Niedawno dwa artykuły w pakistańskich gazetach analizowały stan edukacji w krajach muzułmańskich, wyjaśniając przyczyny muzułmańskiego zacofania i braku rozwoju społeczeństw muzułmańskich na całym świecie. W artykule zatytułowanym „Żałosny stan edukacji wśród muzułmanów” pakistański autor S. Anjum Asif zwrócił uwagę na fatalny niemal stan edukacji w 57 krajach muzułmańskich. Artykuł pojawił się w gazecie w języku urdu „Roznama Ummat”, publikowanej w Karaczi.
Asif cytował statystyki, notując, że w 57 krajach muzułmańskich jest tylko 500 uniwersytetów w porównaniu do 5758 w USA i 8407 w Indiach. Zauważył następnie, że tylko dziewięć z 500 uniwersytetów w krajach muzułmańskich znajduje się między 200 najlepszymi uniwersytetami świata[1] .
W drugim artykule, zatytułowanym „Od szkół muzułmańskich do islamskich” i opublikowanym w gazecie „The News” znany publicysta dr Muzaffar Iqbal przypisał zacofanie edukacyjne wśród muzułmanów w obecnych czasach zwycięstwom Zachodu w pierwszej i drugiej wojnie światowej i argumentował, że potrzebne jest fundamentalne oczyszczenie systemu edukacyjnego w krajach muzułmańskich, żeby przywrócić supremację muzułmanów w świecie nowoczesnym.
Napisał, że żaden kraj muzułmański nie “wykazuje jednak żadnej skłonności, by choćby zacząć myśleć” o potrzebie zmiany edukacyjnej, dodając, że muzułmańska elita “która podejmuje wszystkie ważne decyzje, szybko zamienia świat muzułmański w edukacyjną kolonię zachodniego system edukacyjnego”.
Poniżej podajemy fragmenty obu artykułów:
„W 57 krajach muzułmańskich jest tylko 500 uniwersytetów; w samych Indiach jest 8407 uniwersytetów”
S. Anjum Asif napisał w „Roznama Ummat”[2] :
„[Odnosząc się do e-maila od przyjaciela] Chcę podzielić się tym e-mailem z moimi czytelnikami, żeby dowiedzieli się, gdzie muzułmańska Ummah stoi w ważnej dziedzinie edukacji. Według tego e-maila:
● W 57 krajach muzułmańskich jest obecnie tylko 500 uniwersytetów, podczas gdy w samych USA jest 5758 uniwersytetów.
● W Indiach jest więcej uniwersytetów niż w USA; w samych Indiach jest 8407 uniwersytetów.
● Wśród 57 narodów muzułmańskich przeciętna liczba uniwersytetów wynosi zaledwie dziewięć na kraj.
● Tylko dziewięć z tych 500 uniwersytetów figuruje wśród 200 najlepszych uniwersytetów świata; osiem spośród tych dziewięciu uniwersytetów jest w Turcji, zaś dziewiąty jest w Indonezji.
● Poziom umiejętności czytania i pisania na Zachodzie wynosi 90%, podczas gdy poziom umiejętności czytania i pisania w świecie muzułmańskim wynosi tylko około 40%…
● Jest 15 krajów z chrześcijańską większością, gdzie poziom umiejętności czytania i pisania wynosi 100%, ale nie ma żadnego kraju z muzułmańską większością, w którym poziom umiejętności czytania i pisania wynosi 100%.
● 98% dzieci w krajach chrześcijańskich kończy wykształcenie podstawowe, podczas gdy tylko 45% dzieci w krajach muzułmańskich kończy wykształcenie podstawowe.
● 40% w krajach chrześcijańskich uczęszcza na uniwersytety, podczas gdy w krajach muzułmańskich zaledwie 2% otrzymuje wykształcenie uniwersyteckie.
● Kraje z muzułmańską większością mają 230 naukowców na milion, podczas gdy USA mają 5 tysięcy na milion; i jest 3900 naukowców na milion w krajach europejskich.
● W krajach chrześcijańskich jest 4 tysiące inżynierów na milion, podczas gdy w krajach muzułmańskich jest tylko 150 inżynierów na milion.
● Kraje chrześcijańskie wydają 5% PKB na program badań i rozwoju, podczas gdy kraje muzułmańskie wydają na to tylko 0,2% PKB.
● W krajach chrześcijańskich jest 3950 lekarzy na milion ludzi, podczas gdy w krajach muzułmańskich jest tylko 100 lekarzy na milion.
● Kraje chrześcijańskie mają tysiąc techników na milion, podczas gdy kraje muzułmańskie mają tylko 50 techników na milion.
● Pięć indyjskich uniwersytetów znajduje się wśród 200 najlepszych uniwersytetów świata, ale nie ma na tej liście żadnego uniwersytetu pakistańskiego.
● 72 uniwersytety z USA, 7 z Wielkiej Brytanii i 8 z Chin znajdują sie wśród najlepszych 200 uniwersytetów świata.
● Jest cztery razy więcej ludzi ze stopniami naukowymi doktora w Indiach niż w Pakistanie i co roku Indie zwiększają tę liczbę, podczas gdy w Pakistanie nie ma żadnego postępu w tej dziedzinie”.
„Główną przyczyną edukacyjnego zacofania w krajach muzułmańskich jest bieda i brak demokracji”
Nasza religia kładzie może większy nacisk na edukację w porównaniu do innych religii. W naszej religii edukacja jest obowiązkowa dla każdego mężczyzny i kobiety i jest wiele powiedzeń proroka na ten temat. Wspaniała historia muzułmanów świadczy o fakcie, że supremacja muzułmańska na świecie trwała jak długo muzułmanie byli w czołówce w dziedzinach sztuki i wiedzy. Odkrycia i badania dokonywane przez muzułmanów na polu wiedzy, szczególnie w naukach ścisłych, czyniło muzułmanów potężnym i niezwyciężonym narodem i nie było nikogo, kto mógłby im się przeciwstawić, a ich rządy rozciągały się do Hiszpanii w Europie. Jak długo muzułmanie dawali pierwszeństwo edukacji, pozostawali na szczycie.
Niestety, uwaga muzułmanów zboczyła, osłabło ich zrozumienie sztuki i wiedzy, i pozostali w tyle za tymi narodami, które dawały pierwszeństwo edukacji. Dzisiaj jest olbrzymia przepaść między muzułmanami a chrześcijanami i Żydami w dziedzinie edukacji. Muzułmanie pozostają w tyle, muzułmanie nie czynią postępów. Jest to bolesną rzeczywistością, że ani jeden kraj muzułmański nie znajduje się na liście krajów rozwiniętych.
Główną przyczyną edukacyjnego zacofania w krajach muzułmańskich jest bieda i brak demokracji. Ubogie kraje muzułmańskie nie mają niezbędnego kapitału i zasobów, żeby udzielać wystarczającej uwagi edukacji. Niestety jednak, krajom, które są pełne zasobów naturalnych, brak prawdziwej demokracji. W tych krajach są monarchie i autokracja, a ich preferencje kierują się ku stabilności własnych rządów zamiast ku edukacji. Ponadto kraje z talentami mają bardzo mało środków, które mogliby łożyć na edukację. W niedawnym raporcie ONZ wyrażono poważny niepokój w sprawie braku zainteresowania rządu pakistańskiego edukacją i obniżającymi się standardami nauczania. Raport ostrzegł rząd pakistański, że miliony dzieci pozostaną analfabetami w nadchodzących latach, jeśli nie dokona się właściwego planowania i nakładów [finansowych] w dziedzinę edukacji”.
„Z ciężkim sercem muszę przyznać, że nie ma ani jednej muzułmańskiej instytucji edukacyjnej, która mogłaby się równać z Harvardem, Cambridge lub Oxfordem”
„Kraje arabskie na Bliskim Wschodzie pełne są zapasów ropy naftowej; mają kapitał i żadnego braku zasobów, ale żałosnego stanu ich edukacji nie można nazwać zadowalającym. Kraje arabskie wydają miliardy dolarów na obronę, ale ich wydatki na edukację są stosunkowo niskie. Nie ma porównania ich instytucji edukacyjnych z instytucjami edukacyjnymi krajów rozwiniętych. Jednak standardy edukacyjne w Turcji, Indonezji i Malezji są znacznie lepsze wśród krajów muzułmańskich.
Przy przedstawionych powyżej faktach nietrudno znaleźć przyczyny zacofania edukacyjnego krajów muzułmańskich i te fakty pokazują także, gdzie stoją kraje muzułmańskie w tym rozwiniętym i rozwijającym się świecie. Z ciężkim sercem muszę przyznać, że nie ma ani jednej muzułmańskiej instytucji edukacyjnej, która mogłaby się równać z Harwardem, Cambridge lub Oxfordem. Jeśli świat muzułmański chce odzyskać dawną chwałę, musi pracować niestrudzenie z najlepszym planowaniem w dziedzinie edukacji. Potrzebne są olbrzymie inwestycje na wielką skalę w dziedzinie edukacji z szczerym wysiłkiem uczynienia postępów. Wynik przyjdzie powoli i krok za krokiem. Muzułmanie powinni pamiętać, że tylko te narody będą nazywane wybitnymi i rozwiniętymi, które dają pierwszeństwo edukacji i które inwestują w dziedzinę edukacji; i tylko te kraje zbiorą zyski swoich inwestycji…”
„Produkcja wiedzy… stała się służebnicą światowego wzrostu pozycji świata zachodniego pod przewodem Stanów Zjednoczonych Ameryki po drugiej wojnie światowej”
Poniżej podajemy fragmenty artykułu dra Muzaffara Iqbala z „The News”[3] :
„Może nie być przesadą, że największym wyzwaniem, przed jakim stoją muzułmanie na całym świecie, jest edukacja. To wyzwanie wyrosło z porażki muzułmańskiego systemu edukacyjnego w XVI i XVII wieku, której wynikiem był historyczny przełom. Muzułmanie pozostawali z tyłu za Europą w produkcji wiedzy i w wyniku doprowadziło to do przesunięcia w globalnej równowadze sił. To przesunięcie miało miejsce w czasach, kiedy europejskie instytucje edukacyjne stawały się kuźniami nowej wiedzy opartej o nowoczesną naukę. Ta sytuacja wkrótce umożliwiła Europejczykom podbicie większości znanego świata, włącznie z niemal wszystkimi ziemiami, na których muzułmanie żyli od stuleci.
Opór muzułmanów wobec tego podboju, choć w niektórych wypadkach heroiczny, był po prostu skazany [na porażkę], ponieważ nie było żadnej możliwości, by miecze dotarły w pobliże rąk, które trzymały szybko strzelającą broń. Dwie wojny światowe po podboju świata muzułmańskiego skazały setki tysięcy muzułmanów na masakry na frontach bitewnych, których nie wybierali sami. Te wielkie wojny dały także kolejne generacje broni, każda bardziej śmiercionośna niż poprzednia. Kiedy muzułmanie obudzili się wreszcie do rzeczywistości po drugiej wojnie światowej, cała mapa świata była już narysowana na nowo.
U podstawy tej rekonfiguracji świata był system edukacyjny, który z powodzeniem ożenił nowoczesną naukę ze światem korporacyjnym z jednej strony i państwem z drugiej. Produkcja wiedzy stała się w ten sposób służebnicą światowego wzrostu pozycji świata zachodniego pod przewodem Stanów Zjednoczonych Ameryki po drugiej wojnie światowej. Uniwersytety, laboratoria badawcze i instytucje takiej jak MIT służyły jako śmigła napędowe nowego porządku świata tworzonego nagą siłą”.
„Kolonizacja i następnie wprowadzenie zachodniego system edukacyjnego jeszcze bardziej wykorzeniły umysł muzułmański z jego duchowego, intelektualnego i historycznego gruntu”
„Nie ma ucieczki od podstawowych realiów naszych czasów: żyjemy w świecie, w którym nowe idee, produkty, prądy społeczne, ekonomiczne i polityczne, wszystko to płynie w jednym kierunku: z Zachodu na Wschód. Ta fala przypływu powstaje w systemie edukacyjnym dominującej cywilizacji i szerzy się na całym świecie. W porównaniu do tych kuźni wiedzy, badań i wigoru edukacyjny system w krajach muzułmańskich pozostaje niemrawy, ospały, wręcz śpiący; z pewnością pochodny i gorszy od tego, co przychodzi z Zachodu.
Gwałtowny rozwój szkół w stylu zachodnim w ciągu ostatniego ćwierćwiecza jeszcze pogorszył sprawy, ponieważ mamy miliony młodych mężczyzn i kobiet, którzy wyszli ze szkół małpujących zachodni system edukacyjny bez zbliżenia się choćby do doskonałości oryginału.
Nie można zaprzeczyć historii. Nie ulega wątpliwości, że obecna sytuacja powstała, ponieważ muzułmański system edukacyjny był w najniższym punkcie odpływu swojej żywotności w czasach podboju i kolonizacji tradycyjnych ziem islamu. Istnieją bardzo wyraźne dowody historyczne, że wynikająca z tego kolonizacja, a następnie wprowadzenie zachodniego systemu edukacyjnego jeszcze bardziej wykorzeniły umysł muzułmański z jego duchowego, intelektualnego i historycznego gruntu.
Z historii wynika także wyraźnie, że wolność polityczna odzyskana w połowie XX wieku niewiele zrobiła dla przekształcenia muzułmańskiego krajobrazu intelektualnego; zamiast tego nowe instytucje tworzone na podobieństwo europejskich i amerykańskich [instytucji] wyrastały jak grzyby po deszczu w coraz szybszym tempie i rozkwitały i mnożyły się we wszystkich 57 krajach muzułmańskich, które teraz składają się na tradycyjne ziemie islamu. Te instytucje nauczają programów opartych o światopogląd inny niż islam, używają pedagogiki nie zakorzenionej w islamie, ich treść nie odbija niczego, co pozostawili wielcy myśliciele islamu”.
„Cały system edukacji… musi zostać przerobiony na podstawie… Koranu i Sunny”
W celu odwrócenia globalnej nierównowagi produkcji wiedzy – a w wyniku, obecnej nierównowagi militarnej, politycznej, ekonomicznej, kulturalnej i społecznej – muzułmanie muszą zreorganizować swój system edukacyjny. Nie można tego robić przez posypanie islamem całkowicie świeckimi programami. Cały system edukacyjny, obejmujący to, co jest nauczane, jak nauczanie się odbywa i środowisko, w jakim sie odbywa, musi zostać przerobiony na podstawie filozofii nauczania wyciągniętej z Koranu i Sunny, dwóch podstawowych źródeł islamu, i zakotwiczony w solidnym nauczaniu.
Nie jest to łatwy wysiłek. Przede wszystkim wymaga niesłychanego dżihadu intelektualnego, który dostarczy fundamentalnych zasad do zastosowania w konkretnych dziedzinach edukacji – od pedagogiki do programów do wyników. Potrzeba na to także zasobów i, wreszcie, potrzeba instytucji pilotażowych, w których można testować ten nowy model. Kiedy zostanie dowiedzione, że jest lepszy niż istniejące modele, taki system edukacyjny automatycznie otrzyma gorące przyjęcie na całym świecie.
Przy obecnych warunkach politycznych, ekonomicznych i społecznych panujących na tradycyjnych ziemiach islamu ten dżihad intelektualny jest niemal niemożliwy gdziekolwiek w świecie muzułmańskim. Nie ma na świecie ani jednego kraju, którego najwyższe przywództwo (w ekonomicznych warstwach politycznych, społecznych i kulturalnych) wykazuje chęć choćby zaczęcia myślenia o tej zmianie. Zamiast tego ta warstwa społeczeństwa muzułmańskiego, która podejmuje wszystkie ważne decyzje, szybko zamienia świat muzułmański w edukacyjną kolonię zachodniego systemu edukacyjnego, kiedy dziesiątki franszyzowych instytucji edukacyjnych pojawiają się w tych krajach, małpując instytucje amerykańskie lub brytyjskie.
W tym ponurym scenariuszu jest jednak promyczek [nadziei]. Wśród muzułmanów mieszkających w Ameryce Północnej i w Europie szerzy się nowa świadomość, która ma możliwość dostarczenia nowego modelu edukacji, jeśli będzie się ją kontynuować z wigorem i krytyczną kontrolą. Są tam grupy mężczyzn i kobiet (rodzice, edukatorzy domowi, pedagodzy, myśliciele), którzy zdali sobie sprawę z mocy edukacji i ze śmiertelnych konsekwencji sekularyzacji umysłu muzułmańskiego. Chcą oni na nowo ustalić związki z duchowymi, intelektualnymi, społecznymi i kulturalnymi tradycjami islamu i znajdują sposoby na rozwinięcie nowego systemu edukacji, który będzie właściwy na wyzwania naszych czasów, i trenują muzułmańskie dzieci do stanowisk przywódczych w świecie, w którym dominuje sekularyzm”.
[1] Liczna uniwersytetów wymieniona przez autora obejmuje wszystkie instytucje wyższego kształcenia.
[2] “Roznama Ummat” (www.ummatpublication.com ), Pakistan, 5 maja 2010.
[3] “The News”, Pakistan, 23 czerwca 2010. Tekst artykułu został nieznacznie zredagowany dla większej jasności.
