Wprowadzenie
Wewnętrzne spory w Hamasie istnieją od lat. Także za rządów założyciela Hamasu, szejka Ahmada Jassina, który mieszkał w Gazie, trwała walka między „zewnętrznym” Hamasem (Chaleda Maszala w Damaszku) i „krajowym” Hamasem, kiedy Maszal stawiał wyzwanie przywództwu Jassina. Ta walka o władzę trwała także po ustąpieniu Jassina i przekazaniu przez niego przywództwa następcy, Abd Al-Azizowi Al-Rantisiemu. Należy zauważyć, że rozłam między „zewnętrznym” a „krajowym” Hamasem nie jest jednoznaczny. Na przykład, szef zbrojnego skrzydła Hamasu, Brygad Izz Al-Din Al-Kassam, Ahmad Al-Dżabari, który działa w Gazie, jest podporządkowany i kierowany przez Maszala i działa niezależnie od politycznych szczebli ruchu w Gazie [1] .
Główny spór w ciągu ostatnich czterech lat toczył sie o tahdiah (uśpiony konflikt, z Izraelem), pojednanie z Fatahem, negocjacje z Izraelem i kwestię porwanego żołnierza izraelskiego, Gilada Szalita. Toczą się także spory o przydział funduszy. Obecna sytuacja, łącząca opór z polityką tahdiah, wyraźnie przyczynia się do eskalacji istniejących uprzednio konfliktów.
Spory o fundusze
Przykładem sporów o fundusze jest następujący incydent, o którym informowano 20 stycznia 2010 r. na dwóch witrynach internetowych związanych z Fatahem, Alaahd.com i palvoice.com. Ten incydent ilustruje także konflikt istniejący między kierownictwem w Gazie a dowódcą Brygad Izz Al-Din Al-Kassam, Ahmadem Al-Dżabarim. Według informacji Dżabari wpadł do biura przywódcy Hamasu w Gazie, Ismaila Haniji, i zażądał części funduszy dostarczonych Hamasowi przez byłego członka brytyjskiego parlamentu, George’a Gallowaya. Al-Dżabari mówił ostro do Haniji i obraził go, żądając pokazania pieniędzy, na co Hanija posłusznie pokazał pudło zawierające milion dolarów. Dowódca wziął 600 tysięcy dolarów, oddał resztę i powiedział do Haniji: „My [tj. Brygady Al-Kassam] użyjemy tych pieniędzy do naszych spraw, a ty nie zapominaj, że nasza część [powinna być] większa od twojej. To, co zbierasz od ludności, jest dla ciebie wystarczające. I Ismailu Hanijo, nie zapomnij o pojazdach, które jesteś nam winien”.
Wyjaśniając ten incydent raport dodawał: “Jest dobrze znanym w Gazie faktem, że rząd Haniji nie panuje [w rzeczywistości] w Gazie i że wszystkie decyzje i mianowania są dokonywane przez bojowników Al-Kassam [pod dowództwem] Al-Dżabariego. Nie podporządkowują się oni prawu, ale [pozwalają sobie] na mordowanie, przelewanie krwi i naruszanie honoru [ludzi]. Jeśli jakiś sędzia lub oficer odważa się zaaresztować jednego z tych przestępców, jego losem jest upokorzenie, pobicie i ostracyzm. Taka jest reforma i zmiana [2] , [widziana] przez Gazę w epoce Hamasu” [3] .
Spór o Tahdiah
Jeden z najostrzejszych sporów w Hamasie dotyczył ponowienia tahdiah w przeddzień wojny w Gazie w grudniu 2008 r. Według źródeł palestyńskich stosunki między kierownictwem w Damaszku i w Gazie ochłodziły się po decyzji Chaleda Maszala zakończenia tahdiah, wbrew stanowisku Hamasu w Gazie – decyzji, która doprowadziła do działań izraelskich. Rozmaite źródła zanotowały, że „Mahmoud Al-Zahhar i Ahmad Al-Dżabari ostrzegli Maszala i innych przywódców w Damaszku, że zakończenie tahdiya jest pochopnym posunięciem, ponieważ przygotowania do wojny z Izraelem nie były jeszcze ukończone. Ale przywódcy w Damaszku nie posłuchali ostrzeżeń” [4] .
Również wezwanie Maszala do ustanowienia źródła władzy alternatywnej do PLO wywołało spór. Były rzecznik Hamasu Ghazi Hams powiedział, że takie posunięcie pogłębiłoby rozłam w obozie palestyńskim [5] . Były wicepremier Hamasu, Nasser Al-Din Al-Szaer, wyjaśnił, że nikt nie propaguje ustanowienia alternatywy do PLO [6] .
Spór o sprawę Szalita
Inną kwestią sporną wewnątrz Hamasu jest sytuacja Gilada Szalita. W marcu 2010 r. doniesiono, że Mahmoud Al-Zahhar został zmuszony do wycofania się z negocjacji po tym, jak zgodził się ustąpić z kilku żądań Hamasu, podczas gdy Al-Dżabari domagał się zwolnienia wszystkich więźniów z przedstawionej listy.
Źródło w Gazie poinformowało związaną z Fatahem witrynę internetową, że Al-Zahhar popełnił błąd, kiedy poinformował rodziny więźniów, że ich bliscy wkrótce zostaną uwolnieni, ponieważ Izrael ogłosił odmowę zwolnienia około 100 więźniów z 450 na liście. Tak więc Hamas został zmuszony do zmiany listy, co rozgniewało więźniów i ich rodziny. Według tej witryny innym błędem negocjatorów było to, że zgodzili się, by więźniowie nie wrócili do swoich domów na Zachodnim Brzegu, ale byli deportowani do Gazy lub w ogóle wydaleni z kraju. Witryna zauważyła, że w świetle tej serii błędów przywództwo Hamasu w Damaszku wysłało list do Al-Zahhara w Gazie ostrzegając przed zawarciem umowy. To wzmocniło rękę członków Hamasu, sprzeciwiających się tej transakcji, takich jak Al-Dżabari i jego ludzie, a równocześnie podważyło pozycję Al-Zahhara i jego zwolenników. Ostatecznie Al-Zahhar zaakceptował instrukcje przywódców z Damaszku „zachowania milczenia” [7] .
Członek Komitetu Centralnego Fatahu, Muhammad Dahlan, także wypowiedział się w tej sprawie: „To Chaled Maszal sabotuje umowę w sprawie Szalita mimo poparcia Mahmouda Al-Zahhara dla jest zakończenia. Niestety, Chaled Maszal chce umowy, która uważa za idealną – ale która okazuje się niemożliwa” [8] .
Spór pogłębił się, kiedy Brygady Izz Al-Din Al-Kassam wyprodukowały rysunkowe wideo sugerujące, że Szalit skończy tak, jak Ron Arad, jeśli Izrael będzie ociągał się z wynegocjowaniem jego uwolnienia. W klipie ogłoszonym na witrynie Izz Al-Din Al-Kassam, ojciec Szalita śni o trumnie swojego syna owiniętej w flagę izraelską. Rzecznik Hamasu Fawzi Barhoum potwierdził, że film został wyprodukowany przez Brygady, dodając, że jego celem jest „wyjaśnienie izraelskiej publiczności, że ich rząd nie jest zainteresowany uwolnieniem Szalita… i że opór [tj. Hamas] nie pójdzie na kompromis w sprawie warunków, jakie stawia [dla jego uwolnienia]” [9] . W niezwykłym posunięciu Al-Zahhar otwarcie skrytykował wideo Brygad, stwierdzając, że nie odzwierciedla ono stanowiska Hamasu. Powiedział, że Hamas „nigdy nie będzie mordował porwanych żołnierzy izraelskich… Zabrania tego nasza moralność i nasza religia” [10] .
W próbie złagodzenia sporu między stronami członek Palestyńskiej Rady Ustawodawczej z ramienia Hamasu, Salah Al-Bardawil powiedział: „Nie ma sprzeczności między treścią tego wideo a wypowiedziami dra Mahmouda Al-Zahhara o moralnych wartościach Hamasu we wszystkich sprawach odnoszących się do traktowania więźniów przez ruch” [11] .
Spory o pojednanie przed podpisaniem porozumienia o pojednaniu
Wyjaśniając odmowę Hamasu podpisania porozumienia o pojednaniu z Fatahem w 2009 r. wysocy funkcjonariusze Autonomii Palestyńskiej i Fatahu wskazywali na spory wewnątrz Hamasu. Członek Komitetu Centralnego Fatahu Nabil Szaath powiedział: „Decyzja o pojednaniu nie jest w rękach kierownictwa Hamasu w Gazie, ani w rękach przywódców Hamasu w więzieniach… [Członkowie] Hamasu na Zachodnim Brzegu chcą pojednania, ale stanowisko Hamasu w Damaszku jest inne. Nie mówię, że jest walka między [tymi na] ‘zewnątrz’ i ‘krajowymi’, ale są dwa różne poglądy” [12] .
Członek Komitetu Centralnego Fatahu, Muhammad Sztaja mówił wyraźniej: “Niektórzy [w Hamasie] są zainteresowani pojednaniem, ale tymczasem kierownictwo Hamasu w Damaszku powstrzymuje [porozumienie] i odmawia podpisania dokumentu o pojednani” [13] .
Na związanej z Hamasem witrynie internetowej dyrektor mieszczącego się w Londynie Instytutu Islamskiej Myśli Politycznej, dr Azzam Tamimi, napisał: „Niektórzy przywódcy Hamasu myślą, że w świetle szkód [uczynionych] ruchowi na Zachodnim Brzegu i w świetle dławiącego oblężenia Gazy, jedyną liną życiową jest pojednanie… podczas gdy inni w Hamasie myślą, że pojednanie jest oszustwem [przez Fatah i Autonomię Palestyńską], które starają się tym osiągnąć to, czego nie udało się osiągnąć innymi sposobami” [14] .
Inny wewnętrzny spór związany z pojednaniem z Fatahem wypłynął w marcu 2011 r., kiedy Abbas oznajmił swoją gotowość odwiedzenia Gazy. Niektórzy przywódcy Hamasu w Gazie, tacy jak Ismail Hanija, jak również przywódcy Hamasu na Zachodnim Brzegu, tacy jak Aziz Duwejk, z zadowoleniem powitali inicjatywę Abbasa, podczas gdy przywódcy Hamasu w Damaszku kwestionowali jego motywy i ostro go krytykowali. Szef stosunków zagranicznych Osama Hamdan powiedział: „Jeśli Abu Mazen chce pojednania, musi zaprzestać koordynacji w sprawach bezpieczeństwa [z Izraelem] oraz aresztowań politycznych, i uznać wyniki wyborów 2006 r.” [15] .
Spory po podpisaniu porozumienia o pojednaniu
Podpisanie porozumienia o pojednaniu z Fatahem nie zakończyło wewnętrznych konfliktów w Hamasie. Przemawiając na ceremonii złożenia podpisów Chaled Maszal powiedział, że ruch jest skłonny dać jeszcze jeden rok na negocjacje z Izraelem [16] . Funkcjonariusz Hamasu Mahmoud Al-Zahhar zareagował na tę wypowiedź ostrą krytyką, mówiąc, że Hamas nie wycofał się ze swojego stanowiska całkowitego sprzeciwu wobec negocjacji z Izraelem: “Myślę, że wypowiedź [Maszala] nie reprezentuje Hamasu, którego program jest oparty na oporze, nie na negocjacjach” – powiedział [17] . W innym wywiadzie powiedział: „Nie byliśmy świadomi stanowiska Chaleda Maszala. Z nikim się w tej sprawie nie konsultował. To stanowisko jest niesłuszne. Nigdy nie daliśmy Fatahowi mandatu do negocjowania w naszym imieniu lub w imieniu ludu palestyńskiego” [18] .
Członek Biura Politycznego Hamasu, Izzat Al-Riszk, bronił Maszala mówiąc: „Wypowiedzi Mahmouda Al-Zahhara były błędem. Nie odzwierciedlają one stanowiska ruchu ani jego instytucji i odbiegają od norm organizacyjnych zachowywanych przez członków ruchu… Dr Al-Zahhar nie jest uprawniony do interpretowania wypowiedzi głowy ruchu i do poprawiania ich. Biuro polityczne jest jedynym organem uprawnionym do wyjaśniania lub poprawiania wypowiedzi przywództwa” [19] .
Szef współpracy z zagranicą Hamasu Osama Hamdan także zaatakował Al-Zahhara: „Wypowiedzi Al-Zahhara odbijają jego osobiste opinie, podczas gdy te, które wyrażają stanowisko ruchu, to [wypowiedzi] szefa jego biura politycznego i [innych] członków kierownictwa… Wypowiedzi Al-Zahhara stanowią naruszenie protokołu… i są sprzeczne z polityką ruchu” [20] .
Szef Wydziału informacji Hamasu, Salah Al-Bardawil przedstawił wymianę zdań między Al-Zahharem a Al-Riszkim jako wypadek uprawnionej różnorodności w ruchu, nie zaś jako konflikt. Powiedział, że ruch jest zjednoczony pod kierownictwem Maszala i że mediom przekazującym „kłamstwa” nie należy wierzyć [21] .
[1] “Al-Sharq Al-Awsat”(Londyn), 13 lutego 2009.
[2] „Reforma i zmiana” jest nazwą partii Hamasu w Palestyńskiej Radzie Ustawodawczej.
[3] Alaahd.com, Palvoice.com, 20 stycznia 2010.
[4] “Al-Ahram” (Egipt), 31 stycznia 2009.
[5] “Al-Quds” (Autonomia Palestyńska), 1 lutego 2009.
[6] “Al-Quds Al-Arabi” (Londyn), 1 lutego 2009.
[7] Palvoice.com, 2 marca 2010.
[8] Palvoice.com, 3 kwietnia 2010.
[9] “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 26 kwietnia 2010.
[10] ”Al-Quds” (Jerozolima), 27 kwietnia 2010.
[11] ”Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 28 kwietnia 2010.
[12] „Al-Ayyam” (Autonomia Palestyńska), 25 marca 2010.
[13] “Al-Hayat Al-Jadida” (Autonomia Palestyńska), 23 lutego 2010.
[14] Palestine-info.info, 23 marca 2010.
[15] “Al-Sharq Al-Awsat” (Londyn), 23 marca 2011.
[16] Al-Jazeera TV (Katar), 4 maja 2011.
[17] “Al-Quds” (Jerozolima), 17 maja 2011.
[18] “Al-Akhbar” (Liban), 24 maja 2011.
[19] Maannews.net, 25 maja 2011.
[20] Alaahd.com, 25 maja 2011.
[21] Palpress.ps, 24 maja 2011.
