Wprowadzenie
Od czasu obalenia rządu Bractwa Muzułmańskiego (BM) prezydenta Mohameda Morsiego w Egipcie w 2013 r. kilka kanałów telewizyjnych związanych z egipskim Bractwem Muzułmańskim zaczęło nadawać z Turcji. Dziennikarze, eksperci, aktywiści i islamscy duchowni, którzy uniknęli rozprawy z BM i mediami Bractwa, jaką przeprowadził rząd egipskiego prezydenta, Abdela Fattah Al-Sisiego, otworzyli biznes w Stambule, gdzie działają swobodnie pod ochroną tureckiego prezydenta Recepa Tayyip Erdoğana i jego związanej z BM Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP). Te nowe kanały propagują przywrócenia reżimu BM w Egipcie, a także promują rozmaite regionalne i globalne cele przy użyciu ekstremistycznie dżihadystycznej i antysemickiej retoryki.
Z Kairo do Stambułu: tło historyczne
Pierwszy egipski kanał telewizyjny Bractwa Muzułmańskiego, Misr 25 („Egipt 25”), został otwarty w Kairze we wrześniu 2011 r., po tym, jak w styczniu 2011 r. Arabska Rewolucja w Egipcie obaliła reżim prezydenta Hosniego Mubaraka, ale został zamknięty dwa lata później po kontrrewolucji w lipcu 2013 r. Próba przemianowania go na AhrarMisr 25 („Wolni ludzie Egiptu 25”) i otworzenia za granicą nie powiodła się i kanał zniknął.
Pierwszym kanałem BM otwartym w Turcji był Rabea TV[1], który zaczął nadawać w 2013 r. Po nim założono inne związane z BM kanały, ale tylko garść z nich nadal działa. Zagraniczni dostarczyciele usług satelitarnych, przede wszystkim nadzorowany przez Francuzów Eutelsat, przestali nadawać Al-Thawra, Misr Alan i Rabea TV lub też kanały zostały zamknięte z powodu trudności finansowych. Na przykład, francuski urząd radiofonii i telewizji nakazał w 2015 r. Eutelsatowi usunięcie Rabea TV za nadawanie obrazów przemocy[2]. Dzisiaj pięć kanałów BM nadal nadaje ze Stambułu: polityczne kanały Watan, Mekameleen, Elsharq i Channel 9, oraz religijny kanał Dawah TV.
Cztery polityczne kanały są zdominowane przez ludzi z egipskiego BM i są wszystkie zjadliwymi przeciwnikami egipskiego prezydenta Al-Sisiego, ale mają inną publiczność docelową. Watan zwraca się twardogłowych członków BM i ich zwolenników; Elsharq – własność byłego kandydata na prezydenta, Ajmana Noura – i Mekameleen są skierowane do młodych Egipcjan, którzy rozpoczęli rewolucję Wiosny Arabskiej w 2011 r. na Placu Tahrir i w całym Egipcie. Channel 9 jest skierowany do ogólnej publiczności arabskiej i poświęca więcej czasu nie-egipskim kwestiom i sprawom.
Kanały regularnie propagują antyzachodnią ideologię dżihadu, używają antysemickiej retoryki i wyrażają mieszane uczucia wobec terroryzmu.
Nieuchwytne finansowanie
Kanały BM unikają ujawnienia źródeł swojego finansowania i w większości wypadków, kto jest ich właścicielem. Zapytane o źródła finansowania, większość twierdzi, że są finansowane przez podobnie myślących biznesmenów, ale odmawiają podania ich nazwisk. Istnieją jednak oznaki, że pieniądze przychodzą głównie z Kataru.
Według informacji z mediów egipskich Katar finansuje Mekameleen TV, jedyny kanał, który nigdy nie zawiesił działalności z powodu trudności finansowych, przez posługiwanie się firmami założonymi specjalnie w celu ukrycia katarskich fundatorów Mekameleen i innych mediów Bractwa[3]. Elsharq TV, kupiony w 2015 r. przez byłego egipskiego kandydata na prezydenta, Ajmana Noura, jest także prawdopodobnie finansowany przez Katar. Rami Gan[4], podejrzany aktywista egipski, który spędził dwa lata w Stambule, pracując dla Mekameleen i Elsharq TV zanim powrócił do Egiptu, powiedział w wywiadzie w grudniu 2018 r. w egipskim kanale Extra News, że Katar ma dużo więcej do powiedzenia w sprawie redaktorskich decyzji Elsharq niż Turcja[5].
Kanały telewizyjne Bractwa Muzułmańskiego i ich nemesis, reżim Al-Sisiego
Sieci telewizyjne BM regularnie zjeżdżają i krytykują egipskiego prezydenta Abdela Fattah Al-Sisiego i oskarżają go o bycie dyktatorem i arcyłotrem na równi z Hitlerem i faraonami[6]. Rzuciły także na niego najgorszy rodzaj obelgi – że ma żydowską matkę. W jednej audycji Elsharq TV dwóch dziennikarzy dyskutowało, czy Al-Sisi tylko zachowuje się jak Żyd, czy też jego matka istotnie jest żydowskiego pochodzenia[7].
W programie w styczniu 2015 r. w Rabea TV, szejk Salama Abdel Kawi posunął się do wezwania do zabicia Al-Sisiego. Od ucieczki z Egiptu Salama, doradca w Ministerstwie Dziedzictwa Religijnego za czasów prezydenta Morsiego, który w czasach Mubaraka i Morsiego miał własny program w Al-Nas TV, stał się regularnym gościem na kanałach Bractwa. Przy tej okazji powiedział, że zabicie Sisiego byłoby „dobrym uczynkiem, który przybliżyłby [zabójcę] do Allaha” i dodał, ku aplauzowi publiczności, że każdy, kto zabije Al-Sisiego, „stanie się męczennikiem”[8].
Podżeganie na kanałach nie zatrzymuje się na groźbach wobec egipskiego prezydenta. Komentatorzy i prezenterzy wzywali do zamachów terrorystycznych na zagraniczne interesy w Egipcie i na dziennikarzy, turystów i dyplomatów. W styczniu 2015 r. Muhammad Awadh powiedział w programie na Misr Alan, że dziennikarze, którzy popierają prezydenta Al-Sisiego, powinni zostać zabici: „Zbrodnia wspólnictwa jest równa zbrodni sprawcy… Karą dla tych [zagrzewających do zamachu stanu] dziennikarzy [powinna być] śmierć”[9]. Szejk Wagdy Ghoneim powiedział w tym samym programie: „Kto przyniesie nam głowę jednego z tych psów i mieszkańców piekieł [tj. egipskich dziennikarzy], zostanie nagrodzony przez Allaha”[10].
Na początku 2015 r. Rabea TV nadała, jak to nazwała, „Komunikat Nr 7 Przywództwa Rewolucyjnej Młodzieży”. Komunikat ostrzegał cudzoziemców w Egipcie, by opuścili kraj w ciągu dwóch tygodni, bo inaczej będą zaatakowani przez „ruch rewolucyjnej zemsty”. Zagraniczne firmy otrzymały dodatkowy tydzień na zakończenie swoich działań w Egipcie, a potem „wszystkie ich projekty zostaną zaatakowane przez rebeliantów”. Komunikat ostrzegał także zagranicznych dyplomatów, by opuścili Egipt w ciągu miesiąca i oznajmiał, że będą ataki na interesy na Bliskim Wschodzie wszystkich krajów, które popierają rząd Al-Sisiego. Czytający komunikat zakończył: „Nie będzie żadnych ustępstw [ani] okazywania miłosierdzia”[11].
Szerzenie ideologii dżihadu
Przytaczając zażalenia wobec Zachodu, prezenterzy i komentatorzy w różnych sieciach telewizyjnych BM często bardzo łagodnie potępiali dżihadystyczne ataki na Zachodzie i czasami obwiniali Zachód za skierowany na niego terror. Na przykład, były egipski parlamentarzysta, Mamdouh Ismail, w audycji w Elsharq TV, nadanej wkrótce po zamachach w styczniu 2015 r. w Paryżu, które pozostawiły 17 zabitych i 22 rannych, nazwał Francję „matką terroryzmu”[12].
Jednym z najgłośniejszych orędowników dżihadu przeciwko Zachodowi i telewizji BM jest egipski historyk, dr Mohamed Elhamy, który prezentował program historii islamskiej przez cały rok 2017 w Mekameleen TV i nadal ukazuje się regularnie w tym kanale. W jednym z odcinków dr Elhamy powiedział, że dżihad będzie trwał „do Dnia Sądu Ostatecznego”[13] i modlił się o dalsze islamskie podboje, „żeby świat mógł zakosztować radości życia w cieniu islamu, po zakosztowaniu poniżenia życia pod innymi narodami”[14]. W innym dr Elhamy nazwał Hiszpanię „krajem, które nie zostawił żadnego śladu na mapie cywilizacji, poza okresem islamskim” i dodał, że „islamski podbój przyniósł dobro ludzkości jako całości, podczas gdy [europejska] okupacja konfiskowała zasoby [okupowanych narodów] w celu rozszerzenia własnych stolic kosztem innych”[15].
Podobne poglądy wyrażał dr 'Ateya 'Adlan, jeden z kilku egipskich parlamentarzystów zamienionych w prezenterów telewizyjnych, działających w Stambule. W sierpniu 2017 r. powiedział w Mekameleen TV: „Naród islamski… odziedziczy ziemię, z wolą Allaha, i będzie wzrastającą cywilizacją. Cywilizacja zachodnia całkowicie bankrutuje”[16]. W maju 2015 r. dr 'Adlan powiedział w Elsharq TV, że Koran nauczył muzułmanów jak walczyć z niewiernymi i rozkazał im „uderzać ich karki z góry i odrąbywać wszystkie palce z dłoni, której używają do trzymania miecza”[17].
W innym przykładzie algierski politolog, Reda Boudraa, zapewnił widzów podczas programu w październiku 2017 r. w Mekameleen TV, że naród islamski podnosi się, podczas gdy Zachód „spada na łeb na szyję”. Wyjaśnił:
„[Zachód] spada w dół pełnym pędem, a brutalne żelazne ciężarki ściągają go w dół. Równocześnie naród islamski z wagą swojej cywilizacji, która jest głęboko zakorzeniona w historii, z swoją różnorodną ludzką siłą, ze swoim ideologicznym i umysłowym napędem i z krwią ludzi, którzy odrzucili hegemonię [jest na etapie wzrostu]… [Zachód i naród islamski] zderzą się w potężnym punkcie starcia. Ten punkt starcia będzie momentem przełomowym”[18].
Innym orędownikiem antyzachodniego dżihadu z własnym programem w Channel 9, jest libijski badacz, Ali Al-Siba’i. W odcinku swojego programu z października 2018 r. powiedział:
„Imperialistyczno-kolonialną mentalność Rzymian odziedziczyła w Średniowieczu Europa, jak również dzisiaj. Mówię o Europie ogólnie, o Europie i Ameryce. Dzisiaj [Ameryka] szerzy swoje wpływy. Ameryka chce uciskać i przejąć każdy region. Tę mentalność można rozbić tylko dżihadem – nie defensywnym dżihadem, ale ofensywnym dżihadem”[19].
Turecki komentator spraw politycznych, Hüseyin Güneş przywołał niedawno etos dżihadu w kontekście gróźb Turcji o przeprowadzeniu kolejnego napadu na kurdyjskie tereny w Syrii. W programie ze stycznia 2018 r. w Channel 9, powiedział:
„Kiedy tureccy żołnierze idą na wojnę, to jest jak gdyby szli na swój ślub lub ceremonie rozdawania dyplomów. Idą z miłością, mając nadzieję, że zginą jako męczennicy. Nie uważamy tego tylko za wojnę z kilkoma tysiącami terrorystów. To jest wojna przeciwko Ameryce. Jeśli pokonamy ją [Amerykę] w regionie, zapowiada to początek końca Ameryki, tak jak Rosji [sic] w Afganistanie”[20].
Chorążowie antysemityzmu
Antysemityzm jest wszechobecny w programach wielu sieci telewizyjnych w całym świecie arabskim[21]. W ostatnich latach dwie grupy kanałów wyróżniają się antysemicką retoryką: te, które działają pod zarządem irańskim, i sieci związane z BM. Wśród tych kanałów są: telewizja Hamasu w Gazie – Al-Aqsa TV, Al-Yarmouk TV w Jordanii i nadawane z Turcji, związane z BM kanały omawiane tutaj.
Przykładem jest sztandarowy program Mekameleen TV, „Egipt Dzisiaj”, którego prezenterem jest egipski dziennikarz Mohammed Nasser. Nasser często poświęca otwierający program monolog antysemickim poglądom. Na przykład, w audycji w czerwcu 2017 r. powiedział, pod dłuższym wykładzie o wyczynach rodziny Rothschild:
„[Do tej żydowskiej rodziny] należy połowa bogactw świata, lub co najmniej 70% rezerw uranu i jedna trzecia słodkiej wody. Kontrolują cenę złota, Bank Światowy i większość banków na świecie w dodatku do wielu firm, takich jak CNN, satelity, Hollywood i firmy farmaceutyczne…”[22]
W odcinku programu nadanym w grudniu 2018 r. Nasser omawiał „kontrolowany przez Żydów” przemysł filmowy, który pozwolił Żydom odrzucić swój wizerunek „śmierdzących, chciwych i skąpych ludzi” i przypisać go zamiast tego Arabom[23].
Dr Ali Al-Siba’i, wspomniany powyżej, także ostrzega widzów przed Żydami i mówi o nich jako „potomkach małp i świń”[24]. W programie nadanym we wrześniu 2018 r. w Channel 9 opowiadał z nostalgią o dniach, kiedy arabskie programy szkolne zachęcały dzieci do nienawiści do Żydów: „Na początku lat 1970. i 1980. pojęcia takie jak ‘Żydzi’, ‘rabusie’ i ‘Palestyna’ były głęboko zakorzenione w naszych programach szkolnych. Wyrastało się z nienawiścią do Żydów, czy to na podstawie islamu, czy panarabizmu”[25].
Wnioski
Arabska telewizja pełna jest dżihadystycznej, antysemickiej i antyzachodniej retoryki. Kanały Bractwa Muzułmańskiego nadawane z Turcji wyróżniają się jednak ekstremizmem nawet w tej toksycznej atmosferze. Francuskiemu urzędowi ds. radiofonii i telewizji udało się wyeliminować niektóre z nich z satelitów, ale szybko zostały zastąpione przez inne, równie ekstremistyczne sieci. Dalsze regulacje i działanie rządowe przez Zachód wydają się jedyną możliwością.
* Y. Feldner jest dyrektorem MEMRI TV.
[1] Rabea Al-Adawiyya Square in Cairo was the site of a July 2013 sit-in by supporters of President Muhammad Morsi after he was deposed by then-defense minister 'Abd Al-Fattah Al-Sisi, who was later elected president. In August the square was cleared by security forces in an operation that left several hundred dead, and the square has since become an important symbol in Muslim Brotherhood martyrology. The Rabea „sign,” a four-fingered hand gesture, signifies support for Morsi and opposition to the current Egyptian regime.
[2] Csa.fr/Arbitrer/Espace-juridique/Les-textes-reglementaires-du-CSA/Les-decisions-du-CSA/Diffusion-de-sequences-violentes-sur-Rabia-TV-Eutelsat-mis-en-demeure, June 3, 2015.
[3] Youm7 (Egypt), March 7, 2017.
[4] Rami Gan, a Christian Egyptian, took part in founding the Egyptian Nazi Party in 2011; see MEMRI TV Clip No. 3131, Founders of the Egyptian Nazi Party: All We Want is World Supremacy for the Egyptian Race, September 22, 2011. He then worked for the MB in Turkey before making a deal with the Egyptian security authorities that allowed him to return to Cairo.
[5] Extra News TV (Egypt), December 16, 2018.
[6] Mekameleen TV, February 7,2018; August 7, 2018; September 2, 2018.
[7] See MEMRI TV Clip No. 6901, Egyptian Journalist Emad Albeheery on MB TV: President Al-Sisi’s Mother Is Jewish, December 10, 2018.
[8] See MEMRI TV Clip No. 4752, Calls to Kill President Al-Sisi and Egyptian Journalists on Muslim Brotherhood TV Channels. January 10, 2015.
[9] See MEMRI TV Clip No. 4752, Calls to Kill President Al-Sisi and Egyptian Journalists on Muslim Brotherhood TV Channels. January 26, 2015.
[10] See MEMRI TV Clip No. 4752, Calls to Kill President Al-Sisi and Egyptian Journalists on Muslim Brotherhood TV Channels. January 26, 2015
[11] See MEMRI TV Clip No. 4762, On Muslim Brotherhood TV from Turkey: Threats of Terror Attacks Against Foreign Nationals, Interests of Egypt. January 19, 2015.
[12] See MEMRI TV Clip No. 4706, Former Egyptian MP Mamdouh Ismail Reacts to Paris Terror Attack, on Muslim Brotherhoood TV: France Is the Mother of Terrorism. January 7, 2015.
[13] See MEMRI TV Clip No. 6051, Egyptian Historian Mohamed Elhamy: Jihad Will Continue Until Judgement Day. May 27, 2017.
[14] See MEMRI TV Clip No. 6075, Egyptian Historian Mohamed Elhamy Prays to Allah for Further „Islamic Conquests”June 10, 2017.
[15] See MEMRI TV Clip No. 6088, Egyptian Historian Mohamed Elhamy: Spain Has Left No Mark on Civilization Except under Islam. June 17, 2017.
[16] See MEMRI TV Clip No. 6222, Professor of Islamic Jurisprudence 'Ateya 'Adlan: Arab Revolutions Are Part of Islamic Revival That Will Inherit Western Civilization. August 28, 2017.
[17] See MEMRI TV Clip No. 4988, Former Egyptian MP 'Adlan: The Quran Teaches The Muslims To Chop Off the Fingers of the Infidels. May 17, 2015.
[18] See MEMRI TV Clip No. 6250, Algerian Political Analyst Recommends Hatching Anti-Western Conspiracies: The West Is Taking A Nose-Dive, We Must Curb Its Evil. October 19, 2017.
[19] See MEMRI TV Clip No. 6835, Libyan Researcher Dr. Ali Al-Siba’i Refers to Jews as „Apes and Pigs,” Adds: Offensive Jihad Is the Only Way to Smash European and American Colonialism. October 27, 2018.
[20] See MEMRI TV Clip No. 6399, Turkish Political Commentator Huseyin Gunes: In Syria, Turkey Fights the U.S., Not Just Terrorists; If We Defeat America, This Will Spell the Beginning of Its End. January 27, 2018.
[21] For more information on antisemitism in Arab media, see the MEMRI Tom Lantos Archives on Anti-Semitism and Holocaust Denial.
[22] See MEMRI TV Clip No. 6868, Muslim Brotherhood TV Host Mohammed Nasser: Rothschild Family Controls World Economy, Rose to Power Nefariously. June 20, 2017.
[23] See MEMRI TV Clip No. 6907, Egyptian MB TV Host Mohammed Nasser: The Jews Used To Be Seen As Despicable Big-Nosed Outcasts, But Through Cinema They Replaced This Image With Arabs. December 11, 2018.
[24] See MEMRI TV Clip No. 6835, Libyan Researcher Dr. Ali Al-Siba’i Refers to Jews as „Apes and Pigs,” Adds: Offensive Jihad Is the Only Way to Smash European and American Colonialism. October 27, 2018.
[25] See MEMRI TV Clip No. 6780, Libyan Researcher Dr. Ali Al-Siba’i: The Treacherous Nature of the Jews Appears in the Quran; Napoleon Pretended to Convert to Islam. September 1, 2018.
