Wprowadzenie
Narracja o powrocie uchodźców palestyńskich do ich domów jest centralnym tematem programu w szkołach Autonomii Palestyńskiej. Ten ideał jest wpajany poprzez teksty opisujące pragnienia i zdecydowanie uchodźców na powrót do ich domów, włącznie z domami w Izraelu, takimi jak Hajfa, Jaffa Akre, Bejt Szean i Safed. Powrót uchodźców jest opisywany jako część palestyńskiej walki i dżihadu.
Narracja o powrocie uchodźców występuje jako ważny element nie tylko w podręcznikach historii i wiedzy o społeczeństwie, ale także w podręcznikach do arabskiego, które zawierają wiele wierszy na ten temat. Indoktrynacja prowadzona jest także pośrednio, np. w podręczniku dla pierwszej klasy wspomniana jest szkoła i hotel o nazwie „Al-Awda” („Powrót”).
Poniżej podajemy przykłady tekstów na ten temat z podręczników palestyńskich:
Liczne odniesienia do kwestii powrotu w podręczniku do arabskiego dla klasy piątej
Podręcznik do arabskiego dla klasy piątej[1] czyni liczne odniesienia do kwestii powrotu, poświęcając dwie części – 9 i 10 – uchodźcom i wysiedleńcom oraz ich powrotowi. Część 9 zaczyna się tekstem zatytułowanym: „Międzynarodowa organizacja pomocy UNRWA”, który stwierdza: „UNRWA próbuje złagodzić cierpienia i ból uchodźców palestyńskich w świetle trudnych warunków, w jakich muszą żyć z powodu izraelskiej okupacji ich ojczyzny. [Będzie to trwało] aż dotrą do bezpiecznego schronienia po powrocie i założeniu niepodległego państwa, kiedy osiągną wolność, do której tęsknią i o którą walczą” (s.70).
Według tej samej części uczniowie mają napisać wypracowanie o uchodźcach. Instrukcja mówi: „Napisz nie więcej niż pięć linijek na jeden z następujących tematów: 1. Jeden z obozów uchodźców w ojczyźnie lub poza nią, z informacją o lokalizacji obozu; dlaczego [uchodźcy] żyją tam; opis życia w obozie; nadzieje mieszkańców obozu; 2. List do ONZ od dziecka uchodźcy, opisujący jego cierpienia i cierpienia jego rodziny w zaułkach obozu uchodźców oraz jego prawo powrotu do jego pierwotnej ojczyzny” (s. 86).
Część 10 zaczyna się od wiersz “Powracamy” Harouna Hashema Rashida, mówiący o powrocie wysiedleńców: Palestyńczyków, którzy opuścili Zachodni Brzeg i Gazę w wyniku wojny 1967 r., zarówno uchodźców, jak nie-uchodźców. Poniżej przekład wiersza:
„Powracamy”
Powracamy, powracamy, powracamy.
Nie będzie więcej granic,
Ani fortec, ani fortyfikacji.
Krzyknijcie więc, o wysiedleńcy, “Powracamy”.
Powracamy do domów, na równiny i w góry,
Pod sztandarami chwały, dżihadu i walki.
Z naszą krwią i poświęceniem, braterstwem i lojalnością,
Powracamy.
Powracamy, o wzgórza, powracamy, o równiny,
Powracamy do naszego dzieciństwa i młodości.
By prowadzić dżihad z wyciągniętą szablą i odzyskać naszą ziemię.
Powracamy (s. 88).
Po wierszu następują pytania, włącznie z: „Dokąd chce powrócić poeta?”; „Czy granice stanowią przeszkodę dla powrotu?”; „O co poeta prosi wysiedleńców, by zrobili…?”; „Pod jakimi sztandarami poeta i jego lud powrócą?” (s. 89). Inne ćwiczenia także wspominają kwestię powrotu. Ćwiczenie dotyczące wstawiania brakujących słów zawiera zdanie “Marzeniem_______ jest powrót do ojczyzny”, z możliwościami wyboru “turysty, wiernego, uchodźcy, dziewczynki i nurka” (s. 92). Dalej w tej części uczeń ma napisać „wypracowanie o życiu uchodźców palestyńskich w odniesieniu do: życia Palestyńczyków przed 1948 r.; wygnania siłą zbrojną ludności palestyńskiej z ich ziemi; marzenia ludu palestyńskiego o powrocie do ojczyzny” (s. 95). Inne ćwiczenie wymaga, by uczeń „napisał nazwy pięciu zniszczonych wsi palestyńskich i pięciu miast palestyńskich na wybrzeżu” (s. 95).
Podręcznik do arabskiego dla klasy siódmej: “Powrócimy”
Podręcznik do arabskiego dla klasy siódmej[2] także zajmuje się kwestią powrotu. Zawiera wiersz „Wrócimy” Abu Salmy:
„Wrócimy”
Umiłowana Palestyno, jak mogę żyć
Z dala od twoich równin i wzgórz?
Zbocza gór wzywają mnie, czerwone od krwi,
A na horyzoncie są krwiste czerwone ślady.
Wybrzeża wzywają mnie, łkając,
I czas wsłuchuje się w żałobne echa.
Twoje osierocone miasta wzywają mnie,
Twoje wsie z kopulastymi dachami wzywają mnie..
Jutro wrócimy,
I wszystkie pokolenia usłyszą tupot naszych powracających kroków.
Wrócimy z sztormowymi, dzikimi wiatrami,
Z świętymi błyskawicami i spadającymi gwiazdami,
Ze skrzydłami nadziei i pieśni, z szybującym orłem i sokołem.
Tak, naprawdę, wrócą tysiące ofiar,
Ofiary niesprawiedliwości otworzą każdą bramę (s.34).
Słowa tego wiersza służą następnie w ćwiczeniach. Zdanie: „Tak, naprawdę, wrócą tysiące ofiar, Ofiary niesprawiedliwości otworzą każdą bramę” użyte jest w ćwiczeniu na temat czasowników nieregularnych (s. 37), a ćwiczenie z kaligrafii wymaga od ucznia napisania zdania „Umiłowana Palestyno, jak mogę żyć z dala od twoich równin i wzgórz?” pismem naskh i pismem ruq’a (s. 26). To ostatnie ćwiczenie powtarza się w zeszycie ćwiczeń z kaligrafii dla klasy siódmej[3] .
Podręcznik wiedzy o społeczeństwie dla klasy siódmej: Prawo Powrotu zakotwiczone jest w Palestyńskiej Deklaracji Niepodległości i projekcie konstytucji
Podręcznik wiedzy o społeczeństwie dla klasy siódmej[4] wspomina prawo powrotu jako jedno z praw zakotwiczonych w Palestyńskiej Deklaracji Niepodległości i Palestyńskim Projekcie Konstytucji. Powiada: „Deklaracja Niepodległości (Algieria 1988) podkreśla prawo powrotu, równość wszystkich Palestyńczyków, wolność myśli i słowa, i ustanowienie demokratycznych władz parlamentarnych, które chronią wolności i prawa ludzi…” (s. 44). Ćwiczenie w podręczniku wymaga od uczniów wybrania jednego z artykułów Projektu Konstytucji, starannego przeczytania go i przedyskutowania. Artykuł 32 stanowi: „Prawo uchodźcy palestyńskiego do powrotu do jego domu i pierwotnego domu jego przodków jest prawem naturalnym, które nie może wygasnąć. Jego wykonania nie można delegować ani poddać” (s. 46).
Podręcznik dla czwartej klasy mówi: “Cztery i pół miliona Palestyńczyków żyje w diasporze poza Palestyną… Większość uchodźców czeka na powrót do ojczyzny, w której zostali wygnani”[5] .
Podręcznik dla pierwszej klasy: szkoła i hotel nazywają się „Al-’Awda” („Powrót”)
Podręcznik dla pierwszej klasy [6] zawiera pośrednio ideał powrotu, poprzez ilustracje, na których figuruje szkoła i hotel o nazwie „Al-’Awda” („Powrót”). Książkę otwiera ilustracja z dziećmi przybywającymi do szkoły „Al-’Awda School” (s. 2). Także dział o czasie i zegarze zawiera ilustrację pokazująca uczniom „szkołę Al-’Awda” o 7:30 rano (p. 42).
Ilustracja w podręczniku dla klasy pierwszej pokazuje uczniów przybywających do „szkoły Al-’Awda”
Ilustracja w dziale zatytułowanym “Gdzie mieszkamy”, zawiera obraz miasta, wsi, obozu Beduinów i obozu uchodźców. Na obrazku miasta znajduje się hotel nazywany „Al-’Awda.”
Ilustracja podręcznika dla klasy pierwszej zawiera „Al-’Awda Hotel”
Podręcznik dla klasy drugiej: Uchodźcy są zdecydowani na powrót do swoich miast i wsi
Część 10 w podręczniku wiedzy o społeczeństwie dla klasy drugiej [7] zajmuje się obozami dla uchodźców. Definiując obóz dla uchodźców podręcznik mówi: „Obozy są tam, gdzie osiedlili się Palestyńczycy po tym, jak zostali zmuszeni do opuszczenia swoich miast i wsi w Palestynie i są zdecydowani powrócić do niech (s. 36).
Definicja i zdjęcie obozu dla uchodźców w podręczniku dla klasy drugiej
Powrót do Jaffy, Safedu, Bejt Szean, Akry i Hajfy
Podręczniki często wspominają miasta w Izraelu jako miejsca, do których tęsknią uchodźcy, lub jako miejsca, do których powrócą. Tekst podręcznika dla klasy pierwszej wspomina powrót do Jaffy: „W burzliwą noc deszcz zalał dom Umm Sabr [sabr = wytrwałość, niezłomność]. Jej małe dzieci obudziły się przestraszone. Sąsiedzi pospieszyli na pomoc Umm Sabr. Jeden z sąsiadów wziął dzieci do swojego domu. Po ciężkiej pracy Umm Sabr usiadła. Umm Sabr spojrzała na zdjęcie jej domu na ścianie. Powiedziała: Chciałabym, byśmy zostali w Jaffie. Jej mały chłopczyk odpowiedział: Któregoś dnia wrócimy do Jaffy” [8] .
Podręcznik do arabskiego dla klasy piątej zawiera wiersz „Szepcząc do gołębia” Rashida Husseina, który mówi o Jaffie i Safed:
Czy jesteś uchodźcą, jak ja, pochodzącym z wyżyn Safed?
Czy też twój dom był w Jaffie, gniazdo na krokwiach tamtejszego domu?
O gołębiu, o biała flago, trzepotałeś skrzydłami w noc mojej ucieczki.
Dlaczego płaczesz jak ja? Chciałbym, żebyś nie uciekał.[9]
Podręcznik dla dziewiątej klasy [10] zawiera wiersz o Bisan (Bejt Szean), napisany przez „poetę z Palestyny” Ahmada Al-Mufliha, który mówi: „Oddzielenie od ciebie [Bisan] jest tragedią, a ponowne połączenie jest rajem. Życie bez twoich oczu jest piekłem”. Poniżej podajemy tłumaczenie tego wiersza:
„Bisan”
Czy nadal są tam lata i gwiazdy w twoich oczach?
Czy twoja młoda pierś nadal pachnie piżmem i ’andam [rodzaj drzewa]?
Czy lilie jeszcze kwitną między brzegami [Jordanu]
Tuląc tęsknotę oddychającej doliny?
Weź mnie. Podpaliłaś wszystkie moje łodzie
W plątaninie oleandrów. Zgubiony zostawiam za sobą ślady stóp,
Wyrzynając moje wiersze w lędźwiach drzewa figowego,
Rozbijając namiot w cieniu lip.
W mojej duszy śpi oddech ogrodów
W mojej duszy [przebywa] mały szczygieł galilejski
Zlituj się nade mną, rzeko Jordan, i weź mnie z powrotem
Bym wdychał i całował jej troskliwą pierś
Na brzegach rzeki wydaję ostatni oddech,
I do ujścia rzeki wędruje moja dusza.
Zmęczony wędrowaniem zdumiewam się moim losem
Oniemiały, skarżę się do ciebie o mojej miłości.
Słów mi brak, niemniej wszystkie moje członki
Powtarzają, „O Bisan, jestem szalony z miłości”.
Bez jej miłości powietrze jest dla mnie gorzkie,
Tylko jej ziemia ma moc oczyszczenia.
Oddzielenie od ciebie jest tragedią, a ponowne połączenie jest rajem.
Życie bez twoich oczu jest piekłem.
Nie pozbawiaj mnie swoich owoców, pozwól mi być ich zbawieniem
Bóg wie, że moje serce płonie miłością do ciebie.
Wytrwałem i zestarzałem się trwając,
I w męczarniach miłości nadal ukrywam, co ukrywam.
Jeśli trudno jest odstawić od piersi dwuletnie dziecko,
Jeszcze trudniej odstawić od piersi mnie po 40 latach.
Jeśli nie przywrócę koloru na twoje policzki, przysięgam trzykrotnie
Że nigdy znowu nie poczuję zapachu kwiatów pomarańczy (s. 55).
W tej samej książce wiersz miłosny do Palestyny, zatytułowany “Tym bardziej cię kocham” Abu Sulmy (’Abd Al-Karima Al-Karmiego), wspomina Hajfę i górę Karmel. Towarzyszący wierszowi tekst wyjaśnia, że poeta wyraża głębokie pragnienie powrotu do ojczyny:
„Tym bardziej cię kocham”
Im bardziej walczę o ciebie, tym bardziej cię kocham.
Jaka ziemia istnieje poza tą pachnącą, bursztynową ziemią?
Jaki horyzont poza tym pachnącym horyzontem?
Im bardziej bronię twojej ziemi, tym zieleńsze stają się gałęzie życia.
Moje skrzydło, o Palestyno, rozpostarte jest nad szczytem.
O Palestyno, imię, które inspiruje i zachwyca.
Opalony kolor twoich policzków zaświadcza, że piękno jest brązowe.
Nadal czytam w twoich oczach poezję najwyższej piękności.
Na wybrzeżach twoich oczu załamują się fale Akry.
Na śladach naszych łez zakwitło drzewo cytrynowe,
Pola łkały na nasze odejście i łąki zwiędły,
A winorośle winnic [były w żałobie].
Ptaki [które gnieździły się] na sosnach nie ozdabiają już zboczy,
I gwiazdy nocy nie mieszkają już nad górą Karmelu.
O Palestyno, zobacz swój lud w jego godzinie chwały.
Mszczący się płomieniem rebelii i bezdomności na widoku całego świata.
Żaden kraj nie jest wyzwolony, aż wyzwolony jest jego lud.
Każdy człowiek ma swój dom i swoje marzenia, i swoją lutnię.
Niosąc historię mojego kraju, potykam się.
Nadal wędruję drogą, potargany i zakurzony.
Kiedy tylko twoje imię zalewa mnie falą, moje słowa są przesycone poezją.
Moje słowa sieją tęsknotę w każdym obozie,
Moje słowa płoną na każdej pustyni i w kraju wygnania.
O Palestyno, nikt nie jest cenniejszy, słodszy i czystszy.
Im bardziej walczę o ciebie, tym bardziej cię kocham (s. 97-98).
* Y. Yehoshua jest dyrektorką MEMRI.ORG
[1] Lughatuna Al-Jamila, Grade 5, Part I, Palestinian Ministry of Education, 2009.
[2] Lughatuna Al-Jamila, Grade 7, Part I, Palestinian Ministry of Education, 2007.
[3] Kurasat Al-Khat Al-‘Arabi, Grade 7, Palestinian Ministry of Education, 2008, p. 4.
[4] Al-Tarbiyya Al-Madaniyya, Grade 7, Palestinian Ministry of Education, 2008.
[5] Al-Tarbiyya Al-Wataniyya, Grade 4, Part I, Palestinian Ministry of Education, 2009, p. 43.
[6] Al-Tahyia, Grade 1, Palestinian Ministry of Education, 2002.
[7] Al-Tarbiyya Al-Wataniyya, Grade 2, Part I, Palestinian Ministry of Education, 2002.
[8] Lughatuna Al-Jamila, Grade 1, Part II, Palestinian Ministry of Education, 2002, p. 110.
[9] Lughatuna Al-Jamila, Grade 5, Part I, Palestinian Ministry of Education, 2009, p. 87.
[10] Al-Mutala’a Wal-Nussus, Grade 9, Part I, Palestinian Ministry of Education, 2004.
