Wprowadzenie
W ostatnim tygodniu czlonkowie iranskiego zespolu negocjacyjnego ujawnili szczególy o negocjacjach nuklearnych Iranu z USA. Negocjacje otrzymaly cios, kiedy iranski Najwyzszy Przywódca, Ali Chamenei, odrzucil porozumienie osiagniete przez obie strony w sprawie symbolicznych inspekcji instalacji militarnych i przesluchiwania kilku naukowców i „personelu wojskowego”; miala to byc odpowiedz na otwarte dossier MAEA o mozliwym wymiarze militarnym (PMD) programu nuklearnego Iranu, na które Iran odmawial jak dotad odpowiedzi.
Iranskie relacje z rozwoju sytuacji pokazuja, ze w celu osiagniecia wszechstronnego porozumienia USA sa sklonne zrezygnowac z rzeczywistej inspekcji iranskich instalacji militarnych i zgodzic sie na inspekcje wylacznie zadeklarowanych instalacji nuklearnych, jak to przedstawiono w Protokole Dodatkowym, podczas gdy trwale monitorowanie programu nuklearnego Iranu zostanie pozostawione sluzbom wywiadowczym [1].
Tak wiec, na tym etapie jest impas: Iran odmawia zarówno odpowiedzi na dossier MAEA o swoich PMD oraz odmawia pozwolenia na rzeczywiste inspekcje instalacji, które nie sa zadeklarowane jako instalacje nuklearne.
Ponadto UE oglosila zastrzezenia do wszechstronnego porozumienia z Iranem pod nieobecnosc zadowalajacych odpowiedzi iranskich w sprawie dossier MAEA o PMD. Powiedziala, ze dochodzenie MAEA w sprawie PMD „bedzie zasadnicze” dla umowy nuklearnej [2] . Dyrektor generalny MAEA, Yukio Amano, takze powiazal dochodzenie w sprawie iranskich PMD z osiagnieciem takiego porozumienia.
Kwestia: inspekcja iranskich instalacji militarnych, przesluchanie naukowców iranskich
25 maja 2015 r. w wywiadzie dla telewizji iranskiej iranski wiceminister spraw zagranicznych i glówny negocjator, Abbas Araghchi, ujawnil, ze ta kwestia zostala uzgodniona, ale ze kiedy zespól iranski wrócil do Teheranu po aprobate Chameneiego, Chamenei z miejsca odrzucil uzgodnione rozwiazanie (patrz MEMRI TV Clip No. 4928, Top Iranian Nuclear Negotiator Abbas Araghchi: We Reached Solution with P5+1 on Site Inspection, But Khamenei Rejected It, 25 maja 2015 i Aneks I). [3]
Jest ewidentne, takze z wypowiedzi Araghchiego, ze po odrzuceniu przez Chameneiego uzgodnionego rozwiazania, Iran wycofal sie takze z tego, co bylo uzgodnione jako czesc Dodatkowego Protokolu i nalega obecnie na to, by ograniczenia i restrykcje, które sa czescia Protokolu, byly realizowane w taki sposób, który utrudni przyszle inspekcje. Jako czesc wycofywania sie Iranu Araghchi kilkakrotnie podkreslal, ze „jak dotad nic nie zostalo zdecydowane” w kwestii inspekcji [4].
Gotowosc USA do niezwazania na dossier o PMD otwartego przez MAEA
Wypowiedzi czlonka zespolu negocjacyjnego, Hamida Baidinedzada, pokazuja, ze w zamian za gotowosc Iranu do podpisania wszechstronnego porozumienia, USA sa gotowe zrezygnowac z dochodzenia otwartego przez MAEA dossier o PMD i zamiast tego przeprowadzic symboliczna inspekcje instalacji militarnych i przesluchanie iranskich naukowców i personel wojskowy. USA poprosily Iran o przeprowadzenie szeregu konkretnych posuniec, torujac w ten sposób droge do wszechstronnego rozwiazania tej kwestii. Posuniecia te obejmuja inspekcje kilku miejsc w Iranie, wlacznie z dwiema instalacjami militarnymi i przesluchanie kilku wysokich ranga oficerów i naukowców (patrz Aneks II).
Dwie wersje wydarzen podane przez negocjatorów iranskich
Analiza wypowiedzi negocjatorów iranskich pokazuje, ze istnieja dwie wersje tego, co mialo miejsce podczas negocjacji. Wedlug Araghchiego, zespól iranski zgodzil sie na zadanie UDA symbolicznej inspekcji, ale kiedy zespól wrócil do Teheranu, Chamenei calkowicie odrzucil mozliwosc symbolicznej inspekcji. Ujawnienie przez Araghchiego, ze negocjatorzy iranscy doszli do porozumienia z Amerykanami, które zostalo nastepnie odrzucone przez Chameneiego, spowodowalo burze w systemie politycznym Iranu, wywolujac ostra krytyke zarówno negocjatorów, jak przywódców obozu pragmatycznego, a nawet doprowadzilo do publicznej konfrontacji miedzy Chameneim a przywódca obozu pragmatycznego, Haszemim Rafsandzanim [5].
Druga wersja wydarzen pojawila sie po burzy wywolanej przez rewelacje Araghchiego. Inny negocjator, Baidinedzad, próbujac skorygowac twierdzenie Araghchiego, powiedzial, ze negocjatorzy iranscy odrzucili zadania USA, takze zadanie symbolicznej inspekcji, ale ze prezydent amerykanski naciskal na nich, by i tak przedstawili to zadanie Chameneiemu; kiedy zrobili to z powodu nalegan Amerykanów, Chamenei od reki to odrzucil.
Wniosek
Wycofanie sie Iranu ze zgody na zadanie USA symbolicznej inspekcji instalacji militarnych i przesluchania niektórych naukowców i personelu wojskowego w zamian za zamkniecie dossier MAEA o PMD, stawia prezydenta Obame w trudnej sytuacji i doprowadza negocjacje do martwego punktu. Bowiem wraz z odrzuceniem przez Chameneiego równiez UE i dyrektor generalny MAEA sprzeciwiaja sie zamknieciu dossier Iranu w celu dotarcia do wszechstronnego porozumienia.
Prawdopodobnie ta sytuacja spowodowala, ze dyrektor CIA, John Brennan, zostal potajemnie wyslany do Izraela na poczatku czerwca, by przekonac Izrael, a poprzez Izrael takze UE, ze monitorowanie przez wywiad iranskiego PMD jest zadowalajacym rozwiazaniem i ze mozna zrezygnowac z rzeczywistego dochodzenia w sprawie PMD, które Chamenei odrzucil. W tym celu Brennan podkreslil takze w audycji z dnia 31maja 2015 r. w CBS Face the Nation bliska wspólprace w sprawach bezpieczenstwa miedzy USA a Izraelem [6].
W tej sytuacji iranski minister spraw zagranicznych, Dzavad Zarif, powiedzial 31 maja 2015 r., ze w sprawie inspekcji „trzeba przedyskutowac inne rozwiazania” [7].
[Podane ponizej Aneksy i przypisy pozostaja nie spolszczone]
Appendix I: Aragchi’s Version Of Events
In an interview that aired May 25, 2015 on Iran’s Channel 2 TV,Araqchi said [8]: „[Our] red lines may change under certain circumstances. This is another issue. We may change some of our red lines for a certain period of time. This is not a problem. The [leader] will give us new instructions, and the team will act accordingly. We have acted within this framework, and we will do so in the future. We will not let ourselves go beyond this framework…
„The Additional Protocol, which is the internationally accepted [control] regime, was not a red line for us. As I said before, our [negotiating] team does not determine those red lines. From the very beginning – and given that the Additional Protocol is [internationally] accepted – we were given permission to accept it during the negotiations. So far, it has not been accepted – we do not have an agreement yet – but it is one of the issues that the negotiating team has been given instructions to accept. As I said, the red lines may or may not be changed in due course, and the Additional Protocol may or may not be accepted at some point, but so far, this has not happened, and our instructions have not changed…
„If the military officials, the relevant officials, the Iranian parliament or the council appointed by Khamenei reach the conclusion that the access provided for in the Additional Protocol comes under the same category as the inspections that Khamenei banned, we will obey and will categorically not allow 'managed access…’
„The 'Possible Military Dimension’ [PMD] has always been a strong pretext for the [West]. We have to take this pretext away from them. We have created conditions that will enable us, within the framework of reaching the final nuclear agreement, to resolve the issue of PMD. This is possible now. In the negotiations, we discussed and reached several possible solutions, but these were not accepted in Tehran. These include [allowing the IAEA] to interview several [nuclear scientists], and allowing access to several facilities. They gave us a list and said: 'If you let us have access to these people and these facilities, we will end the issue of PMD.’ This, however, was not accepted by Tehran, and Khamenei decisively and courageously rejected it..”
Appendix II: Baidinejad’s Version Of Events
In June 1, 2015 statements on his Instagram account that were quoted by the Iranian news agency Fars, negotiating team member Hamid Baidinejad said: [9] „One of the first principles agreed upon, already at the start of the Iran-P5+1 negotiations, was that in a future nuclear agreement, Iran would implement the Additional Protocol on a temporary and voluntary basis until the Majlis decides whether to ratify it and takes into account the other side’s implementation of its obligations
