W ostatnich latach marokański król i wysocy rangą marokańscy przedstawiciele przyjęli wyraźną postawę przeciwko antysemityzmowi i podkreślali potrzebę nauczania wartości tolerancji i koegzystencji jako lekcji Holocaustu. Propalestyńskie organizacje w tym kraju potępiły dyskusję o Holocauście jako wyraz normalizacji stosunków z Izraelem.
Wprowadzenie
Podczas gdy większość krajów arabskich powstrzymuje się od zajmowania sprawą antysemityzmu i nie włącza tematu Holocaustu do programów szkolnych, Maroko wydaje się przyjmować inną postawę. Przemawiając na międzynarodowych konferencjach i forach zajmujących się Holocaustem, przedstawiciele Maroka z królem Mohammedem VI na czele często mówią o potrzebie potępienia antysemityzmu, wpojenia wartości tolerancji i religijnego współistnienia w marokańskim społeczeństwie i nauczenia się lekcji wypływających z Holocaustu, podkreślając w tym kontekście decydującą rolę edukacji.
Stanowisko marokańskiego króla, niezwykłe w świecie arabskim, widać było już w 2009 r., kiedy mówił o Holocauście jako „jednej z najbardziej bolesnych katastrof w historii ludzkości”. To był czas, kiedy irański prezydent, Mahmoud Ahmadineżad, nazywał Holocaust „zachodnim wymysłem”[1] i kiedy antysemityzm i negowanie Holocaustu były także wybujałe w wielu innych częściach świata arabskiego i muzułmańskiego. Przemówienie króla odczytał w jego imieniu marokański minister ds. religijnych na inauguracyjnej ceremonii Projektu Aladyn, międzynarodowej NGO poświęconej zbliżeniu między kulturami, a szczególnie między Żydami i muzułmanami. Król powiedział: „Moje podejście i podejście mojego narodu do katastrofy Holocaustu jest bardzo odległe od podejścia [tych], którzy wydają się cierpieć na rodzaj amnezji [tj. negacjonistów Holocaustu]. Nasze podejście jest skupione na dogłębnym badaniu jednej z ran, która jest wyryta w naszej kolektywnej pamięci i którą określamy jako jedna z najbardziej bolesnych katastrof w historii ludzkości”[2].
W innym przemówieniu, odczytanym przez marokańskiego premiera we wrześniu 2018 r. król powiedział, że „antysemityzm jest antytezą wolności słowa, [ponieważ] implikuje zaprzeczanie innego” i wezwał do nauczania historii włącznie z jej „najczarniejszą godziną”, czyniąc aluzje do Holocaustu[3].
Mówiąc wyraźniej o kwestii nauczania o Holocauście w szkołach jako części wpajania wartości tolerancji i współistnienia, marokański minister edukacji, Sa’id 'Amzazi, powiedział na konferencji w 2018 r. w Marrakesz, że Maroko uważa „nauczanie lekcji z największych tragedii w historii, włącznie z Holocaustem, za ważny składnik edukacji wysokiej jakości”[4].
Wydaje się, że jak dotąd działalność edukacyjna dotycząca antysemityzmu i Holocaustu istotnie jest prowadzona w Maroku, choć na ograniczoną skalę i głównie przez NGO, takie jak Organizacja Mimouna, założona przez marokańskiego muzułmanina, Elmehdiego Boudrę, która zajmuje się historią marokańskich Żydów i dialogiem międzykulturowym. Ponadto w ciągu ostatnich kilku lat Maroko podpisało porozumienia z międzynarodowymi organizacjami poświęconymi upamiętnianiu Holocaustu we Francji i USA. Te porozumienia obejmują współpracę przy projektach edukacyjnych[5].
Należy wspomnieć, że król Maroka podkreśla, że Żydzi i chrześcijanie żyjący w jego królestwie mają równe prawa i wolność wyznania. Podczas wizyty papieża Franciszka w Maroku w marcu 2019 r. król powiedział, że jako monarcha i Przywódca Wiernych jest osobiście oddany sprawie zapewnienia bezpieczeństwa i wolności wyznania Żydów i chrześcijan w Maroku[6]. Zwracając się do uczestników międzynarodowej konferencji dialogi międzywyznaniowego i międzykulturowego w Fes we wrześniu 2018 r., marokański minister sprawiedliwości i swobód, Mustafa Ramid, odczytał przesłanie króla, w którym król mówił o „unikatowym modelu marokańskim” i „zakorzenionym współistnieniu, szczególnie między muzułmanami i Żydami”[7]
Ostatnio, w styczniu 2020 r. król odwiedził nowo otwarty Dom Żydowsko- Marokańskiego Dziedzictwa w mieście Essaouira. Dom Żydowsko- Marokańskiego Dziedzictwa, założony przez królewskiego doradcę, Andre Azoulay’a w partnerstwie z ministerstwem kultury Maroka, jest poświęcony historycznemu współistnieniu w mieście społeczności żydowskiej i muzułmańskiej. Umieszczony w byłym domu i synagodze zamożnych żydowskich kupców zawiera informacje o społeczności żydowskiej wraz ze starymi zdjęciami, archiwalnym materiałem filmowym, nagraniami muzycznymi, tradycyjnymi strojami i przedmiotami religijnymi. Na drugim piętrze domu będzie ośrodek badawczy[8].
Król Maroka odwiedza niedawno otwarty Dom Żydowsko-Marokańskiego Dziedzictwa (Źródła: 24saa.ma/, 18 stycznia 2020; 9avril.ma, 19 stycznia 2020)
Propalestyńskie organizacje w Maroku potępiły dyskusje o antysemityzmie i Holocauście oraz uczestnictwo oficjalnych przedstawicieli państwa w konferencjach zajmujących się Holocaustem, oskarżając je o wspólnictwo w „fałszowaniu” historii. Sprzeciwiają się włączeniu Holocaustu do programów szkolnych i żądają zamiast tego włączenia materiałów o „zbrodniach syjonistycznej okupacji”. Ponadto, te organizacje brały udział w kampanii na rzecz zburzenia pomnika Holocaustu w pobliżu Marrakesz, który miał także obejmować ośrodek edukacyjny o Holocauście.
Niniejszy raport jest przeglądem wypowiedzi marokańskiego króla i polityków z ostatnich dwóch lat na temat Holocaustu, antysemityzmu i znaczenia nauczania o nich, jak również wypowiedzi propalestyńskich grup, sprzeciwiających się jakiejkolwiek dyskusji na ten temat. Przedstawia także fragmenty artykułu działacza Elmehdiego Boudry, założyciela Organizacji Mimouna Organization, o działalności tej organizacji i jej staraniach nauczania o żydowskim dziedzictwie i o Holocauście w Maroku.
[Ciąg dalszy tekstu nie jest spolszczony]
https://www.memri.org/reports/moroccan-king-senior-officials-condemn-antisemitism-call-teach-tolerance-coexistence-lessons
[1] See MEMRI Special Dispatch No. 2326, Iranian President Mahmoud Ahmadinejad: The Idol Of Zionism Created By The West Must Be Shattered, April 27, 2009.
[2] Pncl.gov.ma, March 27, 2009.
[3] Maroc.ma, September 26, 2018.
[4] Projetaladin.org.
[5] Hespress.com, November 14, 2017; Ushmm.org, May 16, 2018.
[6] The king also emphasized the role of education in fighting extremism (elaph.com, March 30, 2019).
[7] The king also alluded to Morocco’s Jewish community, quoting an article from Morocco’s 2011 Constitution which states that Moroccan national unity was forged by blending multiple components, and „was nourished and enriched by its African, Andalusian, Hebraic and Mediterranean influences” (maroc.ma, September 10, 2018; constituteproject.org).
[8] Afp.com/ar, January 19, 2020.
[9] Mapnews.ma, September 27, 2018.
[10] Projetaladin.org.
[11] Hespress.com, December 11, 2018.
[12] Maghpress, December 11, 2018; projetaladin.org.
[13] Alislah.ma, December 10, 2018.
[14] Projetaladin.org.
[15] Maghpress, December 11, 2018.
[16] Walaw.press, December 12, 2018.
[17] Ahdath.info/442786, December 12, 2018.
[18] Memorialdelashoah.org, November 15, 2016.
[19] Hespress.com, November 14, 2017.
[20] Ushmm.org, May 16, 2018.
[21] Hespress.com, January 4, 2010.
[22] Hespress.com, February 5, 2018.
[23] Alislah.ma, December 10, 2018.
[24] Alislah.ma, December 10, 2018.
[25] Pixelhelper.org, February 23, 2019. It should be mentioned that the head of the organization, Oliver Bienkowski, claims that the Morrocan authorities, as well as various foreign embassies, had been aware of the project, but that the district authorities had impeded it and had refused to meet with him and to issue him a permit for it (jpost.com, August 22, 2019; dw.com/ar, August 28, 2019. On the demolition of the memorial, and for statements by a pro-Palestinian figure against its erection, see MEMRI TV Clip No. 7445, Moroccan Authorities Demolish Holocaust Memorial Built by German NGO, Anti-Normalization Activist Cites Alleged Attempts by Generals and Military Rabbis to Establish a „Second Israel” in Morocco, August 27, 2019.
[26] On the Mimouna Club, see Special Dispatch No. 4226, Holocaust Remembrance Conference in Morocco, October 26, 2011.
[27] The Holocaust and the United Nations Outreach programs, Discussion Papers III.
