakończeniu wojny. W kwietniu 2010 oficer służby bezpieczeństwa w Jabalya, Abd Al-Nasser Hamid, został postrzelony w nogi przez rewolwerowców Hamasu. [8]
Źródła PA i Fatahu twierdzą, że oprócz mordów Hamas stosuje również brutalne metody tortur. Agencja prasowa PA WAFA donosiła, że „Milicja Hamasu wymyśliła przerażające metody torturowania podczas przesłuchań porwanych członków Fatahu. Rządy zamachowców w Gazie prześcignęły śledczych i agentów izraelskiego Mossadu tylko w jednej dziedzinie: wynajdywania tortur i metod przesłuchań [stosowanych] przeciwko członkom Fatahu i członkom aparatu PA, które są bardziej okrutne i brutalne, niż te [stosowane] wobec [Palestyńczyków] w izraelskich więzieniach.” [11]
Organizacje broniące praw człowieka wyliczyły 16 rodzajów tortur stosowanych przez siły bezpieczeństwa Hamasu wobec więźniów, w tym gaszenie papierosów na skórze. Organizacje te oświadczyły, że Fatah również stosuje tortury wobec więźniów na Zachodnim Brzegu. [12]
PA oraz Fatah oskarżają Hamas o wykorzystywanie religijnych i publicznych instytucji do podżegania do przemocy, tortur i mordów. Sekretarz Generalny Komitetu Wykonawczego PLO, Jasser Abd Rabbo stwierdził, że Hamas „broń, która była wymierzona przeciwko Izraelowi skierował przeciwko Fatahowi… i zmienił meczety, szkoły i szpitale w więzienia i cele przesłuchań, gdzie torturują członków Fatahu i innych narodowych przywódców” [13]
Hamas planuje przejęcie Zachodniego Brzegu
Innym oskarżeniem jest twierdzenie, z Hamas zamierza przejąć Zachodni Brzeg podobnie jak przejął Gazę. Podczas marszu Hamasu w obozie dla uchodźców w Jabalya, polityk Hamasu Nazzar Riyan (który został zabity podczas wojny w Gazie w 2008/2009 roku) powiedział: „Następnej jesieni będziemy się modlili w Muqata; Abbas jesienią spadnie jak liść.” [16] Prezydent PA Mahmoud Abbas powiedział, że PA posiada informacje, iż Hamas planuje przeprowadzenie zbrojnych operacji na Zachodnim Brzegu, [17] i dodał, że jego siły bezpieczeństwa uderzą w każdego, kto zechce szkodzić interesom Palestyńczyków. [18]
Rzecznik palestyńskich sił bezpieczeństwa Adnan Al-Damiri ujawnił, że aparat bezpieczeństwa PA zarekwirował członkom Hamasu 8,5 miliona dolarów, które miały służyć finansowaniu sił Hamasu [na Zachodnim Brzegu]. „Dodał, że w pierwszej połowie 2009 roku przejęto znaczne ilości broni i amunicji w Nablusie, Hebronie i Kalkilija, i znaleziono mieszkania zakupione do [tajnych] operacji”. [19]
W październiku 2010 źródła palestyńskie poinformowały, że siły bezpieczeństwa PA znalazły w Ramallah duży skład amunicji Hamasu. [20]
Hamas służy interesom Iranu
Fatah oskarża Hamas o promowanie interesów Iranu. Rzecznik Fatahu Faez Abu Ajta powiedział, że szef biura politycznego Hamsu Chaled Maszal „oferuje naród arabski i narodowe interesy jako paszę dla irańskiego przedsiębiorstwa, w zamian za wąskie sekciarskie interesy i garść dolarów” Dodał, że Iran wtrąca się w wewnętrzne sprawy Arabów i podnieca wojny wyniszczające arabski naród. [22]
Oskarżenia Hamasu przeciw PA
PA wbiła Hamasowi nóż w plecy
Hamas, ze swojej strony, oskarża PA o zrzeczenie się oporu na rzecz kolaboracji z Izraelem, co jest “aktem zdrady narodowej przeciw Palestyńczykom, Arabom i Muzułmanom” [25] Członek Palestyńskiej Rady Ustawodawczej z ramienia Hamasu, Salah Al-Bardawil, powiedział, że Mahmoud Abbas kolaborował z Izraelem podczas wojny w Gazie i był „zamieszany w zamach na polityka Hamasu Saida Sijama.” [26]
PA jest bezprawna
Jako część działań zmierzających do ustanowienie własnej kontroli Hamas zmierzał do delegitimizacji PA i PLO. Przywódcy Hamasu nie uznają Mahmouda Abbasa jako prezydenta Palestyńczyków na podstawie tego, że jego kadencja upłynęła w styczniu 2009 roku (w cztery lata po wyborach w 2005 roku).
Polityk Hamasu, Ahmad Baher, zastępca przewodniczącego Palestyńskiej Rady ustawodawczej, wezwał do postawienia Abbasa przed sądem pod zarzutem przedstawiania się jako prezydent PA i planowania sfałszowania wyborów. [33]
Kiedy został opublikowany Raport Goldstona, Hamas starał się wykorzystać jego rekomendacje do podważenia statusu PA. Hamasstarał się podnieść własny status na arenie międzynarodowej przedstawiając odpowiedź w ONZ w imieniu PA. Ta odpowiedź napisana została w imieniu Ministerstwa Sprawiedliwości PA, na papierze firmowym PA i z podpisem ministra sprawiedliwości Hamasu, Muhammada Faraja Al-Ghoula. Muhammad Faraj Al-Ghoul wyjaśniał, że dokument, który został opublikowany przez organ Hamasu „Al-Risala”, nie był odpowiedzią Hamasu na Raport Goldstona, ale odpowiedzią całego rządu Palestyńskiego. [35]
PA robi polityczne ustępstwa na rzecz Izraela
Hamas oskarża PA o robienie politycznych ustępstw na rzecz Izraela. Hamas wzywa do postawienia premiera PA Salama Fayyada przed sądem, po jego stwierdzeniu w wywiadzie dla izraelskiego dziennika Haaretz, że chciałby aby uchodźcy wrócili raczej do państwa palestyńskiego niż do swoich domów w Izraelu. [36]
W początkach 2011, po tym jak Al Dżazira ujawniła dokumenty PA dotyczące negocjacji z Izraelem, Hamas oskarżył PA o robienie daleko idących politycznych ustępstw.
III. Wysiłki na rzecz pojednania
Porozumienie o pojednaniu z przełomu kwietnia i maja 2011 było niespodziewane, i było poprzedzone wieloma nieskutecznymi próbami:
Porozumienie Fatah-Hamas pozostaje niewprowadzone w życie
W październiku 2009, Hamas odrzucił egipskie próby wewnątrz palestyńskiego porozumienia żądając poprawek do podpisanego już przez Fatah porozumienia. Fatah i Egipt odrzuciły dokument Hamasu informując jednak, że gotowi są do dalszej dyskusji.
Egipt zareagował ostrą krytyka na odmowę podpisania dokumentu przez Hamas i nawet odwołał wizytę delegacji Hamasu w Egipcie. [37]
W dalszych spotkaniach między Fatahem i Hamasem w Syrii i Katarze, Hamas podtrzymywał swoje żądania poprawek do dokumentu o porozumieniu. [39] Nabil Szath oświadczył w odpowiedzi, że: „Strona, która odmawia podpisania dokumentu o porozumieniu [to znaczy Hamas], nie jest gotowa do porozumienia.” [40]
Oskarżenia przeciw USA i Iranowi; Wyrazy pesymizmu po obu stronach
Hamas, ze swej strony oskarżał USA o sabotowanie procesu pojednania. Kiedy w czerwcu 2010 roku komitet na rzecz porozumienia, na którego czele stał przedsiębiorca palestyński Munib Al-Masri nie osiągnął żadnych rezultatów, zastępca szefa biura politycznego Hamasu Moussa Abu Marzouq twierdził, że „Ameryka zawetowała wysiłki pojednawcze.” [41]
Natomiast PA, winiła Iran za niepowodzenia w procesie porozumienia. Abbas stwierdził, że w odróżnieniu od Syrii, która nie ingerowała w proces porozumienia, negatywne ingerencje Iranu uniemożliwiły porozumienie. [42]
We wrześniu 2010, rozmowy pojednawcze zostały wznowione w następstwie spotkania między Chaledem Maszalem a stojącym [wówczas] na czele egipskiego wywiadu Omarem Suleimanem, podczas którego powiedział on, że Egipt nadal dąży do podpisania porozumienia i będzie działał na rzecz jego wprowadzenia w życie. Były dwie tury rozmów, pierwsza we wrześniu w Damaszku charakteryzowała się pozytywną atmosferą. Azzam Al-Ahmad, przewodniczący grupy Fatahu w Palestyńskiej Radzie Ustawodawczej powiedział: że osiągnięto porozumienie w takich sprawach jak PLO i wybory, natomiast nadal pozostała nierozwiązana kwestia bezpieczeństwa. [47]
Druga sesja miała miejsce dopiero 9 listopada, w związku z tym, że wcześniej Fatah odmawiał zgody na spotkanie w Syrii, ponieważ doszło do sporów między prezydentem Syrii Baszarem Assadem a prezydentem PA Mahmoudem Abbasem na spotkaniu Ligi Arabskiej w październiku 2010r. W końcu „Fatah dał się ugłaskać i zgodził się na spotkanie w Damaszku, ale w odróżnieniu od pierwszej sesji, drugie spotkanie nie przyniosło rezultatów i uznano je za stratę czasu”. [49]
Wznowienie wysiłków na rzecz porozumienia w następstwie zmian w Arabskim Świecie
W następstwie rewolucji, które ogarnęły Arabski Świat w początkach 2011 roku, kwestia porozumienia powróciła ponownie. Wykorzystując Facebook w dniu 15 marca młodzież palestyńska zorganizowała demonstrację przeciw rozłamowi równocześnie na Zachodnim Brzegu i w Gazie.
Demonstracja w Betlejem przeciw palestyńskiemu rozłamowi (Źródło: maannews.net,15 marca 2011)
Hasło z demonstracji 15 marca 2011 – „Naród żąda zakończenia rozłamu” – z logo Koalicji Młodych z 15 marca” (Źródło: facebook.com/StopInqisam )
PA również podjęła inicjatywę zmierzającą do zakończenia schizmy. Premier Hamasu Ismail Hanija wezwał Abbasa i Fatah do natychmiastowego wznowienia narodowego dialogu, aby wypełnić żądania palestyńskiego ludu. W odpowiedzi Abbas 16 marca oświadczył, że jest gotów udać się do Gazy, aby utworzyć rząd złożony z osób niezależnych, który zorganizowałby wybory w ciągu sześciu miesięcy. [54] W kilka dni później przedstawiciele Hamasu i Fatahu spotkali sie w Nablusie, strona Hamasu domagała się zwolnienia więźniów z obu ugrupowań, aby stworzyć pozytywną atmosferę do porozumienia. [55]
Ważnym wkładem do wysiłków na rzecz porozumienia była decyzja premiera PA Salama Fayyada o wycofaniu się z wcześniejszego stanowiska i zezwoleniu aby Hamas zachował swój aparat bezpieczeństwa, Fayyad wezwał do powołania narodowego rządu jedności, którego pierwszym zadaniem byłoby przyjęcie polityki w sprawach bezpieczeństwa zmierzającej do uniknięcia zbrojnych konfliktów i promowania palestyńskich praw. [56]
IV. Porozumienie o pojednaniu z 2011 r.
Na przełomie kwietnia i maja 2011r, Fatah i Hamas podpisały dokument o porozumieniu i wzajemnym zrozumieniu. Najwyraźniej jednym z czynników, które spowodowały przełom była erozja statusu Hamasu w Gazie i obawy, że nastąpi dalsze osłabienie jego statusu w wyniku powstań w świecie arabskim. Innym ważnym czynnikiem była inicjatywa Abbasa i Fayyada aby zakończyć rozłam przed wrześniem 2011 roku, kiedy Palestyńczycy zamierzają wystąpić w ONZ o uznanie państwa palestyńskiego w granicach z 1967 roku.
W końcu kwietnia 2011, obie strony podpisały w Kairze dokument o wzajemnym zrozumieniu, który obejmował głównie sprawy proceduralne. Dokument stwierdzał, że rząd jedności narodowej zostanie powołany, że odbędą się wybory prezydenckie, i wybory do Palestyńskiej Rady Ustawodawczej i do Palestyńskiej Rady Narodowej oraz że tymczasowe władze zostaną powołane na okres przed wyborami.
Pozornie Hamas poszedł na kompromis zgadzając się na podpisanie dokumentu po długim okresie odmów. Jednakże Hamas prawdopodobnie na tym skorzysta, ponieważ otwiera to dla niego drogę do wejścia do PLO, a nawet do przejęcia go. Co więcej, Hamas zmierza do zwiększenia swojego wpływu na Zachodnim Brzegu i do przejęcia PA przez zwycięstwo w wyborach prezydenckich.
[1] Fatah mówił o Hamasie jako o “rządzie zdymisjonowanym”. Hamas w odpowiedzi wydał dyrektywę zabraniającą medium w Gazie używania tego określenia.
[2] Kofiapress.com, 2 czerwca 2010.
[3] “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 30 marca 2010.
[4] “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 2 maja 2010.
[5] “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 14 października 2009.
[6] Maannews.net, 17 października 2009.
[7] “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 22 stycznia 2009.
[8] “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 8 kwietnia 2010.
[11] WAFA (Autonomia Palestyńska), 28 czerwca 2010.
[12] Elaph.com, 23 października 2010.
[13] “Al-Sharq Al-Awsat” (Londyn), 23 grudnia 2009.
[16] “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 30 października 2007.
[17] “Al-Rai” (Kuwejt), 3 stycznia 2010.
[18] “Al-Ayyam” (Autonomia Palestyńska), 1 czerwca 2009.
[19] Palvoice.com, 6 lipca 2009; Paltoday.com, 5 lipca 2009.
[20] “Al-Quds Al-Arabi” (Londyn), 22 października 2010.
[22] ”Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 24 stycznia 2010.
[25] Palestine-info.info, 31 maja 2009.
[26] Palestine-info.info, 17 stycznia 2009.
[33] Alaahd.com, 24 października 2009.
[35] Palestine-info.info, 6 lutego 2010.
[36] Palestine-info.info, 3 kwietnia 2010.
[37] “Al-Quds” (Jerozolima), 19 października 2009.
[39] “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 21 marca 2010; “Al-Quds” (Jerozolima), 18 marca 2010.
[40] Alaahd.com, 4 lipca 2010.
[41] Palpress.ps, 27 czerwca 2010.
[42] “Al-Anba” (Kuwejt), 10 kwietnia 2011.
[47] “Al-Ayyam” (Autonomia Palestyńska), 26 września 2010.
[49] “Al-Quds Al-’Arabi” (Londyn), 12 listopada 2010.
[54] Maannews.net, 16 marca 2011; “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), Palestine-info.info, 15 marca 2011.
[55] “Al-Sharq Al-Awsat” (Londyn), 18 marca 2011; Maannews.net, 17 marca 2011.
[56] “Al-Ayyam” (Autonomia Palestyńska), 10 marca 2011.
