Wprowadzenie
Przez ostatnich pięć lat narastała debata publiczna o kwestiach płci i społeczeństwa w Iranie – o miejscu kobiety na arenach prywatnej i publicznej, konkubinatach, prawie kobiet do podróży zagranicznych bez zezwolenia męskiego opiekuna, hidżabie i innych kwestiach, jako sprzecznych ze stanowiskiem reżimu islamskiego w tych sprawach.
Jedną taką kwestią jest zjawisko małżeństw dzieci, włącznie z dziećmi poniżej 10 lat – specjalnie zaaranżowanych małżeństw dziewczynek z dorosłymi mężczyznami lub nawet starcami.
W niniejszym artykule omówimy kwestię małżeństw dzieci w Iranie, szczególnie małych dziewczynek ze starszymi mężczyznami. Jest to pierwszy artykuł z serii omówień spraw płci i społeczeństwa w Iranie oraz tego, jak islamski reżim Iranu zajmuje sie tymi kwestiami.
Milion dzieci, także poniżej 10 lat, w zaaranżowanych małżeństwach – a 85% z nich stanowią dziewczynki
Zgodnie z prawem irańskim dziewczynki mogą wychodzić za mąż w wieku 13 lat, a chłopcy mogą żenić się w wieku 15 lat, dzieci poniżej 10 lat mogą zwierać związek małżeński za zgodą swojego opiekuna i sądu [1] . Według oficjalnej statystyki w związkach małżeńskich jest około miliona dzieci, także poniżej 10 lat. Statystyki pokazują także, że 85% z tego miliona dzieci to dziewczynki – co znaczy, że większość z nich wydano za dorosłych mężczyzn [2] .
Wzrasta liczba małżeństw dzieci i stanowi wielkie zagrożenie dla społeczeństwa – ale jest to dozwolone przez prawo islamskie
Ludzie na stanowiskach publicznych – socjolodzy, członkowie Majlisu, działacze i inni – ostrzegają, że rośnie liczba dzieci wstępujących w związki małżeńskie i że stanowi to wielkie zagrożenie zdrowotne i społeczne dla społeczeństwa oraz wezwali władze do przeciwdziałania temu przez reformy prawne i kulturowe [3] . Według jednego z socjologów aranżowanie małżeństw dla dzieci, szczególnie dziewczynek, jest powszechne wśród ubogich i niewykształconych rodzin miejskich, które szukają drogi wyjścia z ciężkiego położenia finansowego; dodaje on, że same dziewczynki doznają poważnych krzywd fizycznych i psychicznych.
Rzecznicy reżimu zaprzeczają rozmiarom tego zjawiska i zbywają problem mówiąc, że małżeństwa dzieci są legalne i zabronienie ich jest sprzeczne z prawem islamskim.
Poniżej podajemy fakty, dane liczbowe i główne argument w debacie o małżeństwach dzieci w Iranie.
Dane statystyczne dotyczące małżeństw dzieci w Iranie
Małżeństwo w wieku 10-15 lat
Według statystyk władz irańskich od marca do czerwca 2012 r. 1805 dzieci poniżej 15 roku życia zawarło małżeństwo legalnie i za zgodą sądu; liczba za okres od marca 2011 r. do marca 2012 r. [4] wynosiła 7440.
Wyrażając niepokój wobec tego wzrostu działacz sprzeciwiający się małżeństwom dzieci, Farshid Yazdani, członek Stowarzyszenia Obrony Praw Dzieci w Iranie, zauważył, że podczas gdy w 2006 r. małżeństwa dzieci stanowiły 2,3% wszystkich małżeństw, w 2010 r. liczba ta wzrosła do 4,9% (czyli o 45%). Ostrzegł reżim o konsekwencjach małżeństw dzieci, włącznie z rozwodami i przemocą domową i zauważył, że w 2006 r. statystyki pokazywały, iż w Iranie było 25 tysięcy rozwiedzionych dzieci w wieku 10-15 lat [5] .
Małżeństwa poniżej 10 roku życia
Według prawa islamskiego dziewczynki osiągają dojrzałość w wieku dziewięciu lat; w 2011 r. tylko w prowincji Teheranu 75 dziewczynek i chłopców poniżej 10 roku życia wstąpiło w związki małżeńskie [6] . Ostrzegając przed wzrostem małżeństw dzieci poniżej 10 lat, Yazdani zauważył, że w 2010 r. w całym Iranie ślub wzięło 716 dzieci poniżej 10 roku życia – dwa razy więcej niż w 2007 r. [7]
Irańska dziewczynka – panna młoda. Khabaronline.ir, 1 sierpnia 2012.
Próbując wyjaśnić wzrost liczby małżeństw dzieci w Iranie Amanollah Gharai-Moghadam, przewodniczący Towarzystwa Socjologicznego Iranu, wskazał na trudności ekonomiczne dotykające społeczeństwo irańskie. Powiedział, że w prowincji Teheranu wiele pozbawionych środków do życia rodzin akceptuje każdą propozycję małżeństwa dla swoich córek, niezależnie od ich wieku – i niezależnie od ich praw – żeby zmniejszyć wydatki rodziny. Dodał: „W niektórych wypadkach ubogie rodziny są zmuszone do sprzedaży swoich córek; w innych są zmuszone do małżeństw swoich synów i córek, kiedy dzieci wdają się w zakazane związki… a jeszcze w innych dziewczynki są oddawanie starszym mężczyznom tytułem spłaty długu… W społeczeństwie pełnym nędzy, [dużych] różnic statusu, inflacji i bezrobocia ludzie zachowują się prymitywnie” [8] .
Krytyka małżeństw dzieci
Dane statystyczne o rozmiarach zjawiska małżeństw dzieci wywołały debatę publiczną; media i postacie publiczne szybko wyraziły krytykę. Gazeta „Jam-e Jam”, którą identyfikuje się z państwowym nadawcą IRIB, ostrzegła: “Czy słyszycie dzwony alarmowe? Dzwony alarmowe, które biją z tych stron… danych statystycznych i liczb, które pokazują, że tylko w pierwszym kwartale 2012 r. 1805 dzieci poniżej 15 lat wstąpiło w związki małżeńskie – podczas gdy ta liczba za cały rok ubiegły wynosiła poniżej tysiąca” [9] .
Poniżej podajemy główne wypowiedzi publicznej krytyki małżeństw dzieci w Iranie.
Sprzeciw oparty na argumentach zdrowotnych
Według Allahyara Malekshahiego, przewodniczącego Komisji Majlisu ds. Prawnych i Ustawodawczych, 70% rozwodów w Iranie dotyczy małżeństw zawartych, kiedy jeden lub oboje z partnerów byli bardzo młodzi. Dodał on, że ciąża przed 18 rokiem życia, wypłukuje wapno z kości dziewczynki i powoduje przedwczesne starzenie się – w dodatku do niezdolności bardzo młodej matki do porządnego wychowywania dzieci [10] . Rzecznik tej Komisji, Mohammad Ali Esfenani ostrzegł, że małżeństwa dzieci powodują nienaprawialne szkody i wezwał do rozróżniania między dojrzałością według prawa islamskiego a rzeczywistą dojrzałością płciową i emocjonalną [11] .
W artykule opublikowanym 16 maja 2012 r. o „Problemach małżeństwa w młodym wieku” irańska kulturalna i naukowa witryna internetowa Iranvij.ir stwierdziła: „Młodym dziewczętom brak dojrzałości fizycznej wymaganej dla ciąży. Małżeństwo i ciąża poniżej 18 roku życia dają niską wagę urodzeniową noworodków; ponadto, kiedy dziewczynki wychodzą za mąż w tym wieku, istnieje większe ryzyko raka macicy” [12] .
Zahra Davar, nauczycielka akademicka badająca prawa kobiet, powiedziała: “Z medycznego punktu widzenia ciąża u dziewcząt poniżej 18 roku życia stanowi dla nich ryzyko i śmiertelność wśród nich jest wyższa niż wśród dojrzalszych kobiet [w ciąży]” [13] .
W artykule opublikowanym na witrynie internetowej identyfikowanej z irańskimi działaczami praw człowieka, którzy działają poza Iranem, działacz irański Ali Tayefi ostrzegał, że “wczesne małżeństwa niedojrzałej dziewczynki, która nie jest fizycznie gotowa [na kontakty seksualne], szczególnie z mężczyznami w podeszłym wieku, ma [dla niej] wiele konsekwencji zdrowotnych. Badania pokazują, że istnieje ścisły związek między wiekiem matki a śmiertelnością matek [podczas ciąży]. Dla wczesnych małżeństw i ciąż, w wieku 10 do 14 lat, jest pięć razy więcej zgonów matek, a także noworodków, w porównaniu do kobiet w wieku 20-24 lata. AIDS jest kolejnym zagrożeniem wczesnego małżeństwa; jest tak, ponieważ wbrew temu, co sądzą rodzice, wczesne małżeństwo nie[koniecznie] zapewnia dobrostan ich córek – mężowie mają choroby przekazywane drogą płciową, które nabyli w stosunkach z innymi kobietami” [14] .
Socjolog Gharai-Moghadam omawiał cierpienia, które oczekują dziecko wydane za mąż: „Z czasem dziewczynki zmuszone do małżeństwa w młodym wieku, zapadają na chorobę psychiczną, ponieważ nie mają możliwości normalnego rozwoju dzieciństwa i młodości. Wśród szkód wyrządzonych przez małżeństwa dzieci są samobójstwa, a dziewczynki mogą uciec, a nawet zostać prostytutkami… [Kiedy] dziewczynki są wydawane za starych mężczyzn, z pewnością odniosą szkody fizyczne. Ponadto z powodu słabości ich starych [mężów] mogą zwrócić się do młodszych mężczyzn z powodu potrzeb seksualnych, co jest uznane za stosunki pozamałżeńskie [tj. karalne według prawa irańskiego]” [15] .
Działaczka praw dzieci: Ponowne zbadanie prawa o małżeństwach dzieci
W artykule z 9 września 2012 r. Soraya Azizpanah, wiodąca członkini Stowarzyszenia Poparcia Praw Dzieci w Iranie, pisała, że 13 lat, minimalny wiek ustalony przez reżim do zamążpójścia, jest nielogiczny – ponieważ reżim ustalił 16 lat jako wiek, w którym dziewczynki mogą głosować i 18 lat jako wiek, w którym mogą otworzyć konto bankowe. Wyjaśniła także, że nie jest prawdą, iż większość małżeństw dzieci ma miejsce na wsiach – są całkiem częste w miastach [16] . Poniżej podajemy fragmenty jej artykułu [17] :
„Niestety, istnieją statystyki o małżeństwach dzieci nawet w wieku 10 lat… Wszyscy myślą, że takie małżeństwa mają miejsce [głównie] na wsiach, ale są one [w rzeczywistości] częstsze w miastach. To pokazuje, że kwestie ekonomiczne nie mają granic… Musimy ponownie przejrzeć, jak prawo patrzy na małżeństwa dzieci. Czy tylko dojrzałość fizyczna wystarcza do małżeństwa?
Nowe badania naukowe nie zalecają wczesnego małżeństwa z przyczyn fizycznych i wyjaśniają, że fizyczna dojrzałość dzieci nie wystarcza, by przygotować je na seks i ciążę, a w wyniku cierpią one z [powodu] licznych dolegliwości fizycznych.
Ponadto, według prawa islamskiego, dorosłość zaczyna się [dla dziewczynek] w wieku dziewięciu lat; według prawa irańskiego [minimalny] wiek do zawarcia małżeństwa [dla dziewcząt] wynosi 13 lat; wiek do otwarcia konta bankowego wynosi 18 lat, a wiek głosowania w wyborach 16 lat. Jest tu miejsce na zapytanie ustawodawców: czy budowanie życia razem [z mężem] nie jest ważniejsze niż otwarcie konta bankowego?
Niedawno poinformowano, że [w Iranie] jest 15 tysięcy rozwiedzionych dziewcząt w wieku 15-19 lat. Nie wiem, czy jest to statystyka roczna, czy ogólna, ale nieważne, 15 tysięcy rozwiedzionych dziewcząt to 15 tysięcy przypadków szkody dla społeczeństwa”.
Żądanie zmiany prawa
2 lipca 2012 r. Khabaronline.ir przeprowadziła dyskusję panelową w sprawie zidentyfikowania szkód wyrządzanych przez małżeństwa dzieci; wśród uczestników byli członek Majlisu Mohammad Ali Esfenani, socjolog Gharai-Moghadam i emerytowana sędzina irańskiego Sądu Najwyższego Akram Pourang. Uczestnicy omawiali społeczno kulturowe trudności wykorzenienia tego zjawiska i wezwali władze do podjęcia wszechstronnych reform prawnych i kulturowych [zmierzających] do tego celu. Podkreślili także, że czynnik islamski jest przeszkodą do zmian prawnych i kulturowych.
Członek Majlisu Mohammad Ali Esfenani, który jest rzecznikiem Komisji Majlisu ds. Prawnych i Ustawodawczych, powiedział, że obecnie nie ma żadnych przeszkód prawnych dla małżeństwa dziecka i wezwał komisję do promowania ustawy ograniczającej to. Powiedział, że jednak sama akcja ustawodawcza nie wystarczy i reżim musi rozpocząć kampanię informacyjną i edukacyjną oraz zaprzestać rejestrowania małżeństw dzieci – mimo że niektóre rodziny będą nadal aranżowały małżeństwa swoich dzieci także bez ich zarejestrowania.
Esfanani powiedział, że wiek – dziewięć lat dla dziewczynek i 10 dla chłopców – ustalony w prawie islamskim, był odpowiedni w czasach Proroka Mahometa, ale nie jest dłużej zasadny. Powiedział, że dojście do wieku dziewięciu lat było tylko jednym z szeregu warunków społecznych, kulturowych i psychologicznych, wymaganych do małżeństwa i że sama dojrzałość płciowa dziewczynki nie wskazuje, iż jest ona dojrzała intelektualnie [18] .
Emerytowana sędzina irańskiego Sądu Najwyższego Akram Pourang, obecnie praktykująca adwokatka, powiedział, że prawo trzeba zmienić. Dodała, że byłoby to tylko częściowe rozwiązanie, ponieważ w niektórych wypadkach śluby są przeprowadzane przez lokalnych duchownych i nie są legalnie rejestrowane. Dodała, że trzeba także promować planowanie rodziny, ponieważ w ostatecznym rachunku pomoże to zredukować liczbę małżeństw dzieci [19] .
Socjolog Gharai-Moghadam powiedział, że istniejące prawo, które ustala minimalny wiek małżeństwa na 13 lat dla dziewczynek i 15 dla chłopców, nie wystarcza, ponieważ nie zajmuje się zwyczajem rozprzestrzenionym w różnych częściach kraju aranżowania małżeństw dla dzieci poniżej 10 lat. Powiedział: „Samo prawo jest dobre, ale musimy także brać pod uwagę zwyczaje w społeczeństwie, ponieważ, niestety, w niektórych miastach małżeństwo dzieci przed ukończeniem 10 lat jest uważane za zwyczajowe” [20] . Powiedział także: „Według badania przeprowadzonego w 33 miastach całego [Iranu], w prowincjach Buszehr, Sistan-Beludżystan, Lorestan, Chuzestan i w szeregu miast na wschodzie i na północy kraju, małżeństwa dzieci są bardzo częste” [21] .
Gharai-Moghadam powiedział, że rozwiązanie problem małżeństw dzieci wymaga zmiany kulturowej, nie zaś ustawodawczej i dodał: “Niestety, nasza kultura zachęca do małżeństwa w młodym wieku i jak długo tak będzie, niczego nie da się zrobić. W wielu regionach Iranu jest powiedzenie, które brzmi: ‘Dziewczyna, która osiąga wiek 20 lat, powinna płakać nad swoim stanem [panieństwa]’”.
Dyskusja panelowa o małżeństwach dzieci. Khabaronline.ir, 2 lipca 2012.
Reżim odpowiada: Małżeństwo jest sprawą osobistą; w Iranie nie ma małżeństw poniżej 10 roku życia
Próby podniesienia wieku zawierania małżeństw w Iranie przez organy międzynarodowe z ONZ na czele nie odniosły jak dotąd sukcesu. Na przykład, w październiku 2012 r. przedstawiciel UNICEF w Teheranie, Mohammad Al-Monir Safi Ad-Din powiedział: „Jedną ze spraw, którymi [zajmuje się] Konwencja o Prawach Dziecka ONZ w różnych krajach, dotyczy [dozwolonego wieku] zawarcia małżeństwa. Legalnym wiekiem do zawarcia małżeństwa [w Iranie] jest 13 lat, ale jeśli dziewczynka wychodzi za mąż w tym wieku i zachodzi w ciążę, zagrożone jest jej zdrowie i są problemy z jej edukacją. W tym wieku jest wiele zagrożeń zarówno dla matki, jak dla dziecka. Dlatego Konwencja Praw Dziecka ONZ prosi rząd [irański] o ponowne zbadanie tej sprawy” [22] .
Rzecznicy reżimu wyjaśnili, że reżim trzyma się tradycji islamskiej w wypadkach, kiedy wchodzi ona w konflikt z prawem zachodnim. Na przykład, kiedy w 1994 r. Majlis ratyfikował Konwencję o Prawach Dziecka (UNCRC), która Iran podpisał w 1990 r., dodał warunek: „Rząd irański nie będzie zobowiązany do stosowania się do UNCRC w wypadkach, kiedy konwencja sprzeczna jest z wewnętrznymi prawami Iranu i nakazami Islamu” [23] .
W odpowiedzi na publiczną dyskusję w tej kwestii wielu przedstawicieli reżimu zaprzeczyło w ogóle istnieniu problem lub próbowało go ignorować. Dyrektorka Ośrodka ds. Kobiet i Rodziny w Biurze Prezydenta, Maryam Mojtahed-Zadeh, oznajmiła w lipcu 2012 r., że rząd naszkicuje plan zatytułowany “Przegląd małżeństw dzieci”, nie wyjaśniając, czego ma dotyczyć [24] . Należy zauważyć, że badanie przeprowadzone przez MEMRI nie znalazło do dnia dzisiejszego żadnych opublikowanych danych, dotyczących tego projektu.
Na konferencji prasowej we wrześniu 2012 r. w Iranie przedstawiciel sądownictwa Gholam Reza Mohseni Ejei powiedział w odpowiedzi na pytanie o to, czy wzrost liczby rejestrowanych małżeństw dziewczynek poniżej 10 roku życia pokazuje, że jest to legalne i akceptowane przez islam: „Nie mam danych [w tej sprawie]. Małżeństwo [jednak] niekoniecznie oznacza, że są stosunki seksualne. Może być spisany kontrakt małżeński między [rodzicami] tylko po to, żeby rodzina [pana i panny młodej] miała pozwolenie [przebywania ze sobą publicznie] [25] … Jest to posunięcie prawne, które nie jest sprzeczne z przepisami” [26] .
Dyrektor generalny Urzędu Stanu Cywilnego prowincji Teheranu, Ahmad Gheshmi zaprzeczył, że istnieją małżeństwa kogokolwiek poniżej 10 lat i powiedział, że informacje o takich wypadkach wypływają z “pomyłki dziennikarskiej” [27] .
W odpowiedzi na publiczne omawianie tej sprawy członek Komisji Majlisu ds. Prawnych i Ustawodawczych, Nayereh Akhavan-Bitaraf powiedział: „Niestety, nie jest możliwe przedstawienie rozwiązania w tej kwestii, ponieważ niedopuszczanie do małżeństw dzieci poniżej 10 roku życia jest przeciwko prawu religijnemu, a dziecko poniżej 10 lat może być w pełni rozwinięte seksualnie i dojrzałe umysłowo. Jest to kwestia podobna do [kwestii] posagu, gdzie nie ma sposobu ustalenia granic” [28] .
W reakcji na dane opublikowane przez agencję informacyjną ILNA o szybkim wzroście małżeństw dzieci poniżej dziewiątego roku życia, Pooran Valavioun, doradca ministra sprawiedliwości, powiedział: “Małżeństwo jest kwestią osobistą i władze w to nie ingerują… Pracowałem w ministerstwie sprawiedliwości przez 22 lata i nigdy nie słyszałem o tych danych. Źródło, które podało te dane, powinno być za nie pociągnięte do odpowiedzialności” [29]
* Y. Mansharof jest pracownikiem badawczym w MEMRI; A. Savyon jest dyrektorką Iranian Media Project w MEMRI.
Przypisy (nie spolszczone):
[1] For the Iranian law, see http://rc.majlis.ir/fa/law/show/99682 .
[2] According to Iranian children’s rights activist Mohammad Bonyazadeh. Aftabnews.ir, June 30, 2010.
[3] In the framework of the increasing social discussion on the matter, a Facebook group called „Mobilizing For The Joint Struggle Against Child Marriages” (facebook.com/events/460911860598389/) was formed.
[4] The Iranian year begins in March.
[5] ISNA (Iran), February 26, 2012.
[6] ILNA (Iran), September 1, 2012.
[7] Mehr (Iran), August 21.
[8] Khabaronline.ir (Iran), July 2, 2012.
[9] Jam-e Jam, August 2, 2012.
[10] Icana.ir, December 31, 2012.
[11] YJC.ir, January 7, 2013, http://tinyurl.com/cuhmrsv
[12] Iranvij.ir, May 16, 2012 . http://tinyurl.com/cfn9nvm
[13] Salamat.ir, September 9, 2012.
[14] Hra-news.org, October 7, 2012, https://hra-news.org/685/1389-01-27-05-29-40/13765-1.html
[15] Khabaronline.ir (Iran), July 2, 2012
[16] See for example statement by Farwana Razaqali-Zadeh, advisor to the governor of Hamdan province for women’s and family affairs, that „99% of early marriages in Hamdan province are among village residents.” ISNA (Iran), October 23, 2012.
[17] Salamatiran.com, September 9, 2012. http://www.salamatiran.com/NSite/FullStory/?id=54914
[18] Khabaronline.ir, July 2, 2012. http://www.khabaronline.ir/detail/223671/
[19] Khabaronline.ir, June 26, 2012.
[20] Khabaronline.ir, June 26, 2012.
[21] Khabaronline.ir, July 2, 2012.
[22] Khabaronline.ir, October 28, 2012.
[23] http://www.unicef.org/iran/fa/media_6302.html
[24] YJC.ir, July 7, 2012. http://tinyurl.com/d6oqaae .
[25] That is, that they will be permitted to be together in public without being arrested for breaking the law.
[26] Khabaronline.ir, September 17, 2012; http://www.khabaronline.ir/detail/243998/society/judiciary
[27] ILNA (Iran), December 31, 2012.
[28] Tabnak.ir, January 2, 2013, http://tinyurl.com/cttt83p [29] ILNA (Iran), September 1, 2012, http://ilna.ir/news/news.cfm?id=858
