Wprowadzenie
Ważnym elementem wznowienia negocjacji nuklearnych z Iranem w Stambule w dniach 13-14 kwietnia 2012 r. była domniemana fatwa, przypisywana irańskiemu Najwyższemu Przywódcy Alemu Chameneiemu, według której, produkcja, magazynowanie i użycie broni nuklearnej są zabronione w islamie i stwierdzająca, że Islamska Republika Iranu nigdy nie nabędzie takiej broni. Istotnie, przywódcy USA – między nimi sekretarz stanu Hillary Clinton, a także prezydent USA Barack Obama – wraz z przedstawicielami 5+1[1] , Zarząd Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, a także cieszące się wysokim prestiżem instytuty badawcze uznali fatwę za rzeczywisty fakt i badali jej znaczenie i implikacje dla negocjacji nuklearnych z Iranem, które rozpoczęły się w Stambule.
Jednak dochodzenia MEMRI ujawniają, że nigdy nie istniała żadna taka fatwa, nie była opublikowana i że relacje mediów o niej nie są niczym innym jak chwytem propagandowym ze strony aparatów reżimu irańskiego – w próbie oszukania najwyższych przedstawicieli administracji amerykańskiej i innych wymienionych powyżej.
Przedstawianie przez funkcjonariuszy reżimu irańskiego wypowiedzi o broni nuklearnej, przypisywanych Najwyższemu Przywódcy Alemu Chameneiemu, jako fatwa czyli edykt religijny, podczas gdy żadna taka fatwa nie istnieje ani nie była przez niego wydana, jest wysiłkiem propagandowym zaproponowania Zachodowi religijnego substytutu za konkretne gwarancje dostępu inspektorów do irańskich instalacji nuklearnych. Ponieważ Zachód nie uważa zwykłych wypowiedzi Chameneiego lub innych przedstawicieli reżimu za wiarygodne, reżim irański przedstawił oszukańczą fatwę, której Zachód może bardziej zaufać.
Niniejszy artykuł stanowi przegląd irańskich prób wprowadzenia w błąd co do istnienia takiej fatwy.
Przedstawiciele USA chwalą nieistniejącą fatwę
Sekretarz Stanu Hillary Clinton powiedziała, że omawiała tę fatwę z „ekspertami i uczonymi religijnymi”, a także z premierem tureckim Recepem Tayyipem Erdoganem. Na konferencji NATO w Norfolk na początku kwietnia powiedziała: „Innym interesującym rozwojem [sytuacji], który mogliście śledzić, było powtórzenie przez Najwyższego Przywódcę Ajatollaha Chameneiego, że będą – że wydał on fatwę przeciwko broni nuklearnej, przeciwko broni masowego zniszczenia. Premier Erdogan i ja omawialiśmy to dość długo i dyskutowałam o tym z szeregiem ekspertów i uczonych religijnych. I jeśli istotnie jest to oznajmienie zasady, wartości, to jest to punkt wyjściowy do przejścia na poziom operacyjny, co oznacza, że służy to jak otwarcie negocjacji o tym, jak pokazać, że jest to istotnie szczere, autentyczne oświadczenie co do przekonań [podkreślenie dodane]. Więc to także sprawdzimy”[2] .
Podczas wizyty w Teheranie pod koniec marca, w wywiadzie dla irańskiej telewizji państwowej IRIB, premier Erdogan powiedział: “Podzieliłem się oświadczeniem Przywódcy [Chameneiego] z [prezydentem USA Barackiem] Obamą i powiedziałem mu, że w obliczu tego zapewnienia nie mam innego stanowiska i oni [Irańczycy] używają energii nuklearnej pokojowo”[3] .
7 kwietnia 2012 r. “Kayhan International” donosiła, cytując Press TV, że turecki minister spraw zagranicznych Ahmet Davutoglu powiedział tureckiemu Kanal D TV, iż nie ma żadnej możliwości, by „fatwa Chameneiego, zabraniająca posiadania i użycia broni nuklearnej mogła zostać nieposłuchana w Iranie”. Według tego doniesienia Davutoglu „powiedział, że ponieważ fatwa przeciwko posiadaniu i dążeniu do broni nuklearnej została wydana przez Velayat-e Faqih (rządy prawoznawcy), jest wiążąca i posłuszeństwo jej jest obowiązkiem religijnym” [4] .
Także według tego raportu cytującego Press TV, Chamenei powiedział 22 lutego 2012 r.: „Nie ulega wątpliwości, że decydenci w krajach przeciwstawiających się nam wiedzą dobrze, że Iran nie dąży do broni nuklearnej, ponieważ Republika Islamska, religijnie i teoretycznie, uważa posiadanie broni nuklearnej za ciężki grzech i wierzy, że proliferacja takiej broni jest bezsensowna, destruktywna i niebezpieczna”.
W doniesieniu czytamy następnie, że “Davutoglu powiedział również, że jeśli mocarstwa zachodnie istotnie są zainteresowane kontaktami z państwami Bliskiego Wschodu, to powinny pogłębić swoje rozumienie dyskursu religijnego, dodając, że premier turecki Recep Tayyip Erdogan uprzednio instruował prezydenta USA Baracka Obamę w tej sprawie”.
Prezydent Rady Amerykańsko-Irańskiej (AIC) Hooshang Amirahmadi, który ma podwójne obywatelstwo Iranu i USA, i jest bliski elitarnym kręgom reżimu w Iranie, powiedział: “Na szczęście prezydent Obama postanowił wstępnie zaufać słowom Najwyższego Przywódcy, że [bomba nuklearna] jest zabroniona w islamie”[5] .
Jednak dochodzenie MEMRI ujawniło, że nigdy nie istniała żadna taka fatwa, nie została wydana ani opublikowana, i że doniesienia medialne nie są niczym więcej jak podstępem propagandowym ze strony aparatów reżimu irańskiego – w próbie oszukania najwyższych przedstawicieli administracji USA i innych wspomnianych powyżej.
Tym, co istotnie istnieje, są raporty irańskie, poczynając od 2005 r., o wypowiedziach przedstawiciela irańskiego Sirusa Naseriego na spotkaniu Zarządu IAEA 11 sierpnia 2005 r., że Chamenei wydał taką fatwę (Patrz Aneks II z dokumentami).
Po 2005 r. przyszły dodatkowe wypowiedzi wysokich przedstawicieli reżimu o istnieniu tej fatwy, na przykład ministra spraw zagranicznych Alego Akbara Saliehiego w jego artykule w „Washington Post” z 12 kwietnia 2012 r., w przeddzień rozmów. Napisał on: „Silnie [1] przy wielu okazjach zaznaczyliśmy nasz sprzeciw wobec broni masowego zniszczenia. Niemal siedem lat temu irański Najwyższy Przywódca Ajatolah Ali Chamenei uczynił wiążące zobowiązanie. Wydał edykt religijny – fatwę – zabraniającą produkcji, przechowywania i użycia broni nuklearnej”[6] .
Także irańska agencja informacyjna Mehr donosiła 11 kwietnia 2012 r., że przewodniczący irańskiego sądownictwa, ajatollah Sadeq Amoli Larijani powiedział: „Fatwa, którą wydał Najwyższy Przywódca, jest najlepszą gwarancją, że Iran nie będzie dążył do produkowania broni nuklearnej”. Mehr w tym samym raporcie podała, że Chamenei wydał fatwę zakazującą używania broni nuklearnej: „Najwyższy Przywódca Rewolucji Islamskiej, ajatollah Sejjed Ali Chamenei, wydał fatwę oznajmiająca, że produkcja, gromadzenie i użycie broni nuklearnej są haram (zabronione w islamie)”[7] .
W odróżnieniu od tego artykuł opublikowany 8 kwietnia 2012 r. przez oficjalną agencję informacyjną Iranu, podający w szczegółach przeszłość Najwyższego Przywódcy Chameneiego, wspomina o zakazie użycia broni nuklearnej, nie wspominając żadnej jego fatwy[8] , mimo że w sierpniu 2005 r. IRNA już donosiła, iż specjalny przedstawiciel Iranu przy Zarządzie IAEA wręczył raport o domniemanej fatwie Chameneiego i że ten raport – choć nie sama fatwa – zostały przedstawione zarządowi IAEA jako oficjalny dokument irański (patrz Aneks II). Należy wspomnieć, że ten raport IRNY z 2005 r. był relacjonowany przez inne portale internetowe, takie jak mathaba.net[9] , ale nie można już dłużej otworzyć oryginalnego raportu IRNY na http://www.irna.ir/en/news/view/menu-236/0508104135124631.htm (patr Aneks III)[10] .
Te raporty były zaprojektowane do podniesienia pozycji Iranu w stosunku do Zachodu, co najwyraźniej zrobiły, mimo że Iran odmawiał pozwolenia na inspekcję swoich instalacji nuklearnych. Przedstawianie przez przedstawicieli reżimu irańskiego wypowiedzi o broni nuklearnej, przypisywanych Najwyższemu Przywódcy Alemu Chameneiemu, jako fatwa czyli edykt religijny, kiedy żadna taka fatwa nie istnieje ani nie była przez niego wydana, jest wysiłkiem propagandowym zaproponowania Zachodowi religijnie ważnego substytutu konkretnych gwarancji, jakie daje dostęp inspektorów do instalacji nuklearnych Iranu. Ponieważ Zachód nie uważa zwykłych wypowiedzi Chameneiego lub innych przedstawicieli reżimu za wiarygodne, reżim irański przedstawił fałszywą fatwę, której Zachód byłby bardziej skłonny zaufać.
Nie ma takiej fatwy na oficjalnym portal internetowym Najwyższego Przywódcy
Wszechstronne przeszukanie rozmaitych oficjalnych stron internetowych irańskiego Najwyższego Przywódcy Alego Chameneiego nie doprowadziło do znalezienia żadnej takiej fatwy ani na jego stronie internetowej z fatwami, ani na jego osobistej stroni (obrazy znajdują się w Aneksie I).
Strony internetowe Chameneiego zamieszczają fatwy wydane przez niego w odpowiedzi na zadawane mu pytania. Przedstawianie pytań online jest zaakceptowanym i oficjalnym sposobem; wszystkie jego strony oferują czytelnikom taką opcję. Fatwy wydają prawoznawcy w standardowym formacie „pytanie i odpowiedź” i zostają opublikowane w formie pisemnej. Mogą także zawierać uzasadnienie, ale nie zawsze. Dzisiaj fatwy są na ogół zwięzłe i ograniczone do odpowiedzi tak lub nie – ale zawsze w formie pytania i odpowiedzi, obejmując również streszczenie prawoznawcy brzmiące: „Zadano mi pytanie w pewnej sprawie. Moja odpowiedź brzmi tak i tak”. Można to zobaczyć w następującym przykładzie.
15 marca 2012 r. następujące pytanie o posiadanie i używanie broni nuklearnej, z odniesieniem do domniemanej fatwy, zostało przedstawione Najwyższemu Przywódcy Chameneiemu, via Facebook, przez grupę o nazwie Światło Wolności (Cheragh-e Azadi): (patrz Aneks I)[11] .
„P: Wasza Ekscelencja ogłosiła zakaz używania broni nuklearnej, a wobec tego, że broń nuklearna jest wymogiem dla odstraszenia i że celem zdobycia jej jest zastraszenie wrogów, żeby zapobiec ich agresywnemu działaniu, oraz w świetle tego, co jest napisane w surze Al-Anfal, werset 60… czy jest także zabronione zdobycie broni nuklearnej, jak w pana orzeczeniu, że zabronione jest jej użycie?
O: W waszym liście nie ma żadnego aspektu prawoznawstwa. Kiedy będzie zajmował stanowisko prawoznawcze, wtedy będzie można na niego odpowiedzieć.
Streszczenie: Odpowiedź nie udzielona.”
To konkretne pytanie i odpowiedź na Facebooku nie pojawia się na stronie fatw Chameneiego ani na jego stronie osobistej. Trzeba zaznaczyć, że w odpowiedzi nie potwierdził on, lub choćby wspomniał, żadnej fatwy, którą rzekomo wydał w przeszłości i że w streszczeniu notuje, iż odpowiedź nie została udzielona.
Ten format pytania i odpowiedzi jest obowiązkowy dla fatw, żeby stanowisko w jakiejś konkretnej kwestii religijnej zostało uznane za fatwę. Nawet jeśli prawoznawca ustnie odnosi się do sprawy, jego słowa nie stanowią fatwy, o ile nie zostaną następnie wydane w tym formacie. Każde wyrażenie stanowiska w jakiejkolwiek sprawie, które nie jest wydane na piśmie w formacie „Zadano mi pytanie w pewnej sprawie. Moja odpowiedź jest taka i taka…” nie jest fatwą i nie ma religijnego znaczenia fatwy; jest to jedynie wypowiedź.
Relacja o fatwie stwierdzającej: “Szariat nie zabrania użycia broni nuklearnej”
16 lutego 2006 r. portal Rooz poinformował, że „Mohsen Gharavian, uczeń [ajatollaha] Mesbaha Jazdiego” przytoczył istnienie fatwy stwierdzającej, że szariat nie zabrania użycia broni nuklearnej (patrz MEMRI Special Dispatch No. 1096, „Reformist Iranian Internet Daily: A New Fatwa States That Religious Law Does Not Forbid Use of Nuclear Weapons,” 17 lutego 2006 http://www.memri.org/report/en/0/0/0/0/0/0/1614.htm ) Portal poinformował, że po raz pierwszy ekstremiści duchowni z Kum wydali to, co gazeta nazywa “nową fatwą”, która stwierdza, że “szariat nie zabrania użycia broni nuklearnej”.
Czy przedstawiciele reżimu irańskiego mogli kłamać? Zasada takijja
Starania Iranu, by oszukać Zachód w sprawie domniemanej fatwy Chameneiego wzbudzają pytanie, czy Chamenei i pozostali wysocy funkcjonariusze reżimu mogli rzeczywiście kłamać w tej sprawie wobec przywódców świata.
Jedną z podstaw szyickiego islamu jest zasada takiyjja –„obowiązek ostrożności” – co wyraża się w użyciu kłamstw w celu samoobrony. Robienie tego jest całkowicie uprawnione w islamie szyickim i było stosowane przez całą historię szyitów.
Portal internetowy instytutu badawczego Vali-e Asr, który został założony 20 lat temu w Kum przez ajatollaha Chazalego i który zajmuje się odpowiadaniem na pytania religijne w różnych sprawach, uważany jest za ważną instytucję badawczą w religijnym establishmencie szyitów. Instytut ten wyjaśnia zasadę takqijja i ustanawia kategorie sytuacji, w których użycie tej zasady jest wymagane. Jedna z tych kategorii odnosi się do takijja ze strony muzułmanów (szyitów) wobec nie-muzułmanów[12] . Publikacja fałszywego raportu o rzekomym istnieniu takiej fatwy Chameneiego i użycie przez przedstawicieli irańskich takiej fatwy w celu samoobrony Iranu, jest przykładem zastosowania zasady takijja.
Aneks: Obrazy z dochodzenia MEMRI w sprawie fatwy Najwyższego Przywódcy Chameneiego
Przeszukanie przez MEMRI stron internetowych biura irańskiego Najwyższego Przywódcy nie dało żadnego rezultatu w postaci informacji o fatwie na temat broni nuklearnej. Podkreślony zwrot na obrazie stwierdza: „Zwrot ‘broń nuklearna’ nie odnaleziony”.
(http://www.leader.ir/tree/index.php?catid=11 )
Także przeszukanie przez MEMRI farsi.khamenei.ir dla zwrotu “broń nuklearna” nie pokazało żadnej fatwy.
Należy zauważyć, że zwrot “broń nuklearna” pokazał się w przeszukiwaniach oświadczeń i wypowiedzi Chameneiego podczas spotkań z Irańczykami i cudzoziemcami – ale nie w fatwach.
Aneks II: Dokumenty IAEA
http://www.iaea.org/Publications/Documents/Infcircs/2005/infcirc657.pdf
Aneks III– Raport IRNA o fatwie z 2005 r. nie jest dłużej dostępny
Aneks IV
*A. Savyon i Y. Carmon*
[1] Chief Iranian nuclear negotiator Saeed Jalili said that during the Istanbultalks the 5+1 members had referred to Khamenei’s fatwa as important. http://www.resalat-news.com/Fa/Default.aspx?code=97702
[2] http://www.state.gov/secretary/rm/2012/04/187392.htm
[3] http://www.eutimes.net/2012/03/turkish-pm-backs-irans-nuclear-rights/, March 29, 2012; http://english.irib.ir/news/political/item/89826-iran-opposes-production-of-wmds-erdogan
[4] http://www.kayhanintl.com/apr7/domestic.htm April 7, 2021
[5] American-iranian.org, accessed April 13, 2012
[6] http://www.washingtonpost.com/opinions/iran-we-do-not-want-nuclear-weapons/2012/04/12/gIQAjMNnDT_story.html?tid=wp_ipad
[7] http://www.mehrnews.com/en/newsdetail.aspx?NewsID=1574854
[8] http://irna.ir/News/80066810/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%83%D8%B1%D8%A7%D8%AA/%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A
[9] http://www.mathaba.net/news/?x=302258
[10] http://www.irna.ir/en/news/view/menu-236/0508104135124631.htm
[11] http://www.facebook.com/note.php?note_id=10150621838771859
