Zakaz prowadzenia samochodu przez kobiety od lat jest przedmiotem debaty publicznej w Arabii Saudyjskiej [1] . Zakaz opiera się na fatwie wydanej w październiku 1990 r. przez Radę Starszych Duchownych – najwyższy organ religijny królestwa – która stwierdzała, że kobietom nie wolno prowadzić samochodu i kobieta przyłapana na tym, musi zostać ukarana. Po opublikowaniu tej fatwy saudyjskie ministerstwo spraw wewnętrznych wydało oficjalną decyzję, zabraniającą kobietom prowadzenia samochodu. Według tej decyzji w Arabii Saudyjskiej prawa jazdy wydaje się tylko mężczyznom, a kobieta przyłapana na prowadzeniu podlega aresztowi i/lub grzywnie, jak to się zdarzyło przy wielu okazjach w przeszłości [2] . Rzecznik ministerstwa transportu na wschodzie kraju powiedział niedawno, że kobieta złapana na prowadzeniu samochodu bez prawa jazdy będzie oskarżona o przestępstwo drogowe razem ze swoim opiekunem lub osobą, która pozwoliła jej prowadzić samochód. Podkreślił, że jeśli kobieta ma prawo jazdy wydane za granicą, nie jest ono ważne w Arabii Saudyjskiej [3] .
Ostatnio jednak nasiliły się wezwania, by pozwolić kobietom na prowadzenie samochodu, szczególnie ze strony kobiecych działaczek saudyjskich, które organizują protesty i prowadzą kampanie w tej sprawie. 21 września 2013 r. grupa aktywistek pod przewodnictwem Eman Al-Nafian rozpoczęła kampanię on line pod hasłem „Kobiety prowadzące samochód – kwestia wyboru, nie zaś przymusu”. Komunikat zamieszczony on line jako część kampanii, który zachęcał czytelników do podpisywania się w wyrazie poparcia, zebrał 12 tysięcy podpisów w ciągu tygodnia. Komunikat ten wzywał do uznania prawa kobiet do prowadzenia samochodu, wskazując, że żadne prawo religijne nie zabrania tego i że zakaz opiera się wyłącznie na tradycji i zwyczaju. Inicjatorka kampanii, Eman Al-Nafjan, wezwała kobiety w całym królestwie do protestowania w dniu 26 października 2013 przez prowadzenie samochodów [4] . Zamieściła także na swoim kanale YouTube wideo pokazujące saudyjskie kobiety prowadzące samochody. Ta kampania ma licznych obserwujących na Twitterze, którzy zamieścili wiele popierających wpisów, jak również wideo prowadzących samochody kobiet saudyjskich pod specialnym hashtagiem stworzonym dla tej kampanii (october26driving). W następstwie tej kampanii w prasie saudyjskiej pojawiły się dziesiątki artykułów na ten temat, w których większość popierała prawo kobiet saudyjskich do prowadzenia samochodu. Jednak 30 września 2013 r. poinformowano, że dostęp do strony internetowej kampanii został zablokowany [5] .
Równocześnie walka o prawo kobiet do prowadzenia samochodu dotarła po raz pierwszy do saudyjskiej Rady Szura. W liście, jaki grupa 14 saudyjskich kobiet-przedsiębiorców, akademików i aktywistek przedstawiła Radzie Szura 10 września 2013 r., żądały one, by Rada przedyskutowała problemy, przed jakimi stoją kobiety saudyjskie, włącznie z zakazem prowadzenia samochodu [6] . Na sesji Rady Szura z 8 października 2013 r. trzy członkinie rady przedstawiły badanie, jakie przeprowadziły na ten temat wraz ze stwierdzeniem, że zakaz nie ma żadnej podstawy w islamskim szariacie ani w konstytucji saudyjskiej. Zażądały w Radzie debaty na ten temat, ale ich żądanie zostało odrzucone [7] .
Należy wspomnieć, że religijny establishment saudyjski jest podzielony w sprawie prowadzenia samochodu przez kobiety, a także stanowisko policji religijnej w tej sprawie nie jest całkowicie jasne. Pojawiły się ostatnio doniesienia, że policja religijna ogłosiła, iż nie będzie aresztowała kobiet przyłapanych na prowadzeniu samochodu. Jednak 22 października 2013 r. 200 policjantów z policji religijnej, kaznodziei i szejków zebrało się przed siedzibą sądu królewskiego w Jeddah, żeby zaprotestować przeciwko kampanii 26 października w sprawie kobiet prowadzących samochód. Ustawia to króla Abdallaha w sytuacji konfliktu między żądaniami społecznymi pozwolenia kobietom na prowadzenie samochodu i sprzeciwem establishmentu religijnego.
Jak wspomniano, obecna kampania nie jest pierwszą kampanią tego rodzaju w Arabii Saudyjskiej. W listopadzie 1990 r. aresztowano 47 kobiet saudyjskich, kiedy prowadziły samochody w proteście przeciwko fatwie zakazującej tego [8] , a w 2008 r. ostrzeżono saudyjską działaczkę praw kobiet Wajehę Al-Huweidar po tym, jak opublikowała wideo pokazujące ją za kierownicą, jeżdżącą po królestwie [9] . Największą jak dotąd kampanię przeprowadziła saudyjska działaczka praw kobiet Manal Al-Sharif w czerwcu 2011 r. Rozprowadziła petycje wzywająca do zniesienia zakazu, która przedstawiła królowi saudyjskiemu w 3500 podpisami. Al-Sharif rozpoczęła także kampanię na Facebooku, w której ona i inne aktywistki filmowały siebie, prowadzące samochód i zamieszczały wideo na YouTube. Zostały aresztowane i zwolniono je dopiero, kiedy podpisały oświadczenie, w którym obiecywały, że tego nie powtórzą [10]
Niniejszy raport stanowi przegląd najnowszej kampanii saudyjskiej na rzecz prowadzenia samochodu przez kobiety, argumentów na ten temat w Radzie Szura i w establishmencie religijnym oraz artykułów w saudyjskiej prasie rządowej.
[Raport – w języku angielskim – można przeczytać tutaj: ]
Przypisy (nie spolszczone):
[1] See MEMRI Inquiry & Analysis No. 402, „The Public Debate in Saudi Arabia on Women Driving,” November 13, 2007.
[2] Al-Quds Al-Arabi (London), September 29, 2013.
[3] Al-Sharq (Saudi Arabia), October 23, 2013.
[4] Oct26driving.com
[5] Al-Hayat (London), September 30, 2013.
[6] Al-Sharq (Saudi Arabia), October 4, 2013.
[7] Al-Riyadh (Saudi Arabia), October 9, 2013; Al-Watan (Saudi Arabia), October 11, 2013.
[8] See: www.youtube.com/watch?v=oUyYks_844I
