Wprowadzenie
Rozmowy nuklearne z Iranem, które mają zostać wznowione w Genewie 7 listopada 2013 r., zamieniły się w rozmowy po dwóch odrębnych, ale równoległych szlakach. Jednym szlakiem są rozmowy Iranu z grupą 5+1, podczas gdy drugim, który pomija 5+1, są bezpośrednie rozmowy USA-Iran pod auspicjami rozmów 5+1. Ten szlak bilateralny może także obejmować tajne kontakty. Oficjalne kontakty są jednak pod auspicjami rozmów 5+1, ponieważ Iran nie zgodziłby się na kontakt bezpośredni bez maksymalnych bodźców do zrobienia tego [1] .
Dlaczego Iran i USA pomijają kraje 5+1?
Iran i USA pomijają 5+1, ponieważ leży to w interesie obu. Po pierwsze, USA są tym zainteresowane, ponieważ administracja Obamy jest samotna ze swoją elastyczną postawą wobec Iranu i próbuje osiągnąć z nim porozumienie bezpośrednio; przedstawi następnie to porozumienie na forum 5+1 w próbie wymuszenia akceptacji, zamieniając je w ten sposób w konsensus międzynarodowy. Zupełnie niedawno informowano, że jako część nowego podejścia UE do wzmocnienia sankcji wobec Iranu UE planuje anulowanie udzielonych kilku przedsiębiorstwom zwolnień [2] . Jest to sprzeczne z wysiłkami administracji amerykańskiej przeszkodzenia Kongresowi w narzuceniu dodatkowych sankcji.
Próbując ukryć rozbieżności między swoim stanowiskiem a stanowiskiem Europy, USA żądają, by rozmowy między 5+1 a Iranem były tajne. W odróżnieniu od tego Irańczycy żądają, by te rozmowy były otwarte i przejrzyste, aby nie spotkać się z oskarżeniami w Iranie, że sprzedają interesy nuklearne kraju [3] .
Należy podkreślić, że administracja Obamy rozważa uwolnienie aktywów irańskich wartych dziesiątki miliardów dolarów, któremu to posunięciu ma prawdopodobnie towarzyszyć oświadczenie irańskie, że Iran redukuje poziom, do jakiego będzie wzbogacał uran. Robiąc to, administracja Obamy ominie zarówno sankcje Kongresu, jak konsensus 5+1, że sankcje wobec Iranu nie zostaną zniesione dopóki Iran nie podejmie bardzo znaczących posunięć wstępnych [4] .
Iran jest zainteresowany w bezpośrednich rozmowach z USA, ponieważ konsensus w 5+1 – to jest, stanowisko społeczności międzynarodowej – pozostaje niezmieniony: fundamentalny sprzeciw wobec Iranu stającego się państwem nuklearnym; fundamentalne odrzucenie jego żądania wzbogacania uranu do jakiegokolwiek poziomu na własnym terytorium, jak również żądanie natychmiastowego zaprzestania robienia tego zgodnie z rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ; ostra krytyka odmowy Iranu współpracy z Międzynarodową Agencją Energii Atomowej (IAEA) i trwającego braku przejrzystości wobec niej i wobec społeczności międzynarodowej; oraz podejrzenia, że prowadzi militarną działalność nuklearną.
W odróżnieniu od stanowiska 5+1 USA czyniły w ostatnich miesiącach aluzje, że skłonne byłyby uznać Iran, który byłby nuklearny dla celów cywilnych i pod ścisłym nadzorem oraz że uznałyby zaprzestanie przez Iran wzbogacania uranu do 20% za krok pozytywny [5] . (Należy zauważyć, że w świetle prób administracji amerykańskiej zbliżenia z Teheranem i jego aluzji, że mogłaby uznać prawo Iranu do wzbogacania uranu do niskich poziomów, także Rosja próbuje wzmocnić więzy z Iranem, proponując ustępstwa, które dają nie mniej niż to, co oferują Amerykanie.) [6]
Celem każdej ze stron jest ominięcie rozmów 5+1
Iran musi rozmawiać bezpośrednio z USA, żeby osiągnąć swój cel – uznanie za państwo nuklearne, który to status wynika z prawa do wzbogacania uranu na własnym terytorium. USA pomijają 5+1 i rozmawiają bezpośrednio z Iranem, aby osiągnąć własny cel – starają się o historyczne pojednanie z Iranem, a przynajmniej o bezpośrednie rozmowy na bardziej trwałej podstawie. Należy podkreślić, że celem administracji amerykańskiej, na co wskazuje jej zachowanie w negocjacjach, nie jest niedopuszczenie, by Iran stał się państwem nuklearnym, ale ograniczenie jego statusu jako państwa nuklearnego do dziedziny cywilnej pod ścisłym nadzorem międzynarodowym w celu niedopuszczenia go do rozwinięcia broni nuklearnej.
Obecnie nie jest jasne, czy administracja amerykańska pokazuje opcję uznania prawa Iranu do wzbogacania uranu na własnym terytorium jako przynętę, ale w ostatecznym rachunku sprzeciwi się temu – czy też istotnie jest skłonna na to pozwolić. Decyzja administracji Obamy zapłacenia za wytęsknione pojednanie historyczne uznaniem nuklearnego Iranu, który nie ma bomby – przynajmniej na razie – będzie miała daleko idące konsekwencje regionalne i międzynarodowe.
Konsekwencje możliwego uznania przez USA nuklearnego Iranu uprawnionego do wzbogacania uranu do niskiego poziomu
Na poziomie międzynarodowym uznanie przez USA nuklearnego Iranu, które obejmuje prawo Iranu do wzbogacania uran do niskich poziomów na własnym terytorium, może zdestabilizować globalny porządek nuklearny, który był mniej lub bardziej zachowywany przez dziesięciolecia przez wszystkie kraje z wyjątkiem kilku, które nie podpisały NPT. Jeśli USA dokona takiego posunięcia, wiele innych krajów ruszy w kierunku spełnienia własnych, niezależnych ambicji nuklearnych.
Na poziomie regionalnym:
1) Nuklearyzacja Bliskiego Wschodu i możliwość nuklearnego wyścigu zbrojeń: Uznanie nuklearnego Iranu przez administrację amerykańską z konieczności doprowadzi do nuklearyzacji głównych krajów sunnickich i innych na Bliskim Wschodzie, które nie mają zaufania do amerykańskiego parasola nuklearnego przeciwko Iranowi (patrz raporty MEMRI o Egipcie i Arabii Saudyjskiej w tej sprawie). [7]
2) Wzmocnienie osi oporu – Iranu, Syrii i Hezbollahu – pod kierownictwem Iranu: Odbędzie się to kosztem byłych sojuszników USA – osi Egipt, Jordania, Arabia Saudyjska i państwa Zatoki. Uznanie nuklearnego Iranu przez USA znacznie wzmocni ogniska szyickie na Bliskim Wschodzie, które walczą z sunnitami, na przykład Liban (Hezbollah), Irak, Jemen i Bahrajn.
* A. Savyon jest dyrektorką Iranian Media Project; Y. Carmon jest prezydentem MEMRI.
Przypisy (nie spolszczone):
[1] Evidence of the bilateral U.S.-Iran track can be seen in the following statements: Abbas Araqchi, head of the Iranian delegation to Geneva, said: „The aim of the bilateral talks [with the American delegation head Wendy Sherman] was to advance the negotiations. We wanted to examine issues that came up in [the 5+1] negotiations in bilateral talks that were more in-depth, detailed, and serious. If we feel that we must hold bilateral talks [with the Americans] in order to facilitate the negotiation track and to consult [with the Americans], then we will hold such talks, as we have in the past…” Al-Alam, October 20, 2013. The conservative Iranian daily Jaam-e Jam stated on October 17, 2013: „Obama must prevent the warmongers [i.e. Israel and his opponents in Congress] from spoiling the positive atmosphere that was achieved [during the meetings].”
[2] Wall Street Journal, October 27, 2013.
[3] Iranian Interior Minister Rahmani-Fazli said that it is the West that is demanding that the nuclear talks be secret, and that their content not be leaked. IRNA, Iran, October 21, 2013. The Iranian daily Jomhouri-ye Eslami, which is identified with Hashemi Rafsanjani, stated on October 21, 2013 that „the Iranian people are entitled to receive clear information regarding these talks, and to know the aim of the track that has been set and what price [Iran] must pay for it.” The same day, Kayhan editor Hossein Shariatmadari, who is identified with the opposite camp of Iranian Supreme Leader Ali Khamenei, wrote to Iranian President Hassan Rohani and Foreign Minister Javad Zarif, who are conducting the negotiations, „Pardon me, gentlemen, you are making a great mistake by maintaining the secrecy of the negotiations… The content of the Geneva talks cannot be the kind of thing [that remains secret] because the Geneva talks are held with the participation of the negotiating teams of the 5+1 countries, that is, the ones from whose eyes any secret matter must be kept… The explanation that 'the secrecy of the negotiations is a sign of their seriousness’ sounds more like a joke than like a reasonable theory.” Kayhan (Iran), October 21, 2013.
[4] Jomhouri-ye Eslami stated: „The [Western] media has reported recently that President Obama can overrule some of the sanctions, such as those concerning medical equipment, food, and inter-bank trade without Congressional approval… What is said in the U.S. on the unfreezing of frozen Iranian assets angers the Zionists. The unfreezing of these assets can be an effective step [because] it is considered one of the ways of removing the economic distress until the sanctions are lifted…” Jomhouri-ye Eslami (Iran), October 21, 2013. Iranian Vice President Eshak Jahangiri said that billions of dollars of Iranian assets that are frozen in dozens of countries will be unfrozen soon and will serve as collateral to extend credit to the private sector. Ettela’at (Iran), October 21, 2013.
[5] In a September 29 interview with CBS’s 60 Minutes, U.S. Secretary of State John Kerry set out steps that the Iranians could take to prove to the world that their nuclear program is peaceful: „They could offer to cease voluntarily to take enrichment above a certain level, keep it at a very low level because there’s no need to have it at a higher level for a peaceful program.” By this, he implied that a voluntary Iranian halt to enriching uranium to 20% while continuing its enrichment of uranium up to 5% would be viewed by the U.S. as a positive step. http://www.cbsnews.com/video/watch/?id=50156089n, September 9, 2013. For transcript see: http://www.cbsnews.com/8301-18560_162-57604897/kerry-deal-possible-quickly-if-iran-forthcoming/ .
[6] See Iranian reports on the Russian initiative: Jomhouri-ye Eslami, Etemad (Iran), October 29, 2013.
[7] MEMRI Special Dispatch No. 5477, Egypt Renews Nuclear Program, October 11, 2013; MEMRI Special Dispatch No. 5502, Former Saudi Ambassador To Washington Turki Al-Faisal: If Iran Acquires Nuclear Weapons, The GCC Should Consider Acquiring A 'Nuclear Deterrent’ Of Its Own; 'The Shameful Way That The World Community Accepts The Impunity Of The Butcher Of Syria Is A Blot On The Conscience Of The World’, October 28, 2013.
